Δεσμώτης του ιλίγγου!

• Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 8 Οκτωβρίου 2009

Τiming μοναδικό. Ύστερα από επτά ημέρες ακριβώς, ένας καθαρόαιμος γκέι απαντάει και τον αρσενικό μισογύνη Λαρς φον Τρίερ αποστομώνει. Τυχερή η Πενέλοπε Κρουζ. Να το παραδεχτούμε εμείς οι αρσενικοί. Οι κοχόνες του Πέδρο Αλμοδόβαρ γκρεμίζουν τα στερεότυπα τα γνωστά. Όχι μόνο θεά η Γυναίκα, αλλά και χωρίς έρωτα τίποτα δεν αξίζει για κάθε έναν από εμάς!

Το φχαριστήθηκα! Μπορεί οι «Ραγισμένες αγκαλιές» (Los Αbrazos Rotos) να μη διεκδικούν την πρωτιά στις καλύτερες ταινίες του Αλμοδόβαρ. Μπορεί. Όμως τα μάτια του ανοικτά. Η καρδιά του από την αρχή μέχρι το τέλος ευαίσθητα χτυπά σαν λεπτή, αέρινη χορδή.

Ο κόσμος του, η χημική ένωση δύο βασικών στοιχείων. Όπως για κάθε ανιδιοτελή, αθώο σινεφίλ. Από εδώ το μελόδραμα. Από την άλλη το θρίλερ. Έρωτας και αγωνία. Από εδώ ο Ντάγκλας Σερκ. Από εκεί ο Άλφρεντ Χίτσκοκ. Χωρίς την αποτελεσματική μείξη αυτών των δύο ουσιών, γιοκ απόλαυση, γιοκ ταινία. Πάρτε για παράδειγμα το «Μatch point», ό,τι καλύτερο σκηνοθέτησε ο Γούντι Άλεν. Θυμηθείτε το «Vertigo», τον «Δεσμώτη του ιλίγγου» την υπέρτατη στιγμή του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Ε, λοιπόν. Αυτό το πατρόν των «Ραγισμένων αγκαλιών». Αυτή η αναφορά, αυτό το αφομοιωμένο δάνειο του Αλμοδόβαρ.

Κέντρο του Σύμπαντος η Γυναίκα. Δημιουργός του Σύμπαντος ο συγγραφέας. Ο Πέδρο και η Πενέλοπε. Προσέξτε τα αστεροειδή σωματίδια που εφορμούν να συντρίψουν τον υπέρτατο έρωτα του δημιουργού για το δημιούργημά του. Έχει σημασία αυτό. Τρία πρόσωπα να σκοτώσουν την ομοιογένεια, την ερωτική έκρηξη και τη δημιουργία. Ύπουλα. Ακάθεκτα. Συνωμοτικά. Ο καθένας για το δικό του συμφέρον. Όλοι όμως γιατί από έρωτα και αληθινή ζωή εντελώς στερημένοι.

Πρώτος ένας Χιλιανός εξηντάρης μεγαλοεπιχειρηματίας με το όνομα Μαρτέλ. Αυτός με το χρήμα αγοράζει ανακούφιση και προστασία για την ιδιαιτέρα του. Αυτός στη συνέχεια επιχειρεί το έργο αλλά και τη φήμη ενός σεναριογράφου και συγγραφέα να καταστρέψει. Η οικονομική ολιγαρχία στο στόχαστρο του Αμοδόβαρ. Τυφλός ο καλλιτέχνης. Αλλά με μάτια καρδιάς πάντα ανοιχτά. Θεόστραβος αλλά πανίσχυρος ο μαικήνας και προστάτης της καλλιτεχνίας.

