Saturday, February 7, 2009

85 ΧΡΟΝΙΑ «ΜΟΣΦΙΛΜ»: Δεν είναι καιροί ... για «κεράκια»

«Οταν περνούν οι γερανοί» (1957) του Μιχαήλ Καλατόζοφ
Σε άλλες εποχές, τα 85χρονα της «Μόσφιλμ», του μεγαλύτερου κινηματογραφικού στούντιο της Ρωσίας και ενός από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα στον κόσμο, θα γιορτάζονταν όπως άρμοζε στην ιστορία του. Ωστόσο, από τον Γενάρη του 1924, οπότε ιδρύθηκε, μέχρι την πρόσφατη συνέντευξη του σημερινού γενικού διευθυντή της, Καρέν Σαχναζάροφ, κύλησε πολύ «νερό» στο «αυλάκι» του χρόνου, «νερό» που άλλαξε, προσωρινά, πορεία με την αντεπανάσταση του 1991 και τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

Σε συνέντευξή του στο ρωσικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ρία - Νόβοστι», με αφορμή την επέτειο, ο Σαχναζάροφ ανακοίνωσε ότι τουλάχιστον τους δύο τελευταίους μήνες, στο στούντιο δεν έχει γίνει ούτε ένα «γύρισμα»! Τα μόνα του έσοδα προέρχονται από «εργολαβίες» που αναλαμβάνουν τα εργαστήριά του (μοντάζ, ήχος κλπ.). Αλλά όπως σημείωσε, «αν σήμερα δεν έχουμε "γυρίσματα", αύριο δε θα έχουμε και τίποτα να μοντάρουμε ή να επεξεργαστούμε τον ήχο του. Ετσι, η κατάσταση θα χειροτερεύει. Το πόσο είναι δύσκολο να προβλεφτεί».

Οψεις της παρακμής

Δεδομένου ότι η ιστορία της «Μόσφιλμ» ταυτίζεται, ουσιαστικά, όχι μόνο με τα παγκόσμιας εμβέλειας κινηματογραφικά επιτεύγματα της ΕΣΣΔ, αλλά και με την ανάπτυξή της σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, ανάπτυξη που «καθρεφτιζότανε» στη σοβιετική κινηματογραφική παραγωγή, έτσι τα φετινά, θλιβερά «γενέθλια» του στούντιο και η τραγική κατάσταση την οποία βιώνει, «αντανακλά» το γενικότερο κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό περιβάλλον της σημερινής Ρωσίας. Αλλωστε, η παρακμή των μεγάλων στούντιο της Ρωσίας (π.χ. και της «Λένφιλμ») έχει αιτία, που δεν είναι άλλη από την εμπορευματοποίηση που επέφερε η καπιταλιστική παλινόρθωση. Μάλιστα, το 2001 η κυβέρνηση άρχισε τις πρώτες «κρούσεις» για εισβολή των ιδιωτών στην τεράστια υλικοτεχνική υποδομή των μεγάλων στούντιο, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Ενα χρόνο μετά, το ρωσικό υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωνε την ιδιωτικοποίησή τους μέσω της μετοχοποίησης, με τον τότε υπουργό Πολιτισμού, Μ. Σβιντκόι, να δηλώνει ότι το «κράτος δεν έχει να δώσει» τα 300 εκατομμύρια δολάρια για τον εκσυγχρονισμό των στούντιο και τα 250 εκατομμύρια δολάρια για τη συνολική ετήσια παραγωγή ταινιών. «Το βασικό είναι να ξεφύγουμε από την κρατική φόρμα διοίκησης» σημείωνε, «προαναγγέλλοντας», ουσιαστικά, τις σημερινές εξελίξεις. Οι οποίες αφορούν το συντριπτικό μέρος του ρωσικού κινηματογράφου, αφού ακόμη και σήμερα, η «Μόσφιλμ» παράγει το 70% της εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής.

«Οκτώβρης» (1927) του Σεργκέι Αϊζενστάιν. Ενα από τα αριστουργήματα που γυρίστηκαν στα πλατό της «Μόσφιλμ»
«Μοιραία» ο διευθυντής θυμήθηκε παλιότερες δεκαετίες ακμής του στούντιο, όταν σε αυτό εργάζονταν «γίγαντες» της σοβιετικής και παγκόσμιας κινηματογραφίας. Από αυτούς θυμίζουμε μερικούς όπως οι: Αϊζενστάιν, Κλίμοφ, Ριζάνοφ, Ρομ, Ταρκόφσκι, Πουντόβκιν, Σαχναζάροφ, Ντοβζένκο, Τσουχράι, Μποντρόφ, Μιχαλκόφ και πλήθος άλλοι που πρόσφεραν κλασικές, πια, δημιουργίες. Αυτή η πολύ βαριά κληρονομιά δημιουργήθηκε πάνω σε πολύ συγκεκριμένες βάσεις: Δυνατότητα ανάπτυξης του ταλέντου, οργανωμένη οπτικοακουστική εκπαίδευση, άρτια υλικοτεχνική υποδομή. Δηλαδή, προϋποθέτει ένα κράτος που εκλαμβάνει τον κινηματογράφο ως τέχνη και όχι ως «προϊόν» μιας οπτικοακουστικής «βιομηχανίας». «Οταν ήρθα στη "Μόσφιλμ" τη 10ετία του '70», θυμάται ο Σαχναζάροφ, «βρήκα να δουλεύουν κινηματογραφιστές του ύψους του Κλίμοφ, του Ριζάνοφ, του Σουσκίν. Τουλάχιστον 15 "μάστορες" του κινηματογράφου και πίσω τους άλλοι 20 πολύ καλοί σκηνοθέτες. Ονομάστε μου έστω πέντε σημερινά ταλαντούχα ονόματα». Αραγε, «τέλειωσαν» οι σκηνοθέτες στη Ρωσία; «Τα αριστουργήματα γεννιούνται, όταν στην κοινωνία υπάρχει πλούσια πνευματική ζωή. Κατά την άποψή μου, σήμερα αυτή η ζωή ίσα που θερμαίνεται. Και σε αυτή τη "σούπα" είναι μάλλον αδύνατο να "βράσει" κάτι καλό», απάντησε ο Σαχναζάροφ.

