50ό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης: Πάρτι γενεθλίων σε σκοτεινές αίθουσες

Εστω και σε ομιχλώδες τοπίο, με την αφρόκρεμα του ελληνικού σινεμά να απέχει, ο θεσμός οφείλει να σταθεί στο ύψος του. Το χρωστά στους σινεφίλ που ο ίδιος δημιούργησε τα τελευταία χρόνια και καταστρώνουν για μια ακόμα χρονιά τις διαδρομές τους από την πλατεία Αριστοτέλους στο λιμάνι

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

• Ελευθεροτυπία, Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2009

Με μότο και φιλοσοφία το ερώτημα «Why cinema now?», το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (13 έως 22 Νοεμβρίου) ετοιμάζεται να σβήσει τα πενήντα κεράκια του με εκπλήξεις, δόξες και τιμές.

«United red army» του Κότζι Γουακαμάτσο

Την απάντηση για τη φύση και τον ρόλο του κινηματογράφου θα δώσουν περισσότερες από 200 ταινίες, που διεκδικούν τον χρόνο των σινεφίλ. Υπάρχουν φυσικά και οι εκλεκτοί καλεσμένοι: ο πρωτοπόρος Γερμανός Βέρνερ Χέρτσογκ, ο Γερμανός τουρκικής καταγωγής Φατίχ Ακίν, ο Ρουμάνος Κορνέλιου Πορομπόιου, ο βραβευμένος με Οσκαρ παραγωγός Τζέρεμι Τόμας, ο ανατρεπτικός Ιάπωνας Κότζι Γουακαμάτσο, ο Σέρβος Γκόραν Πασκάλιεβιτς κ.ά.

Το φετινό φεστιβάλ μάς συστήνει σύγχρονες τάσεις και κινήματα, σπάνιες ταινίες, αλλά και πολλές εθνικές κινηματογραφίες: από το σινεμά των Βαλκάνιων γειτόνων μας μέχρι της μακρινής Ιαπωνίας και των Φιλιππίνων. Οσο για το ελληνικό σινεμά, θα αρκεστούμε, δυστυχώς, σε 8 ταινίες μυθοπλασίας, αφού οι «κινηματογραφιστές στην ομίχλη» δεν στέλνουν τις ταινίες τους στο φεστιβάλ.

Ας σταθούμε σε highlights, πρόσωπα και ταινίες.

**ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΥΨΗΛΟΥ ΡΙΣΚΟΥ: Από τους σημαντικότερους εκφραστές του νέου γερμανικού σινεμά, με έναν κινηματογραφικό κώδικα εντελώς προσωπικό, που δύσκολα κατατάσσεται σε ένα κινηματογραφικό είδος, ο Βέρνερ Χέρτσογκ θα έρθει στη Θεσσαλονίκη για να τιμηθεί με τον Χρυσό Αλέξανδρο. Θα προβληθούν 14 ταινίες μυθοπλασίας, 30 ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές παραγωγές. Ο σκηνοθέτης θα δώσει και masterclass. Δεν θα μείνει μόνο σε ιστορίες από τα παλιά, που είναι σίγουρα γοητευτικές. Τα γυρίσματα των ταινιών του άλλωστε εξελλίσσονταν σε... mission impossible για τους ηθοποιούς. Θυμηθείτε τις κατά καιρούς δηλώσεις του Κλάους Κίνσκι -από τους σταθερούς του πρωταγωνιστές- που έφτασε πολλές φορές στα όρια της παράνοιας. Ο ιδιόρρυθμος και εκκεντρικός -όσο και οι ταινίες του- 67χρονος Χέρτσογκ όμως παραμένει δημιουργικότατος, στρεφόμενος τελευταία κυρίως στο ντοκιμαντέρ.

**ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΦΑΤΙΧ: Οσοι δεν μπορούν να περιμένουν μέχρι τον Ιανουάριο που θα βγει στις αίθουσες η νέα ταινία -κωμωδία- του Φατίχ Ακίν, «Soul kitchen», ας ανεβούν μια βόλτα στη Θεσσαλονίκη. Ετσι θα γνωρίσουν και από κοντά τον Γερμανό τουρκικής καταγωγής σκηνοθέτη, αλλά και τον πρωταγωνιστή του, Αδάμ Μπουσδούκο. Αυτός έχει και πιο προσωπικούς λόγους να έλθει: την ελληνική καταγωγή του.

* ΦΟΡΤΣΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Το σινεμά των Βαλκάνιων γειτόνων μας έχει αναδειχθεί σε γερό χαρτί του ευρωπαϊκού κινηματογράφου και ο Κορνέλιου Πορομπόιου σε αντάξιο ανταγωνιστή του Κρίστιαν Μουνγκίου. Ο Πορομπόιου θα παρουσιάσει στη Θεσσαλονίκη την τελευταία του ταινία, «Επίθετο, Αστυνομικός» -με ήρωα έναν ευσυνείδητο αστυνομικό που αρνείται να συλλάβει νεαρό μαθητή για χρήση ναρκωτικών για να μην καταστρέψει το μέλλον του. Η βραβευμένη -δικαίως- στις φετινές Κάνες από τη Fipresci και την κριτική επιτροπή του τμήματος «Ενα κάποιο βλέμμα» ταινία προβάλλεται στο πλαίσιο του τμήματος «Ματιές στα Βαλκάνια». Σημαντικές ταινίες από Ρουμανία, Σερβία, Σλοβενία, Τουρκία, Αλβανία, Βουλγαρία, Κροατία αναδεικνύουν τη σύγχρονη πραγματικότητα της χερσονήσου και θέματα όπως η μετανάστευση, τα εθνικά αλλά και προσωπικά αδιέξοδα.

* ΠΥΡΠΟΛΗΣΕ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ: Τόσο πολύ παθιάστηκε με την τελευταία του ταινία «United red army» (2008) ο Ιάπωνας Κότζι Γουακαμάτσο ώστε δεν δίστασε, για τις ανάγκες της, να τινάξει το σπίτι του στον αέρα. Παρά τη μαραθώνια -τρίωρη- διάρκειά του, αυτό το χρονικό της δράσης των Ιαπώνων τρομοκρατών παρακολουθείται με αμείωτο ενδιαφέρον. Θα προβληθούν και παλιότερες ταινίες του, στο πλαίσιο του αφιερώματος στο «Pink Eiga», ένα κινηματογραφικό είδος που γεννήθηκε τη δεκαετία του '60 στην Ιαπωνία κάτω από συνθήκες αυστηρής λογοκρισίας. Την εποχή που οι ερωτικές σκηνές απαγορεύονταν διά ροπάλου, ευφάνταστοι δημιουργοί ανέπτυξαν τεχνικές για να αποφύγουν τη λογοκρισία, κυρίως κρύβοντας τις «άσεμνες» σκηνές πίσω από ένα μαύρο κουτί ή τοποθετώντας λάμπες και κεριά για να θολώσουν την εικόνα. Από τους πρωτοπόρους του κινήματος του απενεχοποιημένου ερωτισμού, ο Κότζι Γουακαμάτσου θα είναι στη Θεσσαλονίκη. Το ενδιαφέρον του αφιερώματος δεν εξαντλείται στο δικό του έργο. Πάρτε μολύβι και χαρτί και σημειώστε τους εξής σκηνοθέτες: Καν Μουκάι, Μασάο Αντάτσι, Τατσούμι Κουμασίρο.

* ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΣΕΡΒΙΑΣ - ΑΛΒΑΝΙΑΣ: Την κατάφερε ο Γκόραν Πασκάλιεβιτς. Η τελευταία του ταινία, «Ταξίδια του μέλιτος» (2009), είναι η πρώτη σερβοαλβανική συμπαραγωγή. Ακολουθεί δύο παράλληλες ιστορίες, ενός ζευγαριού Αλβανών και ενός Σέρβου, που μεταναστεύουν στη Δυτική Ευρώπη και γνωρίζουν το σκληρό της πρόσωπο. Εκπροσωπώντας τη Σερβία στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια», θα έρθει για να τιμηθεί με τον Χρυσό Αλέξανδρο, να παρουσιάσει 13 μεγάλου μήκους -ανάμεσά τους και η ταινία-σταθμός στο έργο του «Πυριδιταποθήκη»- και 2 μικρού, και να δώσει masterclass.

* ΜΙΑ ΦΟΥΣΚΩΤΗ ΚΟΥΚΛΑ ΤΟΥ ΣΕΞ: Μην πάει όμως ο νους σας στο πορνό. Γιατί στο «Air doll» του Χιροκάζου Κόρε-έντα, που είναι βασισμένο σε ιαπωνικό μάνγκα, η κούκλα ζωντανεύει όταν την ερωτεύεται ένας υπάλληλος βιντεοκλάμπ. Γενναίες δόσεις ρομαντισμού έχουν και οι υπόλοιπες ταινίες του αφιερώματος «Post-romance» (φετινό θέμα της ενότητας «Focus»), που πραγματεύεται τον ρομαντισμό και τις απεικονίσεις του στην έβδομη τέχνη. Υπάρχουν κι άλλα «πικάντικα» σενάρια, όπως αυτό του «Easier with practice», ντεμπούτο του Αμερικανού Κάιλ Πάτρικ Αλβάρες. Το τηλεφωνικό σεξ γίνεται η αφορμή για μια προκλητική ερωτική ιστορία με ήρωα έναν ανασφαλή νεαρό συγγραφέα. Αναζητήστε και το αντισυμβατικό love story «Samson and Delilah» του Αυστραλού Γουόρικ Θόρντον (Camera d' Or στις φετινές Κάνες), όπου δύο έφηβοι Αβορίγινες πραγματοποιούν ένα σκληρό ταξίδι επιβίωσης στην έρημο της Αυστραλίας. Στο ίδιο τμήμα και το σκηνοθετικά καινοτόμο και εξ ολοκλήρου αυτοσχεδιαστικό «Ι am not your friend», με θέμα ένα ερωτικό γαϊτανάκι ανάμεσα σε 9 ανθρώπους, που υπογράφει ο Ούγγρος Γκιόργκι Πάλφι, δύο χρόνια μετά το σοκαριστικό «Taxidermia».

* ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΣ... ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Ο βραβευμένος με Οσκαρ για τον «Τελευταίο αυτοκράτορα» παραγωγός Τζέρεμι Τόμας θα τιμηθεί για το συνολικό έργο του και θα δώσει masterclass. Ευκαιρία να ξαναδούμε μερικές σημαντικές ταινίες που έχει υπογράψει: «Η δύναμη της σάρκας» του Νίκολας Ρεγκ, «Οι ονειροπόλοι» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, «Καλά Χριστούγεννα κύριε Λόρενς» του Ναγκίσα Οσίμα. Θα προβληθεί και η τελευταία του παραγωγή, το «Creation» του Τζον Αμιελ, μια ταινία για τον Δαρβίνο και την πάλη του να ισορροπήσει ανάμεσα στις επαναστατικές θεωρίες της εξέλιξης των ειδών και τις θρησκευτικές αντιλήψεις της εποχής του. Παίζουν οι Πολ Μπέτανι και Τζένιφερ Κόνελι.

**Η ΜΑΝΙΛΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ: Θα τη δούμε μέσα από τα μάτια ενός 22χρονου σκηνοθέτη, του Πέπε Ντιόκνο, Βενιαμίν του αφιερώματος στην ανεξάρτητη κινηματογραφική γραφή των Φιλιππινέζων δημιουργών. Το «Engkwento», που έφυγε φέτος από τη Βενετία με βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, θίγει ένα θέμα-ταμπού για τη χώρα του: τις λεγόμενες «ομάδες θανάτου» που βρίσκονται πίσω από τους φόνους νεαρών γκάνγκστερ στους δρόμους της Μανίλα, ενώ η φιλιππινέζικη κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια. Στα highlights του αφιερώματος και δύο ταινίες του Μπριγιάντε Μεντόζα: η πρόσφατα βραβευμένη στις Κάνες «Kinatay» (2009) και το «Slingshot» (2007).

**ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ: Οι φαν του είδους ας ξεσκονίσουν το πρόγραμμα του τμήματος «Experimental Forum», που φιλοξενείται για δεύτερη χρονιά. Φέτος παρουσιάζει σπάνιες ταινίες σε αυθεντικές κόπιες δημιουργών της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όπως οι Κάρπο Γκόντινα (Σλοβενία), Μπογιάνα Μαριγιάν (Σερβία), Ζλάτκο Λαβάνιτς (Βοσνία-Ερζεγοβίνη) και Βλάντο Κριστλ (Κροατία). Ο Κάρπο Γκόντινα θα παρευρεθεί στο φεστιβάλ για να παρουσιάσει το «Ι miss Sonja Henie» (1971), όπου βρίσκουμε και τις υπογραφές των Ντούσαν Μακαβέγιεφ, Τίντο Μπρας, Πολ Μορισέι, Φρέντερικ Ουάισμαν και Μίλος Φόρμαν.

* ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΛΟΥΖΟ: Και μάλιστα με πρωταγωνίστρια τη Ρόμι Σνάιντερ. Η «Κόλαση» (1964) όμως του Ανρί Ζορζ Κλουζό, παρ' όλο που είχε απεριόριστο προϋπολογισμό και ένα διάσημο κινηματογραφικό αστέρι στο καστ, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο Σερζ Μπρομπέργκ, συλλέκτης σπάνιων ταινιών και ειδικός στην αποκατάστασή τους, καταγράφει το χρονικό της ταινίας. Το «L' enfer de Henri-Georges Clouzot», το οποίο συνδυάζει αρχειακό υλικό, ανασύσταση σκηνών, καθώς και μαρτυρίες των τότε συντελεστών -μεταξύ των οποίων και ο Κώστας Γαβράς, θα προβληθεί στο τμήμα «Μέρες Ανεξαρτησίας».