Δεύτερο πλάσμα καταστροφής ο αποδιοπομπαίος γιος του μεγαλοεπιχειρηματία, καταπιεσμένος από τον πατέρα του και από το άφθονο χρήμα. Αυτός ο γκέι, αυτός ο παραμορφωμένος, αυτός το θύμα, αυτός ταυτόχρονα και ο θύτης, αυτός το τερατώδες παράγωγο της ολιγαρχίας. Ο Ρέι Χ (αυτό το ψευδώνυμό του) είναι το μαχαίρι στα χέρια του ανάλγητου, εγωιστή και ταυτόχρονα αξιοθρήνητου πατέρα. Αδιαφορία, περιφρόνηση έσπειρε ο πατέρας. Μίσος θα θερίσει από τον γιο του. Έτσι ο γκέι Ρέι Χ θέλει αλλά δεν μπορεί. Θέλει να αγαπήσει, αλλά από μίσος έχει πλημμυρίσει. Θέλει να γράψει, να σκηνοθετήσει αλλά μονίμως με μια μικροσκοπική βιντεοκάμερα τη ζωή των άλλων σαν σπιούνος απαθανατίζει. Ο Αλμοδόβαρ πλαγίως δηλώνει την απέχθειά του προς τους φλώρους γκέι των βορείων προαστίων. Αυτός με τον Ντάγκλας Σερκ και τον Χίτσκοκ. Με τα θηρία. Οι σημερινοί με την τεχνολογία και τα μοδάτα σκουπίδια.

Τρίτο σωματίδιο η αποκλειστική βοηθός του τυφλού συγγραφέα που σ΄ αυτόν τα πάντα έχει προσφέρει. Διαβάλλει υπογείως και στην καταστροφή συνεισφέρει. Ανεκπλήρωτος ο έρωτάς της, ανεκπλήρωτα τα όνειρά της, στερημένη η καρδιά της. Ψυχολογικά κατεστραμμένη. Και γι΄ αυτό η εχθρική της πράξη δικαιολογημένη. Έτσι εις διπλούν οι πάντες. Χάρι Κέιν το ψευδώνυμο του συγγραφέα Ματέο Μπλάνκο. Η τύφλωσή του σύμβολο και κουσούρι από την ερωτική του καταστροφή. Έχασε το δημιούργημά του. Έχασε την ταινία του. Έχασε την πρωταγωνίστριά του. Έχασε τον έρωτά του. Όλα μαζί πάνε. Το ένα προκύπτει από το άλλο. Η έμπνευση προκύπτει από την ερωτική λάμψη. Η ερωτική λάμψη από τη δημιουργία. Η καταστροφή από την απώλεια. Πλαγίως ο Αλμοδόβαρ ομολογεί την τραυματική κατάσταση του σημερινού καλλιτέχνη να δημιουργήσει ελεύθερα και αληθινά σε συνθήκες οικονομικής περικύκλωσης. Το τελικό «προϊόν» είναι αποτέλεσμα πιέσεων, εσωτερικών βιασμών, συμβιβασμών. Τυφλή η Τέχνη. Όμως από μέσα ανήσυχη, ευαίσθητη να περιμένει.

Διπλός και ο μεγαλοεπιχειρηματίας. Προστάτης από τη μια, καταστροφέας από την άλλη. Το χρήμα τα πάντα αγοράζει. Τα πάντα εκτός από τον θάνατο και τον αληθινό έρωτα. Διπλός και ο γιος του. Διπλή και η Χαδίδ, η βοηθός του Χάρι Κέιν (Λουί Ομάρ). Από τη μια αφοσιωμένη. Από την άλλη καταστροφική γιατί είναι στερημένη. Τα αισθήματα και το ένστικτο οδηγούν τις πράξεις όλων. Ο υλικός, ορατός κόσμος, υποταγμένος στην αόρατη ψυχολογική ταραχή των υποκειμένων. Γι΄ αυτό ο συγγραφέας τυφλός. Γι΄ αυτό ο μαικήνας στο κρεβάτι με λευκό νεκροσέντονο σαν να είναι νεκρός. Γι΄ αυτό, αν και γέρος, πάντα ζωντανός (αναφορά στη σημερινή κατάσταση της παγκόσμιας ολιγαρχίας). Γι΄ αυτό μόλις αποκαλύπτεται η απιστία, η Πενέλοπε πέφτει, τραυματίζεται και κυκλοφορεί με δεκανίκια (αναφορά στον Λουί Μπουνιουέλ και τον ευνουχισμό του σεξ). Γι΄ αυτό η σκηνή του ίδιου τραυματισμού παραπέμπει στο «Νοτόριους» του Χίτσκοκ (πλούσιος ναζί ο σύζυγος της Ίνγκριντ Μπέργκμαν, ζάπλουτος και Χιλιανός ο προστάτης της Πενέλοπε Κρουζ). Πλήθος παραπομπών, συμβόλων και αναφορών. Εξωτερικά, η ιστορία εντελώς απλή και μελοδραματική. Όσο τη σκαλίζεις τόσο τον πάτο του βάθους δεν τον βρίσκεις.

Παράδειγμα; Όλοι διπλοί. Όλοι. Εκτός από τη Γυναίκα (Πενέλοπε Κρουζ). Πρώτα στα καθήκοντα μιας ιδιαιτέρας. Ύστερα παραδομένη- εξ ανάγκης- στο κρεβάτι του πλούσιου προστάτη. Είπαμε το μελόδραμα ένας από τους δύο πυλώνες που στηρίζουν το οικοδόμημα του Αλμοδόβαρ. Στη συνέχεια υποψήφια ηθοποιός. Ο ιμάντας της δικής της ανεξαρτησίας. Έτσι με τον συγγραφέα ερωτευμένη, καταλήγει να είναι η άπιστη ερωμένη τού γέρο προστάτη. Όλα μα όλα αρχίζουν απ αυτήν και τελειώνουν σ αυτήν. Απίστευτη πολυμορφία. Η Γυναίκα- αποδεικνύει βιωματικά ο Αλμοδόβαρ- είναι πολυδιάστατη και άπιαστη. Ο Άντρας μονόχορδος και μονοδιάστατος.

Πώς φαίνεται αυτό; Μα φυσικά από την Εικόνα. Από το ρεσιτάλ ομορφιάς της Πενέλοπε Κρουζ. Μια απίστευτη, εκτυφλωτική επέλαση αλλεπάλληλων μεταμορφώσεων. Και σεμνή ιδιαιτέρα. Και ταπεινή κόρη της μητέρας και του πατέρα. Και Όντρεϊ Χέπμπορν. Και Μέριλιν Μονρό. Και κούκλα και θεά. Οφείλω να το πω. Σήμερα δεν υπάρχει άλλος σκηνοθέτης που τη Γυναίκα τόσο επιδέξια να μεταμορφώνει και τόσο να την αγαπά. Απόδειξη; Η Πενέλοπε Κρουζ. Ό,τι πιο ωραίο στο σύγχρονο σινεμά!

Με δυο λόγια: Νεαρός γκέι φιλόδοξος σεναριογράφος χτυπάει την πόρτα ενός τυφλού συγγραφέα με το ψευδώνυμο Χάρι Κέιν. Αμέσως αυτός θυμάται πως από το παρελθόν κάπου τον ξέρει. Έτσι επιστρέφει νοερά σε μια ερωτική ιστορία που τον χάραξε βαθιά. Όταν η νεαρή ερωμένη ενός μεγαλοεπιχειρηματία αποφάσισε να γίνει ηθοποιός σε μια δική του ταινία. Έτσι εύκολα ο συγγραφέας εξασφάλισε παραγωγό και χρήμα. Έτσι κι εκείνη άρχισε να διεκδικεί τη δική της ανεξαρτησία. Όταν όμως ο δημιουργός ερωτεύτηκε το δημιούργημά του, τότε ο θάνατος βρέθηκε ανάμεσά τους!

«Ραγισμένες αγκαλιές»

Μελόδραμα και θρίλερ μαζί Η αποθέωση της Γυναίκας Πενέλοπε Κρουζ, η ωραιότερη προσωπογραφία

ΒΑΘΜΟΙ=7

(Το Vertigo του Πέδρο Αλμοδόβαρ)

• Πασαρέλα κοινοτοπιών

Ερχόμαστε στα δυσάρεστα και μη εξαιρετέα ελληνικά. Σχεδόν μονίμως επιπόλαια αυτονόητα και ρηχά. Μια ατελείωτη πασαρέλα κοινοτοπιών περί του ροκ με άξονα τον Γιάννη Πετρίδη κάτω από τον βαρύγδουπο αγγλόφωνο τίτλο «Οnce in a Lifetime» της Νικόλ Αλεξανδροπούλου. Όλα τα ΄χε η Μαριωρή, ο φερετζές της έλειπε δηλαδή!

