Λάρς φον Τρίερ χωρίς αναισθητικό

Ο Δανός σκηνοθέτης στα βήματα του... Ταραντίνο - Χαρμάνι Μπέργκμαν και σπλάτερ

• Του Δημητρη Mπουρα, Η Καθημερινή, 01/10/2009
  

• Αντίχριστος ****ΣΙΝΕΦΙΛ. Σκηνοθεσία: Λαρς φον Τρίερ. Ερμηνεία: Σαρλότ Γκενσμπούργκ, Γουίλεμ Νταφόε.

ΚΡΙΤΙΚΗ. Ενα φευγαλέο γκρο πλαν, σαν σε ταινία πορνό, και μερικές στιγμές όπου το «πορνό» γίνεται σπλάτερ έριξαν τον Λαρς φον Τρίερ στην πυρά τον περασμένο Μάιο στις Κάννες. Στον βιβλικό και ψυχαναλυτικό «Αντίχριστο», δύο σύγχρονοι πρωτόπλαστοι αλληλοσπαράσσονται. Μια χειραφετημένη Εύα επιχειρεί να συνθλίψει το πέος ενός αλαζονικού Αδάμ και λίγο μετά προχωρεί στη δική της κλειτοριδεκτομή. Ανατριχιαστικά όλα τούτα για μια ταινία που απευθύνεται σε ένα κοινό που δεν χασμουριέται στις επανεκδόσεις του Μπέργκμαν. Είναι αλήθεια πως ο «Αντίχριστος» σοκάρει. Αλήθεια είναι, επίσης, πως το χολιγουντιανό μενού των μούλτιπλεξ ενίοτε προκαλεί σοβαρότερες στομαχικές διαταραχές. Ο Τρίερ μάς ρίχνει στο πρόσωπο μερικά κάδρα πλημμυρισμένα με αίμα. Γίνεται γκροτέσκ για να αποστασιοποιηθεί από την απόλαυσή του, καθώς ψάχνει την κόλαση στο υπέδαφος ενός παραδείσου και το αντίστροφο. Γι’ αυτό ο αφηγηματικός άξονας της ταινίας πηγαινοέρχεται από τον άντρα στη γυναίκα.

Ο «Αντίχριστος» είναι ένα βαθιά φιλοσοφημένο δοκίμιο γύρω από τη φύση του χριστιανικού πολιτισμού που έχει στον πυρήνα του τη δαιμονοποίηση του ενστίκτου και τον φόβο. Ανοίγει με το τέλος της αθωότητας (με μια ασπρόμαυρη σεκάνς, σκηνοθετημένη σαν όπερα - βιντεοκλίπ, που περιγράφει την πτώση και τον θάνατο ενός παιδιού την ώρα που οι γονείς του κάνουν έρωτα) και συνεχίζεται σαν ψυχαναλυτική συνεδρία (η μητέρα μετά την απώλεια του παιδιού βιώνει το σεξ σαν ψυχοσωματική τιμωρία). Ο επίλογος έχει ίδιο στυλ με τον πρόλογο. Η εικόνα όμως είναι πιο ονειρική, παραπέμπτει στον Γιουνγκ, στα περί κληρονομημένου γυναικείου στοιχείου που κρύβεται στο υποσυνείδητο του άντρα.

• Φαντασιακή Εδέμ

Στο αχρονικό, μεταφυσικό «Στάλκερ» του Ταρκόφσκι, ένας επιστήμονας και ένας συγγραφέας διασχίζουν μια απαγορευμένη ζώνη όπου κάθε επιθυμία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

Στον «Αντίχριστο», ένας αλαζονικός ψυχίατρος προσπαθεί να θεραπεύσει την ασθενή σύζυγό του (συγγραφέα μιας ημιτελούς διατριβής με τίτλο «Γυναικοκτονία» και θέμα το κυνήγι των μαγισσών). Οι κρίσεις άγχους της γυναίκας οδηγούν το ζευγάρι στη ρίζα του φόβου: στο δέντρο της γνώσης, σε μια φαντασιακή Εδέμ σαν την ταρκοφσκική ζώνη.

Ο Αδάμ και η Εύα του Τρίερ ακολουθούν μια τροχιά από το τέλος προς την αρχή. Επιστρέφουν σ’ έναν παράδεισο όπου δεσπόζει το ένστικτο. Αρχικά μοιάζουν σαν να βρίσκονται σε ψυχόδραμα του Στρίνγκμπεργκ, ή του Μπέργκμαν. Στη συνέχεια γίνονται πρωταγωνιστές μιας ταινίας τρόμου.