Δράμα χωρίς κωμωδία

Οσοι βρέθηκαν φέτος στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας το παρατήρησαν. Ισως περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά, οι νεαροί μικρομηκάδες επέλεξαν σκληρά θέματα για τις ταινίες τους: ανίατες αρρώστιες, θανάτους, πυρηνική καταστροφή, τράφικινγκ, νοσοκομεία.

«Πολλή μαυρίλα και αρρώστια έπεσε» άκουγες σε πηγαδάκια. Υποτίθεται ότι οι νέοι φέρνουν έναν αέρα αισιοδοξίας στο σινεμά. Ή μήπως, αντίθετα, είναι οι πιο ευαίσθητοι δέκτες στα σημεία των καιρών;

Η απάντηση, στις ίδιες τις ταινίες του φετινού φεστιβάλ, που θα προβληθούν από την Πέμπτη και στην Αθήνα («Τριανόν», 29/10-4/11).

Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη πλευρά: «Τι φοβερή αυτολογοκρισία, τι πουριτανισμός!» παρατηρεί ο Περικλής Χούρσογλου, που έκανε μια αποτίμηση των φετινών ταινιών: «Μιλάω για την αυτολογοκρισία οποιουδήποτε στοιχείου έχει να κάνει με το σεξ -και δεν εννοώ πορνό, εννοώ το ανθρώπινο σώμα!»

Ποιες συζητήθηκαν

Επισημαίνει και άλλα: «Εναν εχθρικό "έξω κόσμο". Ανθρώπους να κλείνονται στα σπίτια τους-καταφύγια για να μην τον αντιμετωπίσουν. Τα προβλήματα του μικρόκοσμου των δημιουργών, και πιο σπάνια τα κοινωνικά προβλήματα». Για «ορατή έλλειψη χιούμορ» μιλά και ο Γιάννης Σμαραγδής, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής.

Και όμως, αρκετές ταινίες ξεχώρισαν, χωρίς απαραίτητα να βραβευτούν: Ανάμεσά τους, το «Νόημα της ζωής» του Γιάννη και της Ιριδας Ζιόγκα, ένα αποκαλυπτικό animation εκπληκτικών τεχνικών απαιτήσεων, με «ήρωα» ένα κλειδί. «Μια ιστορία αγάπης», το σχόλιο του Μπουγιάρ Αλιμάνι για τον ψεύτικο κόσμο των τηλεοπτικών ριάλιτι.

Η «Μαρία» του Θανάση Σαράντου, μια σκληρή ταινία εποχής. Τα «Εφτά γράμματα» του Νίκου Τζερμιαδιανού, με τον Δημήτρη Καταλειφό και τη Ράνια Οικονομίδου να παλεύουν με μια ανίατη αρρώστια, γνωρίζοντας πως δεν θα τη νικήσουν. Το βίαιο «Νανούρισμα» της Γιάννας Αμερικάνου για το τράφικινγκ στην Κύπρο. Αλλά και το «Μαύρο νερό», θρίλερ αξιώσεων του Κωνσταντίνου Φραγκόπουλου, που ζει στη Βρετανία. Και άλλες: του Αχιλλέα Κυριακίδη, της Δήμητρας Νικολοπούλου, των Σταύρου Ράπτη - Αργύρη Γερμανίδη.

Σήμερα, κάνουμε «κοντινό» πλάνο σε τέσσερις ταινίες, που συζητήθηκαν περισσότερο:

* «ΚΙ ΕΓΩ ΓΙΑ ΜΕΝΑ» του Τζώρτζη Γρηγοράκη

Απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας. Δύσκολο να αντισταθείς σε ένα φιλμ που αγγίζει με τόσο χιούμορ το θέμα-ταμπού της αναπηρίας.