Πρώτα απ΄ όλα- είμαι αναγκασμένος να το πω- είναι άξιον απορίας πως ένας θρύλος σαν τον Γιάννη Πετρίδη, που κολυμπάει σε δεκάδες χιλιάδες άλμπουμ και CD της παγκόσμιας μουσικής με μια ατελείωτη και τόσο πλούσια εμπειρία, ραδιοφώνου και δισκογραφίας, κατέληξε μια τόσο μονόχορδη, επίπεδη και μονότονη μαρτυρία σε ένα ντοκιμαντέρ που ψευδεπίγραφα παριστάνει το ροκ. Από πού ν΄ αρχίσω και πού να τελειώσω. Πρώτα και χειρότερα. Το ροκ όχι μόνο δεν είναι εναντίον, αντιθέτως αποτελεί έναν από τους πυλώνες του οικονομικού κατεστημένου και της μαζικής κουλτούρας. Θα τρελαθούμε εντελώς. Δισκογραφικές θησαύρισαν. Αστέρες ωκεανούς χρημάτων αποθησαύρισαν. Δισεκατομμύρια αλαλάζοντα πλήθη αποπροσανατολίστηκαν. Έλεος. Η Τζάνις Τσόπλιν το είπε με τρεις λέξεις. Τα παιδιά πήγαν για την επανάσταση και κατέληξαν να βγάζουν έναν σκασμό λεφτά. Δηλαδή ο Μικ Τζάγκερ, που επιδίδεται σε αερόμπικ επί σκηνής προκαλώντας φαντασιακό οργασμό σε γυναικεία πλήθη της κρίσιμης ηλικίας, είναι ο Τσε Γκεβάρα της μουσικής; Έναν ζουρλομανδύα επειγόντως για το παιδί!

Και καλά όλα αυτά. Αλλά, βρε παιδάκι μου, δεν έριχνες μισό βλέφαρο στο θρυλικό και αληθινά επεξεργασμένο ντοκιμαντέρ «Τhe U.S. Vs John Lennon» του Ντέιβιντ Λιφ και Τζον Σάιφελντ; Αν το έπραττε, την ακόλουθη φράση από αρχιπράκτορα του FΒΙ θα εισέπραττε: «Όλοι αυτοί οι μαλλιάδες του ροκ μας εξυπηρετούν μια χαρά, όμως ο Τζον Λένον που τράβηξε διαφορετικά είναι επικίνδυνος εχθρός». Το ζήτημα απλό. Το ροκ, ή όπως θέλετε να το πείτε διαφορετικά, λειτούργησε και λειτουργεί σαν στρώμα που απορροφά τους κραδασμούς της νεολαίας. Επειδή από τις επτά το πρωί ακούω μουσική και διαθέτω χιλιάδες άλμπουμ από το παλιό και σύγχρονο ροκ, είμαι επαναστάτης και αντικαθεστωτικός; Και δηλαδή ο πιτσιρικάς του περασμένου Δεκεμβρίου που βγήκε στους δρόμους, που ακούει Χατζηγιάννη και που τρελαίνεται με «χέρια ψηλά», είναι αντεπαναστάτης, υπάκουος και καθεστωτικός; Άρες μάρες κουκουνάρες. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί η Αλεξανδροπούλου επενδύει σε πλείστες, πασίγνωστες σκηνές επικαίρων, από τη χούντα μέχρι τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, και σε κάθε πασίγνωστη λαϊκή κατακραυγή, τη ροκ μουσική. Η σημειολογία απλοϊκή. Σχεδόν από σενάριο ταινίας σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ακούς ροκ; Είσαι καλός. Τα σκουπίδια στην «ξένη» μουσική, απείρως περισσότερη απ΄ όλη την ελληνική. Και για να τελειώνω. Πρώτον λοιπόν, το κριτήριο ένα και μοναδικό. Η αυθεντικότητα της δημιουργίας. Δεύτερον η μουσική λειτουργεί σαν εκτόνωση μαζική. Τρίτον, οποιοδήποτε μουσικό ρεύμα δεν είναι εξ ορισμού αφρόκρεμα του πολιτισμού. Εξαρτάται. Τίποτα το απόλυτο. Τίποτα το αθώο. Τίποτα το μοναδικό. Παρεμπιπτόντως, εμένα προσωπικά μ΄ αρέσει να ακούω τους Αrcade Fire παρά τους Rolling Stones. Αυτό σημαίνει πως δεν ξέρω από μουσική; Με έναν λόγο κανείς και για κανέναν λόγο δεν πρέπει να βάζει νταβατζή στο γούστο του. Πολύ περισσότερο αν αυτοί είναι εκπρόσωποι της πολιτικής που κάποτε ακούγανε ροκ.

