- “Παράδεισος στη Δύση” (Eden is West). Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς
Ένα πλοίο στο πέλαγος, γεμάτο εξαθλιωμένους μετανάστες. Η κάμερα του Κώστα Γαβρά ξεχωρίζει δύο από αυτούς, δύο “κολλητούς”, και για λίγο έχουμε την εντύπωση ότι πρόκειται να παρακολουθήσουμε τις περιπέτειες ενός “ντουέτου” μεταναστών. Ο σκηνοθέτης όμως έχει στο μυαλό του την ατομική περίπτωση ενός “αρχετυπικού” μετανάστη (δεν εννοώ με αυτό ότι ο χαρακτήρας που τις περιπέτειές του καλούμαστε να μοιραστούμε είναι όντως αρχετυπικός, απλώς προσπαθώ να διερευνήσω τις προθέσεις του σκηνοθέτη). Το “πέρασμα” από τη μάζα των μεταναστών στον “έναν” είναι ένα κρίσιμο σημείο, όχι επαρκώς θεμελιωμένο στη λογική της ταινίας. Ο νεαρός μετανάστης, που σύντομα θα πολιτογραφηθεί “Ηλίας”, έρχεται από την Ανατολή και κατευθύνεται προς τη Δύση. Θα φτάσει ναυαγός σε μια παραλία, όπου θα αποκοιμηθεί εξαντλημένος για να ξυπνήσει από... ένα τόπι που πέφτει επάνω του, σαν τον Οδυσσέα στην ομηρική περιπλάνησή του. Δεν είμαστε όμως στο νησί των Φαιάκων, αλλά σε resort πολυτελείας, κάπου στη Μεσόγειο, ίσως στην Κρήτη, σε έναν ηθελημένα ασαφή χώρο υποδοχής εύπορων και νεόπλουτων ταξιδιωτών σε αναζήτηση αναψυχής, Δυτικοευρωπαίων που “διακόπτουν” για να βυθιστούν στη ραστώνη ενός προστατευμένου “παράδεισου”... Σίγουρα δεν πρόκειται για κέντρο υποδοχής προσφύγων, και όταν κάποιοι από αυτούς τρυπώσουν εκεί, η διεύθυνση του ξενοδοχείου, προκειμένου να αποφύγει την είσοδο της αστυνομίας στον παράδεισο της βεβιασμένης ραστώνης, θα “οργανώσει” τους ενοίκους σε ομάδες καταδίωξης και σύλληψης των ανεπιθύμητων σύγχρονων αθλίων... (περίπου όπως είχαμε δει πέρυσι στην έξοχη μεξικάνικη “Ζώνη”). Όμως, ο Ηλίας, κινούμενος σαν φιγούρα του βωβού, με σκηνοθετικά δάνεια από Τσάπλιν και Μπάστερ Κίτον, καταφέρνει να επιβιώσει σε αυτές τις δύσκολες έως ανθρωποφάγες καταστάσεις, με μυστικό του “όπλο” το κορμί του, καθώς άθελά του διεγείρει την ερωτική επιθυμία τόσο των μεστωμένων γυναικών που κάνουν μοναχικές διακοπές όσο και των γκέι του χωριού πολυτελείας...
Υποθέτω ότι οι παραδοσιακοί αριστεροί θα ενοχληθούν σε αυτό το σημείο, καθώς ο μετανάστης παρουσιάζεται πρωταρχικά ως αντικείμενο σεξουαλικής εκμετάλλευσης: Δεν του ληστεύουν την εργασιακή του δύναμη μέσα από υπερεκμετάλλευση, αλλά τον “διαφθείρουν” ως αντικείμενο πόθου οι εκπρόσωποι της κουρασμένης, γηρασμένης Δύσης...
Η περιπλάνηση του Ηλία θα βρει τελικά διέξοδο από τον παράδεισο-φυλακή και συνεχίζεται με στόχο την Πόλη του Φωτός, το Παρίσι, όπου ένας περιπλανώμενος θαυματοποιός τού είχε υποσχεθεί βοήθεια... Βέβαια, θα μπορούσε να επισημάνει κανείς πως ο “παλιός” Οδυσσέας αναζητούσε απλώς τον δρόμο της επιστροφής, όχι παραδείσους.
