Με την ταυτότητα στο «περίπου»

• Της Μαριας Kατσουνακη, Η Καθημερινή, 15/10/2009
  

• Ακαδημία Πλάτωνος***ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΟΜΕΝΤΙ. Σκηνοθεσία: Φίλιππος Τσίτος. Πρωταγωνιστούν: Αντώνης Καφετζόπουλος, Anastas Kozdine, Τιτίκα Σαριγκούλη, Μαρία Ζορμπά, Γιώργος Σουξές, Κωνσταντίνος Κορωναίος, Παναγιώτης Σταματάκης.

ΚΡΙΤΙΚΗ. Τέσσερις νεοέλληνες οριακά ανεπάγγελτοι πίνουν ολημερίς φραπέδες, τρέφουν απαξιωτικά αισθήματα για τους Αλβανούς, αποκαλούν τον σκύλο τους Πάτριοτ (διόλου τυχαία) και παρακολουθούν με απορία και ελαφρύ πολιτισμικό σοκ μια πολυμελή ομάδα Κινέζων να δημιουργεί ένα κατάστημα και σιγά σιγά τη... γειτονιά της.

Οι τέσσερις φίλοι ζουν σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Αθήνας και τα ψιλικατζίδικα που έχουν λειτουργούν μάλλον σαν πρόφαση για αραλίκι. Η μητέρα του κεντρικού ήρωα (Αντ. Καφετζόπουλου) πάσχει από προϊούσα γεροντική άνοια. Στην επιφανειακά αδιατάρακτη καθημερινότητα εισβάλλει η πιο αναπάντεχη ανατροπή. Η μητέρα αναγνωρίζει στο πρόσωπο ενός Αλβανού μετανάστη κάτι πολύ οικείο και –το χειρότερο! – αρχίζει να μιλάει αλβανικά.

Το δίλημμα για τον ήρωα είναι τυραννικό: «Να ξυπνήσεις ένα πρωί και να μην ξέρεις ποιoς είσαι. Ελληνας ή Αλβανός;». Το ευφυές εύρημα που εισάγει ο Φίλιππος Τσίτος στην ταινία «διαβάζει» την ελληνική ξενοφοβία από την άλλη πλευρά. Η ταυτότητα είναι η ραχοκοκαλιά του νεοέλληνα. Εάν κλονιστεί καταρρέει το οικοδόμημα.

Κανένας καταγγελτικός τόνος ή διδακτισμός. Οπως λέει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, αυτή τη φορά, στη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, «ο ξένος είναι η αφορμή». Το θέμα είναι ο Ελληνας. Μέσα σε ένα περιβάλλον που διευρύνει διαρκώς τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του, σε συνοικίες που αλλάζουν όψη και περιεχόμενο, η εμμονή σε ένα φοβικό εθνοκεντρισμό είναι τουλάχιστον απόδραση από την πραγματικότητα. Η αναγκαστική επαφή με τον «Αλλον» ωθεί τον ήρωα να αφουγκραστεί ανάγκες και επιθυμίες, να διατυπώσει τα θέλω του, να έρθει αντιμέτωπος με εκείνο που «δεν του αρέσει» γιατί, απλώς, το αγνοεί.

Στην πρώτη μεγάλου μήκους (γερμανική) παραγωγή του, το «My sweet home», ο Φίλιππος Τσίτος προσέγγιζε μετανάστες στο Βερολίνο, καταγράφοντας, παραμονή ενός γάμου σε ένα μπαρ, αντιδράσεις και διαθέσεις. Ο σκηνοθέτης εισάγει πάντα ένα στοιχείο αιφνιδιασμού. Αυτό που ανατρέπει τη ρουτίνα στην «Ακαδημία Πλάτωνος» είναι σαρκαστικό, κυνικό και την ίδια στιγμή τρυφερά ανθρώπινο. Ο «Ελληνάρας» μοιάζει αποκρουστικός μέσα στον καιροσκοπικό ηδονισμό του και στην ασφάλεια του «οίκου» του. Οταν όμως το έδαφος υποχωρεί, οι τριγμοί μπορεί να προκαλούν αμηχανία, επιθετικότητα, αλλά διαλύουν και τα νέφη.