Όσο για τη δομή του ντοκιμαντέρ, εδώ παρ΄ το αυγό και κούρευ΄ το! Το πρώτο μέρος με σκηνές επικαίρων από το εξήντα και το εβδομήντα. Νεκρολαγνεία. Το δεύτερο τοποθετήσεις μουσικοκριτικών, αλλά και ραδιοφωνικών παραγωγών και άλλων γνωστών, για την πορεία του Γιάννη Πετρίδη. Αγιογραφία. Το τρίτο ταξιδιωτική και πολιτιστική περιπλάνηση του Πετρίδη στο Λος Άντζελες και το Σαν Φραντσίσκο. Εδώ ο τάφος του Τζακ Κέρουακ. Εδώ το θρυλικό κλαμπ Ουίσκι α κόνγκο. Δηλαδή απομίμηση τουριστικού ντοκιμαντέρ της Μάγιας Τσόκλη. Με έναν λόγο το γνωστό. Με πορδές δεν βάφονται τ΄ αυγά!

«Οnce in a lifetime»

Ντοκιμαντέρ για τον Γ. Πετρίδη Αγιογραφία, νεκρολαγνεία, τουριστικές εντυπώσεις

ΒΑΘΜΟΙ=3

(μια άλλη φορά)

• Τίποτα το διαφορετικό

«Η γυμνή αλήθεια» (Τhe ugly truth) Κομεντί του Ρόμπερτ Λουκέτις με Κάθριν Χέιγκλ και Τζέραρντ Μπάτλερ. Ευπρεπής και καλοστεκούμενη μεγαλοκοπέλα πέφτει στην αγκαλιά ενός φανατικού σεξιστή που κάνει επιτυχημένη καριέρα σε τηλεοπτική εκπομπή αμολώντας εξυπνάδες και ανέκδοτα για τα δύο φύλα. Όπως, «στους άντρες αρέσουν τα φαλλικά σχήματα στο στόμα της γυναίκας», «μια γυναίκα πρέπει ταυτόχρονα να είναι βιβλιοθηκάριος και βιτσιόζα» και άλλα τέτοια. Μερικές σκηνές πικάντικες και γελαστές. Ο Τζέραρντ Μπάτλερ πολύ καλός σε ρόλο κωμικό. Αλλά στο τέλος χαζοαμερικανιά χωρίς τίποτα το διαφορετικό!

ΒΑΘΜΟΙ=3

(χαζοαμερικανιά)

• Μικροσκοπικός γίγαντας

Κορυφαία στιγμή αυτού του επταημέρου- και βάζω στοίχημα μέσα στις top της χρονιάς- «Ο χρόνος που απομένει» (Τhe time that remains) του πενηντάχρονου Παλαιστίνιου και αθεράπευτου μινιμαλιστή Ελία Σουλεϊμάν, σκηνοθέτη του «Υadon ilaheyya» (Θεϊκή παρέμβαση). Σαν να συνωμοτούν μαζί ο Μπάστερ Κίτον, ο Ζακ Τατί και ο Οτάρ Ιοσελιάνι. Κομψοτέχνημα πολλών χειροποίητων αραβικών καρατίων.

