«Ολα πήγαιναν μια χαρά, ώσπου μου ζήτησε να γδυθώ»

• Δύο νομικοί αναπτύσσουν τις απόψεις τους πάνω στην υπόθεση Πολάνσκι
  

Ας το πάρουμε από την αρχή: Το 1977, ο 44χρονος Ρομάν Πολάνσκι ζητάει από τη μητέρα της 13χρονης Σαμάνθας να του δώσει την άδεια να φωτογραφίσει την κόρη της για τη γαλλική έκδοση του περιοδικού Vogue. «Ολα πήγαιναν μια χαρά», δήλωσε πολλά χρόνια αργότερα η Σαμάνθα Γκάιμερ, «μετά όμως μου ζήτησε να γδυθώ μπροστά του. Ενιωσα ότι δεν ήταν σωστό και δεν ήθελα να κάνω και δεύτερη φωτογράφιση». Ωστόσο, η μικρή Σαμάνθα θα κάνει και δεύτερη φωτογράφιση, στο σπίτι του Τζακ Νίκολσον. «Βγάζαμε φωτογραφίες πίνοντας σαμπάνια», αφηγήθηκε η Γκάιμερ. Σύμφωνα με τα λεγόμενά της, ο Πολωνός σκηνοθέτης τής ζητάει να ξαπλώσει, αρχικά αρνείται, όμως ενδίδει. Τότε, σύμφωνα πάντα με την Γκάιμερ, ο Πολάνσκι της έδωσε να πιει σαμπάνια με υπνωτικά. Το κορίτσι ναρκώθηκε και η συνέχεια είναι γνωστή.

Ο Πολάνσκι κατηγορήθηκε για έξι κακουργήματα, αντιμετωπίζοντας έως και ισόβια κάθειρξη. Ωστόσο, έκανε συμφωνία με τον εισαγγελέα, δήλωσε ένοχος για τη σεξουαλική επαφή με ανήλικη και οι κατηγορίες για τα πέντε κακουργήματα αποσύρθηκαν. Λίγο αργότερα, διέφυγε στο Λονδίνο και μετά στη Γαλλία. Τότε, εκδόθηκε ένταλμα για τη σύλληψή του.

Σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα, ο διάσημος σκηνοθέτης είχε συμφωνήσει να πληρώσει 500.000 δολάρια στην Γκάιμερ. Επρόκειτο για εμπιστευτική συμφωνία μεταξύ του σκηνοθέτη και του θύματος, στην οποία οι δύο πλευρές κατέληξαν το 1993. Εδώ και δύο χρόνια, όμως, γίνονται προσπάθειες να πειστεί ο σκηνοθέτης να πληρώσει το ποσό της συμφωνίας.

Το θέμα ήλθε πάλι στην επικαιρότητα όταν 76χρονος Πολάνσκι συνελήφθη τον περασμένο μήνα στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης, όπου είχε φτάσει για να παραλάβει βραβείο σε διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου, αναμένοντας να ολοκληρωθεί η διαδικασία έκδοσής του στις ΗΠΑ.

Οι δικηγόροι του ζήτησαν την αποφυλάκισή του, αλλά το αίτημα απορρίφθηκε. Το ελβετικό υπουργείο Δικαιοσύνης που χειρίζεται την υπόθεση ανακοίνωσε ότι η απόρριψη του αιτήματος αποφυλάκισης οφείλεται στην πεποίθηση των δικαστικών αρχών ότι ο διάσημος σκηνοθέτης είναι ύποπτος φυγής, αφού και στο παρελθόν έχει παραβεί τους περιοριστικούς όρους και την υψηλή εγγύηση που του είχαν επιβληθεί.