Αν και τα 85χρονα αποτελούν αντικειμενικά μια πολύ καλή επέτειο για γιορτασμούς, ωστόσο, η κατάσταση δεν τους επιτρέπει. Το μόνο «δώρο» στη «Μόσφιλμ» - και αυτό εκ των ενόντων, ήταν η επανάχρηση του κτιρίου που στεγάζει τα εργαστήρια μοντάζ και ήχου, τα οποία ήταν «άεργα» επί 20 χρόνια. Για να γίνουν ακόμη πιο κατανοητά τα μεγέθη της παρακμής, στα 80χρονά της η «Μόσφιλμ» είχε παράξει τουλάχιστον 2.500 ταινίες!

Ιστορία δεμένη με το σοσιαλισμό
«Ελα να δεις» (1985) του Ελεμ Κλίμοφ
Το ίδιο το στούντιο αποτελεί στην πραγματικότητα ένα τεράστιο «σύμπλεγμα» κτιρίων και χώρων, μια ξεχωριστή και συνεχώς αναπτυσσόμενη επί δεκαετίες «πόλη» του κινηματογράφου, απλωμένη στην περιοχή των Λενίνσκιγιε Γκόρι (Λόφοι του Λένιν) που η κατασκευή της αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ανάπτυξης της σοβιετικής αρχιτεκτονικής. Η οποία έλυσε με έναν πρωτοποριακό τρόπο και σε διεθνές επίπεδο τη συνύπαρξη του πλήθους των διαφορετικών ειδικοτήτων που εμπλέκονται στον κινηματογράφο και των υποδομών τους. Ενώ, ταυτόχρονα, τα κτίρια αποτελούν και μια σύντομη, ζώσα, ιστορία της σοβιετικής αρχιτεκτονικής και των επιρροών της από καλλιτεχνικά κινήματα όμως ο κονστρουκτιβισμός.

Εχει σημασία να αναφερθεί ότι η «Μόσφιλμ», όπως και όλα τα μεγάλα στούντιο, μεταφέρθηκαν στην τότε Σοβιετική Δημοκρατία του Καζαχστάν κατά τη διάρκεια του πολέμου, όχι μόνο για να σώσουν την υποδομή τους, αλλά, φυσικά, να συνεχίσουν τη δουλειά τους! Πολλοί τεχνικοί και κινηματογραφιστές δήλωσαν εθελοντές για το μέτωπο, αλλά σε πολλούς το κράτος τους αρνήθηκε αυτή τη συμμετοχή, δεδομένης της σημασίας που έδινε στην εμψύχωση του λαού μέσω της Τέχνης. Αν και αντικειμενικά, η παραγωγή ταινιών τη 10ετία του '40 έπεσε, ωστόσο, τα στούντιο δεν έπαψαν ούτε μια μέρα να δουλεύουν! Το θρυλικό της έμβλημα, το γλυπτό «Ο Εργάτης και η Κολχόζνιτσα» εμφανίστηκε το 1947 για τις ανάγκες της ταινίας «Ανοιξη» και υιοθετήθηκε αμέσως σαν το σήμα του στούντιο.

Το έμβλημα του στούντιο «Ο Εργάτης και η Κολχόζνιτσα» υιοθετήθηκε το 1947
Αμέσως μετά τον πόλεμο και την επιστροφή της «Μόσφιλμ» στη Μόσχα και συγκεκριμένα το 1948, υπήρξε νέα εποχή κτιριακής αναγέννησης του στούντιο. Εκείνη τη χρονιά λήφθηκε η απόφαση για το σχέδιο της «Μεγάλης Μόσφιλμ», το οποίο περιλάμβανε νέα κινηματογραφικά πλατό, κτίρια ειδικά για την κατασκευή σκηνικών κ.ά. Τελευταία επέκταση του στούντιο έγινε τη 10ετία του '80, οπότε κατασκευάστηκε το μεγάλο κτίριο ηχογράφησης και επεξεργασίας ήχου, το οποίο έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει συμφωνική ορχήστρα και χορωδία 100 ατόμων! Συνολικά, το στούντιο διαθέτει 14 κινηματογραφικά πλατό, 287 χιλιάδες κοστούμια, 100 χιλιάδες οχήματα διαφόρων τύπων και εποχών, πίνακες και γλυπτά!

Τι έγινε μετά; Ο Σαχναζάροφ θυμάται ότι το 1994 μόνταρε στο στούντιο μια ταινία, την «Αμερικάνικη νύχτα». «Εκείνη τη στιγμή ήταν το μοναδικό φιλμ που δουλευόταν σε ολόκληρο το στούντιο. Βγήκα στο διάδρομο και μπορούσα να ακούσω την αντήχηση από τη φωνή μου»...

  • Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 08/02/2009

No comments: