H διανομή του ανεξάρτητου σινεμά

Οι νέες δυνατότητες πρόσβασης στο κοινό προβληματίζουν τους κινηματογραφιστές

International Herald Tribune

Τον περασμένο Νοέμβριο, σε μια αίθουσα συσκέψεων του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες, ένας κινηματογραφικός σύμβουλος, ο Πίτερ Μπρόντερικ, βάζει τα δυνατά του για να ξεκινήσει μιαν επανάσταση.

Μιλάει για μια νέα προσέγγιση στη διανομή των ταινιών, προσαρμοσμένη στην εποχή του Ιντερνετ, η οποία ενισχύει τους κινηματογραφιστές χωρίς να τους εξαντλεί οικονομικά ή ψυχικά. Διακρίνει τη διανομή ταινιών σε διανομή Παλιού Κόσμου και Νέου Κόσμου και διανθίζει την παρουσίασή του με διεγερτική ρητορική.

Στον Παλιό Κόσμο της διανομής, οι κινηματογραφιστές παραχωρούν τον έλεγχο των ταινιών τους σε εταιρείες που μπορεί γρήγορα να χάσουν το ενδιαφέρον τους για το νέο απόκτημά τους για διάφορους λόγους, ανάμεσά τους και τα χαμηλά κέρδη του πρώτου Σαββατοκύριακου. Στον Νέο Κόσμο, οι κινηματογραφιστές διατηρούν πλήρη έλεγχο στη δουλειά τους από την αρχή ώς το τέλος: Κρατούν τα δικαιώματά τους και, εξίσου σημαντικό, βρίσκουν ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τα σχέδιά τους και μπορούν να γίνουν χορηγοί, ακόμη και μέντορες. Ο Παλιός Κόσμος έχει αγοραστές εισιτηρίων, διαφημίσεις στον Τύπο και ένα μαζικό κοινό. Ο Νέος Κόσμος έχει μέσα κοινωνικής δικτύωσης, Facebook, YouTube, iTunes, και κοινό που επιλέγει εκλεκτικά.

Οι 200 περίπου κινηματογραφιστές στην αίθουσα παρακολούθησαν με ενθουσιασμό τον Μπρόντερικ και τις προτάσεις του, σάμπως η καριέρα τους να εξαρτιόταν από αυτές, πράγμα που πιθανόν να ισχύει. Η ανεξάρτητη κινηματογραφία ποτέ δεν ήταν για όσους έχουν αδύνατη καρδιά, αλλά τα τελευταία λίγα χρόνια υπήρξαν ιδιαίτερα δύσκολα. Οι πωλήσεις μειώθηκαν, οι τιμές των συμβολαίων έπεσαν και τα περισσότερα μεγάλα στούντιο αποσύρθηκαν από την ανεξάρτητη σκηνή.

Για συμβούλους όπως ο Μπρόντερικ και κινηματογραφιστές όπως ο Τζον Ράις (δημιουργός του ντοκιμαντέρ «Bomb It!») η απάντηση έγκειται στην αυτόνομη διανομή. Αν η τάση «κάνε το μόνος σου» (DIY όπως έχει καθιερωθεί σε συντομογραφία) έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια, αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι τα στούντιο έχουν αποσυρθεί από τον ανεξάρτητο τομέα. Είναι και το γεγονός ότι οι οικονομικοί φραγμοί στη δημιουργία ταινιών ποτέ δεν ήταν χαμηλότεροι.

Ο Μάρτιν Σκορσέζε κάποτε είπε ότι η πρώτη ταινία του Τζον Κασαβέτη, οι «Σκιές», γυρισμένη στα τέλη της δεκαετίας του ’50 με κάμερα 16 μιλιμέτρ, απέδειξε στους κινηματογραφιστές ότι «δεν υπάρχουν πλέον δικαιολογίες. Εάν εκείνος μπόρεσε να το κάνει, μπορούμε κι εμείς!». Ωστόσο, ακόμα και στα χρόνια ακμής του νέου αμερικανικού κινηματογραφικού κινήματος, από τα τέλη του ’60 έως τα μέσα του ’70, ο Κασαβέτης αναγκάστηκε να διανείμει μόνος του το αριστούργημά του «Μια γυναίκα εξομολογείται» (1974).

Οι φθηνές ψηφιακές κάμερες και το λογισμικό για μοντάζ έχουν χαμηλώσει ακόμα περισσότερο το κόστος. Ομως, παρότι τα μέσα παραγωγής έχουν περάσει σε περισσότερα χέρια, οι εταιρείες εξακολουθούν να κυριαρχούν στη διανομή.

Αλλη αντίληψη

Το 1992, ο Τζο Μπέρλινγκερ και ο Μπρους Σινόφσκι έγιναν πρότυπο της ανεξαρτησίας όταν διένειμαν το ντοκιμαντέρ τους «Brother’s Keeper» (1992), που είχε σημαντική κριτική και εμπορική επιτυχία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, σ’ εκείνους που προσχώρησαν στην αυτόνομη διανομή περιλαμβάνονταν αναδυόμενα ταλέντα αλλά και καθιερωμένοι σκηνοθέτες, όπως ο Ντέιβιντ Λιντς (που διέθεσε μόνος του στις αίθουσες την ταινία του «Inland Empire», του 2005). Ακολούθησαν κι άλλοι, ανάμεσά τους ο Λανς Χάμερ, που κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Σάντανς το 2008 με το φιλμ «Ballast».

Τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να αναδύεται μια πιο πολυσύνθετη αντίληψη για τη σχέση κινηματογραφιστή-κοινού. Παρότι πολλοί θεατές εξακολουθούν να απολαμβάνουν την τελετουργία της εξόδου για να δουν ταινίες, άλλοι προτιμούν να βυθίζονται στον διαδραστικό κόσμο των media μέσα από τον υπολογιστή τους, χρησιμοποιώντας ποικίλες πλατφόρμες.

Μία από τις νέες ιδέες που κυκλοφορούν πολύ στον χώρο του DIY είναι η αποκαλούμενη trasmedia, μια διαδικασία όπου οι κινηματογραφικές ιστορίες -σκεφτείτε τον «Πόλεμο των άστρων» ή το «Μάτριξ»- εκτυλίσσονται μέσα από διαφορετικές πλατφόρμες. Οπως γράφει ο θεωρητικός Χένρι Τζένκινς, «η ανάγνωση με διαδρομές σε διαφορετικά media συντηρεί ένα βάθος εμπειρίας που δημιουργεί κίνητρο για περισσότερη κατανάλωση».

Για τον Τζον Ράις και άλλους ανεξάρτητους, το πιο σημαντικό πράγμα είναι να προσεγγίσουν το κοινό, με οποιονδήποτε τρόπο, σε κινηματογραφικές αίθουσες ή στο Διαδίκτυο. «Αυτή είναι η άλλη φωνή του κινηματογράφου», λέει. «Και η φωνή αυτή θα σβήσει, αν δεν αντισταθούμε στο μονοπώλιο». [Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/01/2010]