Η υπόθεση Πολάνσκι έχει διχάσει υψηλόβαθμα μέλη της πολωνικής κυβέρνησης, ενώ ηθοποιοί, σκηνοθέτες κι εκατοντάδες άλλες προσωπικότητες των τεχνών και της διανόησης έχουν υπογράψει αίτηση με την οποία ζητούν την άμεση απελευθέρωση του σκηνοθέτη. Η ίδια η Γκάιμερ τάχθηκε κατά της δίωξης του σκηνοθέτη, επιθυμώντας να μην ξυπνήσουν φαντάσματα του παρελθόντος. Μπορεί, στο μεταξύ, ο σκηνοθέτης να τήρησε τη συμφωνία τους και να την αποζημίωσε, αλλά ας μην είμαστε τόσο κυνικοί: το συναισθηματικό φορτίο της υπόθεσης δεν αλλάζει.

Ο Πολάνσκι είναι ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς. Είναι όμως και υπεράνω του νόμου; Η «Κ» θίγει την πολύκροτη αυτή υπόθεση, αναθέτοντας σε δύο νομικούς να αναπτύξουν τον προβληματισμό τους, μέσα από το πρίσμα της επιστήμης τους.

• Tου Ηλια Μαγκλινη, Η Καθημερινή, 10/10/2009

AΠOΨH : Απονομή δικαιοσύνης ή διεθνείς σχέσεις

Του Aντωνη Πιτσιου*

Οι παράνομες σεξουαλικές σχέσεις του Πολάνσκι το 1977 δεν είναι το πρώτο αμάρτημα του σκηνοθέτη το οποίο πρέπει να κριθεί. Ολοι οι πολίτες φέρουν το πολιτικό προπατορικό αμάρτημα του κοινωνικού συμβολαίου, που μας καθιστά κατ’ αρχήν υπόλογους στους νόμους.

Οπως ακριβώς ο χριστιανισμός ασκεί την εξουσία του πάνω στο ποίμνιο με το μονοπώλιό του περί του νοήματος της ζωής, έτσι ακριβώς και ο νόμος ασκεί τη δική του με το μονοπώλιό του σχετικά με την ειρηνική οργάνωση της ζωής.

Και ενώ αυτή η εξουσία, στην περίπτωση του χριστιανισμού, ασκείται μεταξύ προπατορικού αμαρτήματος και Δευτέρας Παρουσίας, έτσι και στο νόμο, αντίστοιχα, ασκείται στο μεσοδιάστημα του δίπολου μεταξύ του κοινωνικού συμβολαίου και της απονομής της Δικαιοσύνης. Το πρόβλημα είναι η ισχύς του κοινωνικού συμβολαίου στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Η έκδοση του Πολάνσκι στηρίζεται στο διεθνές δίκαιο, το οποίο όμως ξεφεύγει από την κλασική ιεραρχική σχέση πυραμίδας που έχουν οι κανόνες δικαίου μεταξύ τους. Τοποθετείται παράλληλα στο νομικό σύστημα και στο Σύνταγμα του κάθε κράτους, με αποτέλεσμα ο χαρακτηρισμός του διεθνούς δικαίου ως «Δίκαιο» να είναι εν μέρει καταχρηστικός αφού ουσιαστικά πρόκειται για διακρατικές συμφωνίες. Σε αυτό το οιονεί νομικό περιβάλλον με ευρεία περιθώρια πολιτικών επιλογών, οι αποφάσεις έχουν συνήθως διττό χαρακτήρα.

Το μοντέρνο μόρφωμα του διεθνούς δικαίου στερείται κλασικού φιλοσοφικού νομικού ερείσματος. Μόνον κατά αναλογία μπορεί να εκφράσει πειστικά τις κλασικές δομές του κοινωνικού συμβολαίου, στην περίπτωση που στο παγκοσμιοποιημένο επίπεδο συνδέει όμοιες νομικές κουλτούρες. Θα εξέδιδε ποτέ η Ελβετία μια μοιχαλίδα σε τριτοκοσμική χώρα αν αντιμετώπιζε ποινές όπως αυτή του θανάτου;

Δεν ξέρω, λοιπόν, κατά πόσο η έκδοση του Πολάνσκι από τις ελβετικές αρχές στις ΗΠΑ υπακούει στο πρόσταγμα της απονομής της δικαιοσύνης ή στα προστάγματα των διεθνών σχέσεων. Το βέβαιο είναι πως η Ελβετία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο οφείλει να εκφράσει την προτίμησή της είτε προς την ευρωπαϊκή νομική κουλτούρα (που απορρίπτει τη θανατική ποινή) είτε προς την αγγλοσαξονική.