Ο 26χρονος σκηνοθέτης, που έχει βρεθεί σε πολλά κινηματογραφικά πόστα, εμπνεύστηκε την ιστορία του από έναν φίλο του, τον 42χρονο Αντώνη Ηλία, που σε ένα ατύχημα έχασε και τα δύο του χέρια. «Εναν τύπο», όπως λέει, «με φοβερό χιούμορ. Αρχικά παθαίνεις ένα σοκ αλλά σε λίγα λεπτά έχεις ξεχάσει το προβλημά του. Το θυμάσαι μόνο όταν έρχεται π.χ. ο σερβιτόρος και δεν μπορεί να βγάλει το πορτοφόλι του».

Ο Α. Ηλίας ήταν εκεί: και στα γυρίσματα, και στη Δράμα. Στην ταινία, όπου τον ενσαρκώνει ο Βαγγέλης Μουρίκης, διεκδικεί μια προαγωγή που δεν του δίνουν, και η κοπέλα του (Αλεξία Καλτσίκη) αντιμετωπίζει τον αρνητισμό των δικών της για το μέλλον τους.

«Δίνω έμφαση στη σχέση τους», εξηγεί ο Τζώρτζης. «Για να πάει στην τουαλέτα, την έχει ανάγκη. Ομως, δεν είναι η σχέση εξάρτησης που τους φέρνει κοντά».

«Ο πραγματικός Αντώνης δουλεύει στην Αττικό Μετρό», εξηγεί, «και με το πείσμα του κατάφερε να γίνει υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων με αντικείμενο τους επιβάτες με ειδικές ανάγκες -ένα τμήμα που δημιουργήθηκε με δική του πρωτοβουλία». «Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις οι θέσεις εργασίας δίνονται σε αυτούς τους ανθρώπους για λόγους πολιτικής ορθότητας».

Η ταινία έχει άφθονες δόσεις μπλακ χιούμορ και δεν φοβάται τον κυνισμό. Ο ήρωας αυτοσαρκάζεται: «Από τότε που έκοψα το κομπολόι, έχω ξεκινήσει το κάπνισμα!».

Οσον αφορά τα φετινά θέματα της Δράμας, «στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σεναριογράφοι», θυμίζει ο Τ. Γρηγοράκης. «Οπότε ως μικρομηκάς δεν έχεις πέντε σενάρια να επιλέξεις. Συχνά, λοιπόν, καταφεύγεις σε βιωματικές καταστάσεις -και τ' αρνητικά βαραίνουν περισσότερο».

Ο ίδιος μας ενημερώνει και για κάτι ακόμα: «Η πλειοψηφία των μικρομηκάδων, φέτος, απέχουμε κι εμείς από τα κρατικά βραβεία. Κάτι σαν "μικρή ομίχλη" δηλαδή!».

* «MESECINA»της Σοφίας Εξάρχου

Ενας έφηβος νοσηλεύεται σε ένα δημόσιο νοσοκομείο σε σοβαρή κατάσταση. Στέκεται όμως ακόμα στα πόδια του και ένα βράδυ βγαίνει σκαστός από το νοσοκομείο. Σ' ένα γήπεδο μπάσκετ συναντά μια παρέα παιδιών, αλλά τους κρύβει την αλήθεια. Ερωτεύεται, και για μερικές νύχτες προσποιείται πως όλα είναι φυσιολογικά...

Η πιο συγκινητική ταινία του φεστιβάλ δεν σε κερδίζει με το μελοδραματισμό της αλλά με τη λιτότητα και την ανθρώπινη, διεισδυτική ματιά της. Πρωταγωνιστούν ο Γιάννης Παπαδόπουλος και η Ρωμάννα Λόμπατς, που πριν από μερικά χρόνια ενσάρκωσε το κοριτσάκι στην ταινία «Ροζ» του Αλέξανδρου Βούλγαρη (ο οποίος υπογράφει και δύο τραγούδια της ταινίας).

Η Εξάρχου, που δούλεψε ως βοηθός σκηνοθέτη στη «Στρέλλα» του Πάνου Κούτρα, γνώρισε απ' την καλή κι απ' την ανάποδη τα δημόσια νοσοκομεία της Αθήνας, έχοντας «τρυπώσει» ακόμα και στα υπόγειά τους: «Δεν ήταν και η πιο ευχάριστη εμπειρία: βρόμα, ποντίκια. Είναι εφιαλτικοί χώροι», επιβεβαιώνει. Δυσκολεύτηκε πολύ να πάρει άδεια γυρισμάτων. Ομως τα κατάφερε: όλα τα εσωτερικά γυρίστηκαν στον «Ευαγγελισμό», και η σκηνή του υπογείου στο «Ελενα».

«Είναι δύσκολο να γυρίζεις σε έναν τέτοιο χώρο, με άρρωστους ανθρώπους δίπλα, που θέλουν ησυχία».

Η σκηνοθέτρια επέλεξε ένα σκληρό θέμα: «Πήρα ένα νέο αγόρι, που δεν είναι ούτε παιδί ούτε μεγάλος, το οποίο σε πείσμα όσων του συμβαίνουν παίρνει φόρα, κι ερωτεύεται. Το θέμα για μένα δεν είναι αν τελικά θα ζήσει ή θα πεθάνει, αλλά το ξεκίνημα της σχέσης του με αυτό το κορίτσι. Και κυρίως η διαδρομή συνειδητοποίησης της κατάστασής του».

Ούτε και η ίδια ξέρει γιατί επέλεξε ένα τέτοιο θέμα. «Γενικά είμαι χαρούμενος άνθρωπος. Εζησα με αυτό για περίπου χρόνο». Ευτυχώς, την τρίτη ημέρα των γυρισμάτων έμαθε πως γέννησε η αδελφή της...

* «ΛΗΘΗ» του Γαβριήλ Τζάφκα

Ενα παιδί ζει με τον πατέρα του στο ζοφερό κλίμα της επόμενης μέρας μιας Μεγάλης Καταστροφής. Και αναζητά εναγωνίως τη μητέρα του. Θα τη «συναντήσει» και πάλι, αλλά στο νεκροταφείο. Τώρα πια δεν είναι η απώλεια το χειρότερο. Είναι η λήθη. Η εικόνα της αρχίζει να ξεθωριάζει...

Στα βαθιά βούτηξε ο 23χρονος σπουδαστής της Σχολής Κινηματογράφου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κι όμως, το αποτέλεσμα θα το ζήλευαν πολλοί επαγγελματίες.

Σ' έναν παραλίμνιο οικισμό, ο Γ. Τζάφκας στήνει ένα εντυπωσιακό σκηνικό διάλυσης. «Οι καταστροφές συνήθως είναι μια αλυσίδα», υποστηρίζει. «Οι πλημμύρες δημιουργούν ατυχήματα σε πυρηνικά εργοστάσια και το ένα φέρνει τ' άλλο. Δεν έχει σημασία τι έφερε την καταστροφή. Η ταινία ουσιαστικά μιλά για την απώλεια της μητέρας με φόντο την απώλεια της μητέρας φύσης».

Ενα περιβαλλοντικό θρίλερ για την επόμενη μέρα, λοιπόν. Γυρισμένο στη λίμνη της Χαλάστρας, της οποίας η στάθμη ανεβαίνει -όπως ακριβώς και στην ταινία: «Από κάτω της υπάρχει όλη η αποχέτευση της Θεσσαλονίκης», λέει. «Και όμως, καλλιεργούν μύδια. Στα ξύλινα σπίτια των μυδοκαλλιεργητών γυρίσαμε την ταινία».