Ο Γαβράς δεν παραγνωρίζει τις κοινωνικές-οικονομικές αντιξοότητες της μετανάστευσης και του ταξιδιού, όμως στο “Παράδεισος στη Δύση” δεν τον ενδιαφέρει να εστιάσει σε αυτές. Κινείται με άξονα τις διαπροσωπικές σχέσεις, τη “συνάντηση” πρόσωπο με πρόσωπο, την εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις ή τη διακινδύνευσή της. Είναι όντως διαφορετική αυτή η ταινία από το σύνολο σχεδόν του προηγούμενου έργου του Γαβρά. Ίσως δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, καθώς ο 76χρονος δημιουργός, μετανάστης και ο ίδιος, “επιστρέφει” στην πατρίδα του γυρίζοντας εδώ στην Ελλάδα (κατά το μεγαλύτερο μέρος τουλάχιστον) την πρώτη του “ελληνική” ταινία στη μακρά καριέρα του. Ελπίζουμε να μην είναι η τελευταία, έστω κι αν η προσπάθεια του Γαβρά να “αλλάξει βηματισμό” δεν είναι ιδιαίτερα πετυχημένη. Με ένα φινάλε μάλλον "παραμυθένιο", απροσδόκητο για ταινία του Γαβρά, ο σπουδαίος σκηνοθέτης δείχνει να θέλει να μιλήσει σε ένα ευρύτερο κοινό, “χρωματίζοντας” με απαλούς τόνους ένα γκρίζο θέμα των τηλεοπτικών δελτίων, τη μεγάλη κοινωνική πληγή της εποχής μας που το “φρούριο-Ευρώπη” δεν θέλει να βλέπει, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. “Αναγνωρίζω τον εαυτό μου στον Ηλία, αυτόν τον ξένο που δεν μου είναι ξένος”, λέει ο Γαβράς. Παρά τη διαφωνία μας σε επιμέρους σκηνοθετικές-σεναριακές λύσεις, πρέπει να επισημάνουμε ότι το πολιτικό-κοινωνικό αισθητήριο του Κώστα Γαβρά αποδείχτηκε στο πέρασμα του χρόνου έγκυρο και χωρίς “εκπτώσεις” (και σε πείσμα της “επίσημης” κριτικής με αριστερά, “παρισινά” διαπιστευτήρια στην Ελλάδα, που τον ήθελε “αντιμαρξιστή” και “λαϊκιστή” σκηνοθέτη).
- “Revolucion”. Σκηνοθεσία: Σαρλ Ζερβέ
Τον Απρίλιο του 2005 ο Ούγκο Τσάβες αποφάσισε να διανεμηθούν δωρεάν στους φτωχούς της Βενεζουέλας αλλά και σε κάποια νησιά της Καραϊβικής ένα εκατομμύριο αντίτυπα του «Δον Κιχώτη» του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Ήθελε με αυτή του την κίνηση, στην επέτειο των τετρακοσίων χρόνων από την αρχική έκδοση, να κινητοποιήσει τους πολίτες που αγωνίζονται για την ελευθερία και ενάντια στην αδικία, όσους οραματίζονται έναν καινούργιο κόσμο. “Πες μου ποιον καταδιώκεις, να σου πω ποιος είσαι”, είχε γράψει ο Θερβάντες. Ο Καναδός Σαρλ Ζερβέ, μόλις έμαθε το γεγονός, πήγε στη Βενεζουέλα για να το καταγράψει. Εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την “μπολιβαριανή επανάσταση” του Τσάβες και τελικά δημιούργησε αυτό το ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει τη δύσκολη πορεία του κοινωνικού μετασχηματισμού στη Βενεζουέλα αλλά και τις αντιδράσεις που υπάρχουν. Όπως παρατηρεί ο ίδιος, «η πρώτη προϋπόθεση για μια δημοκρατική επανάσταση, είναι να υπάρχουν άνθρωποι πεινασμένοι και καταπιεσμένοι. Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα στην Λατινική Αμερική , όπου το 60% των ανθρώπων ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο τη μέρα».
- “Η Ρέιτσελ παντρεύεται”. Σκηνοθεσία: Τζόναθαν Ντέμι
Αξιόλογος και ευαίσθητος δημιουργός ο Τζόναθαν Ντέμι, αλλά, όπως έχει αποδειχτεί πια, άνισος στα σκηνοθετικά του αποτελέσματα. Εδώ μάς δίνει μια “ανάλαφρη”, φαινομενικά τουλάχιστον, ταινία οικογενειακής σύγκρουσης, με “χαμόγελα και δάκρυα”, καθώς η ηρωίδα του Κιμ (Αν Χάθαγουεϊ) επιστρέφει στο πατρικό της σπίτι με αφορμή το γάμο της αδερφής της, Ρέιτσελ (Ρόζμαρι Ντεβίτ).
Η Κιμ, εθισμένη στα ναρκωτικά, φέρνει μαζί της προσωπικές απογοητεύσεις: το σπίτι γεμίζει από συγγενείς και φίλους που καταφθάνουν έτοιμοι για ένα Σαββατοκύριακο γεμάτο μουσική, χαρά και γλέντι. Η Κιμ ωστόσο, καθώς κανείς δεν χαίρεται που την βλέπει εκεί, με τις δηκτικές παρεμβάσεις της και τα ξεσπάσματά της θα λειτουργήσει ως καταλύτης στην μάλλον προβληματική οικογενειακή ισορροπία.