* Ο κ. Αντώνης Πίτσιος είναι δικηγόρος.

AΠOΨH : Είναι όλα «Chinatown», κύριε Πολάνσκι;

Του Bασιλη Παπαχαραλαμπους*

Ποιο είναι το διακύβευμα στην υπόθεση της έκδοσης του Ρομάν Πολάνσκι στις ΗΠΑ για το έγκλημα της αποπλάνησης δεκατριάχρονης ανήλικης, που φέρεται ότι διέπραξε πριν από τριάντα χρόνια; Το εάν είναι αθώος ή ένοχος και, στη δεύτερη περίπτωση, ποια ποινή πρέπει να επιβληθεί; Ποιος μπορεί να αποφασίσει με μεγαλύτερες εγγυήσεις δίκαιης κρίσης; Επτακόσιες αυτόκλητες προσωπικότητες (η συντεχνία και οι θαυμαστές του) που συνυπέγραψαν αίτημα αποφυλάκισής του, η κοινή γνώμη, τα ΜΜΕ ή τα δικαστήρια μιας ευνομούμενης πολιτείας;

Οι υποστηρικτές του όμως δεν ζητούν να αθωωθεί ή, έστω, να τιμωρηθεί με μικρή ποινή, επειδή συντρέχουν συγκεκριμένοι ελαφρυντικοί λόγοι. Ζητούν να μην κριθεί. Υπάρχει επιχείρημα που να νομιμοποιεί τέτοια ειδική μεταχείριση από τον νόμο; Ωφελιμιστικά σκεπτόμενος κάποιος θα ισχυριζόταν ότι συμφέρει περισσότερο την κοινωνία ο Πολάνσκι να ζει ελεύθερος, παρά να φυλακιστεί επειδή (ενδεχομένως) έβλαψε μια άσημη. Δεν επιλέγουμε όμως ανάμεσα στον Πολάνσκι κι ένα τρίτο πρόσωπο, το οποίο εξάλλου δεν επιθυμεί πλέον τη δίωξή του, αλλά ανάμεσα σε ένα κράτος δικαίου (ισονομίας, αίτημα κατακτημένο με αγώνες) και τον νόμο της ζούγκλας (το δίκαιο του ισχυρότερου), την αποδοχή ότι κάποιοι υπόκεινται μόνο στους «νόμους» του συμφέροντός τους.

Από ηθική άποψη το ερώτημα είναι πώς (ακόμη κι αν μας συνέφερε) νομιμοποιούμαστε να ανταλλάξουμε τον σεβασμό, που αξίζει οποιοσδήποτε άνθρωπος, με την –καλλιτεχνική– δεξιότητα κάποιου άλλου; Θα καταστήσουμε την ανθρώπινη αξία ένα απαλλοτριωτέο μέγεθος;

Στο αριστουργηματικό «Chinatown», ο Πολάνσκι ανέδειξε με πικρό τρόπο τη σύγκρουση της οργανωμένης κοινωνίας με ισχυρούς που πετυχαίνουν την ατιμωρησία τους. Αφού δεν θεωρεί ότι οφείλει να απολογηθεί, θα μπορούσε, έστω, να προσέλθει στη Δικαιοσύνη για να επιδιώξει με την απολογία του να σταθεί ως άνθρωπος αντάξιος του έργου του. Αν γίνεται.

* Ο κ. Βασίλης Παπαχαραλάμπους είναι δικηγόρος.