Η ταινία, μικρή στο μέγεθός της, συνθέτει με αδρές γραμμές, σύντομες πινελιές και χιούμορ, το παζλ μιας πτυχής της ελληνικής πραγματικότητας, εστιάζοντας σε αυτήν τη μεσοβέζικη κατάσταση του «περίπου». Περίπου μπερδεμένος, μίζερος, συμπαθητικός. Ο Αντώνης Καφετζόπουλος ισορροπεί θαυμάσια σε αυτήν την αδιαφανή περιοχή, αποδίδοντας τις αποχρώσεις και μεταπτώσεις και αποφεύγοντας τη γραφικότητα.

Oι άλλες ταινίες

Χάλια μέρα για ψάρεμα (**). Αβανταδόρικος τίτλος για μια ιλαροτραγωδία με αρκετή φλυαρία, αλλά και με έναν εξαιρετικό πρωταγωνιστή (Γκάρι Πικέρ). Ενας απατεώνας (ο πρίγκιπας Ορσίνι, που μοιάζει με καρικατούρα ενός σύγχρονου Δον Κιχώτη) και ένας Ανατολικογερμανός (;) πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής της πάλης (ο Γιάκομπ βαν Οπεν, που θυμίζει τον Σάντσο Πάντσα) ταξιδεύουν από πόλη σε πόλη σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής και οργανώνουν στημένους αγώνες πάλης σε θέατρα και κινηματογράφους.

Οποιος θαρραλέος θεατής αντέξει πάνω από τρία λεπτά στην παλαίστρα μαζί με τον «θηρίο» θα κερδίσει χίλια δολάρια, υπόσχεται ο πρίγκιπας προσδοκώντας κοσμοσυρροή και αξιόλογες εισπράξεις. Το «θηρίο», ο ξεπεσμένος πρωταθλητής, που είναι σαν ένας γίγαντας με μυαλό βρέφους, ζει στον κόσμο του και ελπίζει πως η διεθνής ομοσπονδία πάλης θα τον ξαναδεχτεί στις τάξεις της.

Ο πρίγκιπας και ο παλαιστής φτάνουν σε μια μικρή πόλη, όπου όλα δείχνουν σε ακινησία. Ο πρίγκιπας ανακοινώνει το στοίχημα των χιλίων δολαρίων, κλείνει μια αίθουσα και αφήνει τα υπόλοιπα στον διευθυντή της τοπικής εφημερίδας, που είναι πρόθυμος να χορηγήσει τον αγώνα. Τα πράγματα, όμως, αρχίζουν να σκουραίνουν όταν ο πρίγκιπας καταλαβαίνει με ποιον αντίπαλο θα τα βάλει το «θηρίο».

Στο πλευρό του Πικέρ (ο πρίγκιπας) ο Γιούκο Αχόλα. Σκηνοθέτης της ταινίας είναι ο Ουρουγουανός Αλβάρο Μπρέσνερ, ο οποίος ζει στην Ισπανία.

• Φάννυ και Αλέξανδρος

Ολα όσα θα ’θελε να μάθει κανείς για τον Ινγκμαρ Μπέργκμαν βρίσκονται σε αυτή τη χειμαρρώδη ταινία (διαρκεί 188΄), που αποτελεί ουσιαστικά τον επίλογο της φιλομογραφίας του κορυφαίου Ευρωπαίου δημιουργού. Δυο παιδιά ζουν σε ένα μαγικό σκηνικό μέχρι την ημέρα που πεθαίνει ο πατέρας τους. Η ταινία βγαίνει σε επανέκδοση στον Απόλλωνα με τη νέα τεχνολογία ψηφιακής προβολής. Το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό.

• Ραν

Ξαναπροβάλλεται σε επανέκδοση κατά τον διανομέα (δημοσιογραφική προβολή δεν έγινε) το αριστούργημα του Ακίρα Κουροσάβα, που είναι ελεύθερη παραλλαγή του σαιξπηρικού βασιλιά Λιρ.

• Επίσης

Προβάλλονται το χολιγουντιανό θρίλερ «Πανδημία», το σύγχρονο ολλανδικό παραμύθι «Μίνους» και το animation για μικρά παιδιά «Η Τίνκερμπελ και ο χαμένος θησαυρός».