Ο Ντέμι δούλεψε εδώ με τη σεναριογράφο Τζένι Λουμέτ (κόρη του βετεράνου σκηνοθέτη). Με την κάμερα στο χέρι, κινείται επιδέξια στους κλειστούς χώρους, “ταράζει”, αποδιαρθρώνει αυτή τη γαμήλια ατμόσφαιρα που “θα 'πρεπε” να είναι υποταγμένη στην κοινωνική νόρμα... Συν ένα σημαντικό σκηνοθετικό ατού: ο Ντέμι “μένει” στο πλευρό των χαρακτήρων του, δεν τους εγκαταλείπει, ώς το τέλος της διαδρομής. Εναλλάσσοντας το “πικρό” με το “γλυκό” στη δοσολογία του, ο σκηνοθέτης αντλεί ταυτόχρονα και από την ντοκιμαντερίστικη εμπειρία του, καθώς μεγάλο μέρος της κινηματογραφικής καριέρας του (ουσιαστικά άγνωστο στην Ελλάδα) υπηρετεί την διερεύνηση κοινωνικών ζητημάτων. Καθοριστική βέβαια είναι η παρουσία της Αν Χάθαγουεϊ, η οποία διαθέτει την απαιτούμενη εσωτερικότητα για τον δύσκολο ρόλο, βγάζοντας τον πόνο στην επιφάνεια (ήδη βραβευμένη από το National Board of Review ως καλύτερη ηθοποιός της χρονιάς και υποψήφια για Όσκαρ).
- “Επιχείρηση Βαλκυρία”. Σκηνοθεσία: Μπράιαν Σίνγκερ
Ο Τομ Κρουζ σχεδιάζει να δολοφονήσει τον Χίτλερ: κάπως έτσι θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς την υπόθεση της ταινίας, σύμφωνα με τη χολιγουντιανή λογική που μάλλον υπαγόρευσε και την παραγωγή. Πρόκειται για την ιστορία της πιο γνωστής αλλά και της πιο εντυπωσιακής αντιστασιακής ενέργειας στο εσωτερικό της Γερμανίας κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια ομάδα Γερμανών αξιωματικών, εκπρόσωποι της παλιάς πρωσικής ελίτ του στρατού, με κινητήρια δύναμη τον ανάπηρο ήρωα του πολέμου, προερχόμενο από αριστοκρατική οικογένεια, Κλάους φον Στάουφενμπεργκ (Τομ Κρουζ ), στα 1944, καταστρώνουν σχέδιο δολοφονίας του Χίτλερ ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τερματισμό του πολέμου με συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Ως γνωστόν, η απόπειρα απέτυχε και 200 άνθρωποι εκτελέστηκαν, ενώ άλλοι 700 φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν για τη συμμετοχή τους σε αυτό που καταγράφηκε ως “συνωμοσία της 20ής Ιουλίου”.
Η ταινία στέκεται αξιοπρεπώς ως παραγωγή, με έμφαση στην απόδοση λεπτομερειών της εποχής, αλλά μην έχετε περισσότερες απαιτήσεις, σε σχέση με τα “γιατί” και τα “πώς” της εσωτερικής αντίστασης στη ναζιστική Γερμανία.
- “Απλώς δε σε γουστάρει”. Σκηνοθεσία: Κεν Κουάπις
Ταινία βασισμένη στο ευπώλητο μυθιστόρημα των σεναριογράφων του “Sex and the City”, Γκρεγκ Μπέρεντ και Λιζ Τουτσίλο. Στη Βαλτιμόρη, μια ομάδα 20άρηδων και 30άρηδων διερευνούν τη «φύση» και τις παραλλαγές των σχέσεων. Με τους Τζένιφερ Άνιστον, Σκάρλετ Γιόχανσον, Τζένιφερ Κόνελι, Ντρου Μπάριμορ, Μπεν Άφλεκ.
- «Αγέννητος». Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Γκογιέρ
Ταινία τρόμου, μόνο για τους φανατικούς του είδους. Ψυχές-φαντάσματα που ζουν στο μεταίχμιο, που “τους απαγορεύτηκε η είσοδος στον ουρανό και περιπλανώνται μεταξύ των δύο κόσμων, ψάχνοντας ένα νέο σώμα...”. Ένα τέτοιο φάντασμα, που διψά για εκδίκηση, καλείται να αντιμετωπίσει και η Κέισι, η οποία μεγάλωσε με μίσος για τη μητέρα της, αισθανόμενη πως την «εγκατέλειψε» αυτοκτονώντας.
- Κ. Τερζής, Η ΑΥΓΗ, 19/02/2009
No comments:
Post a Comment