Το μέγιστο, αδιαμφισβήτητο ατού αυτού του μικροσκοπικού γίγαντα είναι η δαντέλα της αισθητικής του γραφής. Μικρές, σύντομες εικόνες συμπυκνωμένων σχολίων με ύφος που τραμπαλίζεται ανάμεσα στο δράμα και την ειρωνεία. Σαν βουβή δραματική κωμωδία με σκίτσα που προκύπτουν από μια βιωμένη μνήμη και από ανώτερο δείκτη αισθηματικής ευφυΐας. Και κοντά σε όλα αυτά- εδώ το εξαιρετικό και η μοναδική επιτυχία- εικόνες βουβές με καλοχωνεμένα και κατανοητά νοήματα, έξω από κάθε αλαζονική και τάχα μου διανοουμενίστικη πρωτοπορία.

Με έναν λόγο, ο Σουλεϊμάν ανώτερος σε όλα τα πεδία τα κινηματογραφικά. Το σενάριό του αποσπασματικό αλλά στο βάθος ενιαίο και πυκνό. Η αισθητική του αποστασιοποιημένη, αλλά ταυτόχρονα με συγκίνηση από μια προσωπική μνήμη, έντονα τραυματική. Και on top of that μέσα σε εκατό λεπτά να καθαρίζει με οτιδήποτε αφορά τον βιασμό και την Κατοχή της Παλαιστίνης από τον στρατό του Ισραήλ. Που πάει να πει, αληθινή κινηματογραφική πρωτοπορία εντελώς λαϊκή και προχωρημένη για όποιον πιο πέρα μπορεί να δει!

Με δυο λόγια: Η ιστορία σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφιερωμένο στον πατέρα και τη μητέρας του σκηνοθέτη από τη Ναζαρέτ της Παλαιστίνης του 1948. Συλλήψεις, βασανισμοί, εκτελέσεις. Όλα χωρίς δραματικές, μελοδραματικές υπογραμμίσεις, αλλά σαν σκίτσα μιας καθημερινότητας από μαύρο μυθιστόρημα του Όργουελ. Το δεύτερο μέρος εξήντα χρόνια μετά με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον σκηνοθέτη που επανακάμπτει στα πάτρια εδάφη για να φροντίσει την άρρωστη μητέρα του. Οι αλλαγές χαοτικές. Μαζί με την κατοχή και την αντιστασιακή καθημερινή πρακτική πορεύονται και ακολουθούν οι νευρώσεις, οι συμμορίες, τα ναρκωτικά και η παράνοια της εποχής. Διπλή η Κατοχή. Από τη μια η εξωτερική με τα κανόνια του Ισραήλ. Από την άλλη η εσωτερική. Η τρέλα βασιλεύει και ό,τι βγει. Η Παλαιστίνη, μια αισθηματική ανοιχτή πληγή. Μετέωρη, βασανισμένη, απελπισμένη και από την παράνοια εντελώς πειραγμένη!

«Ο χρόνος που απομένει»

Top film of the week Σαν βουβή δραματική κωμωδία Η Παλαιστίνη της Κατοχής και της σύγχρονης εποχής

ΒΑΘΜΟΙ=8

(must)

Ο αληθινός «Αντίχριστος»

«Ηalloween ΙΙ. Η Νύχτα με τις μάσκες» (Ηalloween ΙΙ) του Ρομπ Ζόμπι. Ψευδώνυμο παρακαλώ, εκ του Ζombie προερχόμενο, που με αυτό το trash κάνει την έκπληξη και βάζει τα γυαλιά στον «Αντίχριστο» του Λαρς φον Τρίερ. Ο Μάικλ Μάγιερς- ο παιδοβούβαλος πιτσιρικάς και θρυλικός σίριαλ κίλερ- μαχαιρώνει, σφάζει, κατακρεουργεί σώματα γυναικεία, αμαρτωλά. Η παροιμιώδης αμερικανική οικογένεια να κολυμπάει σε λουτρό αίματος, παραμορφωμένη σωματικά και στραμπουλιγμένη ψυχολογικά. Ταυτόχρονα η αισθητική του γκόθικ με τον οργιαστικό χιπισμό είναι ό,τι πρέπει για φόντο εγκληματικό. Ίσως μία από τις καλύτερες στιγμές των αμερικανικών σκουπιδιών.

ΒΑΘΜΟΙ=6

(αποκλειστικά για οπαδούς του Ηorror)