* ΚΑΛΟΓΡΙΑ ΚΑΙ ΦΟΝΤΑΜΕΝΤΑΛΙΣΤΡΙΑ: Η θρησκευτική πίστη, ο φανατισμός και η ανάγκη για κάθαρση είναι το θέμα της νέας ταινίας, «Hadewjich», του τρομερού Γάλλου Μπρούνο Ντιμόν («Φλάνδρα», «26 Πίθηκοι»), ο οποίος εμπνεύστηκε από τα γραπτά της ποιήτριας Χαντεγουίτς, που έζησε τον 13ο αιώνα στο Βέλγιο. Η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής που θέλει να γίνει καλόγρια. Διώχνεται όμως από το μοναστήρι για να δοκιμαστεί στον έξω κόσμο, γνωρίζει μια παρέα νεαρών μουσουλμάνων και μπλέκεται σε τρομοκρατική ενέργεια.

* ΙΤΑΛΙΚΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ: Το ελληνικό κοινό θα έχει για πρώτη φορά την ευκαιρία να δει δύο ταινίες του ανατρεπτικού Ιταλού Καρμέλο Μπένε, σημαντικής φιγούρας του ιταλικού πειραματικού θεάτρου αλλά και της avant garde κινηματογραφικής σκηνής. Θα προβληθούν τα «Nostra Signora Dei Turchi» (1968) και «Salome» (1972). Κι αν θέλετε πειστήρια της σπουδαιότητάς του, τα έχουμε διά στόματος Πιερ Πάολο Παζολίνι: «Αυτόνομη και αυθεντική, η μόνη αξιόλογη δουλειά, σε μια κατά τα άλλα ανούσια πειραματική θεατρική σκηνή».

**ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΣΣΑΒΕΤΗ: Ο Αμερικανός δημιουργός χρηματοδότησε τη δεκαετία του '70 την ταινία «Tweet's Ladies of Pasadena» του θρύλου του αντεργκράουντ σινεμά, Τίμοθι Κάρεϊ. Γιατί; «Επειδή διαθέτει τη συναισθηματική διάνοια του Αϊζενστάιν», είχε πει τότε ο Κασσαβέτης. Η σπανιότατη ταινία θα προβληθεί στη Θεσσαλονίκη, αμέσως μετά την πανευρωπαϊκή της πρεμιέρα στη Βιέννη τον προηγούμενο μήνα.

* ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΡΑΚΙΑ: Οκτώ θα σβήσει φέτος το ελληνικό σινεμά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αφού τόσες είναι οι ταινίες μυθοπλασίας που θα προβληθούν σε κάποιο από τα παράλληλα τμήματα: «Ο Διαχειριστής» του Περικλή Χούρσογλου, «Χορεύοντας στον πάγο» του Σταύρου Ιωάννου, «Η Καντίνα» του Σταύρου Καπλανίδη, «Μικρές εξεγέρσεις» του Κυριάκου Κατζουράκη, «Μοιραία σχέση» του Ερρίκου Ανδρέου, «Αμα δεν σε θέλει» του Βασίλη Νεμέα, «Μπιλόμπα» της Σοφίας Παπαχρήστου και «Η ζωή του Ιωάννη Μελιέ» του Δημήτρη Κολλάτου. Υπάρχει φυσικά και το digital wave, με 7 ταινίες στο διαγωνιστικό και 2 στις ειδικές προβολές.

* Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ: Ο πάντα παρών στο φεστιβάλ Διονύσης Φωτόπουλος αυτή τη φορά έχει έκθεση. Θέμα της, η αθέατη πλευρά της κινηματογραφικής παραγωγής (Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης). Πλούσιο οπτικό και οπτικοακουστικό υλικό θα ξεναγήσει τους θεατές... backstage, με άξονα τις πολλές ταινίες στις οποίες έχει επιμεληθεί κοστούμια και σκηνογραφία ο γνωστός σκηνογράφος, αναδεικνύοντας τούς συχνά άγνωστους στο κοινό εργάτες της έβδομης τέχνης.

* ΤΡΕΞΤΕ, ΛΟΛΕΣ, ΤΡΕΞΤΕ: Η κινηματογραφική ηρωίδα της ομώνυμης ταινίας του Τομ Τίκβερ θα τρέχει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Για την ακρίβεια, θα εξαπλωθούν 20... Λόλες, οι οποίες θα προσπαθούν να συγκεντρώσουν χρήματα από καταστήματα και τράπεζες. Αυτή και άλλες περφόρμανς θα γίνουν στο πλαίσιο «Ομάδες δράσης μέσα στην πόλη». Ετσι, αν τύχει και περιμένετε στην ουρά της Εφορίας και δείτε ένα ζευγάρι βγαλμένο από τη δεκαετία του '50 να χορεύει σουίνγκ ή μια ορχήστρα να κάνει πρόβα με τις μουσικές του Νίνο Ρότα, θυμηθείτε απλά ότι το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει ξεκινήσει. *