Στην ταινία βλέπουμε τον πιτσιρικά και μεγάλο: δέκα χρόνια μετά η εικόνα συνεχίζει να είναι εφιαλτική. «Δέκα χρόνια δεν είναι τίποτα μετά από μια περιβαλλοντική καταστροφή. Θα το δούμε και φέτος το χειμώνα: μετά τα χιλιάδες στρέμματα που κάηκαν, θα ζήσουμε μεγάλες πλημμύρες».

Ο Γ. Τζάφκας πέρυσι βραβεύτηκε στις «Νύχτες Πρεμιέρας» για την προηγούμενη μικρού μήκους του, το «Attimo fuggente», και ήταν βοηθός σκηνοθέτη στη νέα ταινία του Κυριάκου Κατζουράκη, τις «Μικρές εξεγέρσεις». Για εκείνον η φετινή πένθιμη θεματολογία στη Δράμα είναι «απολύτως φυσιολογική. Δεν μπορεί να έχει μεσολαβήσει ένας Δεκέμβρης, να έχουν καεί τόσα δέντρα, πολιτικοκοινωνικά να έχουμε φτάσει στα όρια της ανέχειας και οι ταινίες στη Δράμα να είναι χαρούμενες».

* «ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ» της Κινηματογραφικής Ομάδας Ντοκιμαντέρ του Δήμου Αθηναίων

Ενα ντοκιμαντέρ για το πολυ-πολιτισμικό Μεταξουργείο δεν αποτελεί και καμιά πρωτότυπη ιδέα. Οταν όμως ξεναγός μας είναι ένας νεαρός μαύρος καλλιτέχνης του δρόμου, γιος μεταναστών από τη Νιγηρία που μιλά καλύτερα από πολλούς μας τα ελληνικά, αξίζει να το δούμε.

Αυτό το εμπνευσμένο ντοκιμαντέρ, που απέσπασε το βραβείο Digi, το υπογράφουν μάλιστα έξι μικρομηκάδες. Ή μάλλον... είκοσι επτά, διότι τόσα άτομα αριθμεί η Κινηματογραφική Ομάδα Ντοκιμαντέρ του Δήμου Αθηναίων: μέλη της ερασιτέχνες κινηματογραφιστές διαφορετικών ηλικιών και προελεύσεων (από φοιτητές μέχρι συνταξιούχοι) που συμμετέχουν στο πρόγραμμα λαϊκής επιμόρφωσης «Κοντά στο μαγικό κόσμο του σινεμά», του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου.

Το πρόγραμμα επέβλεψαν ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Πουλίδης, ο Γιώργος Διδυμιώτης και ο Αγγελος Κοβότσος (ο τελευταίος έχει τη σκηνοθετική επιμέλεια του προγράμματος).

Ο «πρωταγωνιστής» Μιχάλης Αφολαγιάν μάς ξεναγεί στα κινέζικα μαγαζιά της περιοχής, στον καφενέ ένος Αραβα που προσφέρει ναργιλέ, φαλάφελ και αιγυπτιακά βίντεο κλιπ στους πελάτες του, στους δρόμους όπου χορεύουν μπρέικντανς τα τσιγγανάκια. Οι κάμερες της ομάδας πέφτουν σε μουσουλμάνες με τσαντόρ, αλκοολικούς κλοσάρ και σε συλλήψεις ναρκομανών. Και κάνουν κοντινό σε έναν φούρναρη και μια νεαρή ελληνίδα αρχιτεκτόνισσα που μετακόμισε στην περιοχή.

Την ίδια στιγμή ο Μιχάλης πίνει φραπεδιές, πιάνει κουβέντα περί ρατσισμού με τρανσέξουαλ της περιοχής, και σχολιάζει την τάση ανάπλασης και «εξευγενισμού» της γειτονιάς.

Επόμενο πρότζεκτ της ομάδας; «Θα είναι η Κυψέλη, και πρωταγωνιστές μας ένας άστεγος, μια κυρία της καλής κοινωνίας, μια νεοφερμένη μπλόγκερ και ένας μετανάστης». *

• Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, Επτά, Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009