Ελεγεία στο χαμένο παράδεισο

Αντιπολεμικό αριστούργημα από το Ισραήλ με τον Χρυσό Λέοντα της Βενετίας

• Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21/10/2010
  

• Λίβανος ***** ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΔΡΑΜΑ. Σκηνοθεσία: Σαμουέλ Μαόζ. Ερμηνεία: Γιοάβ Ντονάτ, Ρέιμοντ Αμσάλεμ, Μάικλ Μοσόνοφ.

ΚΡΙΤΙΚΗ. Το καλοκαίρι του 1982 ο ισραηλινός στρατός εισβάλλει στον Νότιο Λίβανο υπό την καθοδήγηση του τότε υπουργού Αμύνης, Αριέλ Σαρόν. Παράλληλα, οι φανατικοί χριστιανοί φαλαγγίτες του Λιβάνου σφάζουν χιλιάδες αμάχους Παλαιστινίους στα προσφυγικά στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα ως αντίποινα για τη δολοφονία του φιλοϊσραηλινού προέδρου Μπασίρ Τζεμαγιέλ. Στο «Βαλς με τον Μπασίρ», ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Αρι Φόλμαν δημιούργησε ένα κόμικ με αφορμή αυτή τη σφαγή συνυφαίνοντας σε ένα χάρτινο καμβά το ντοκιμαντέρ, το φιλμ νουάρ και την ψυχανάλυση. Φέτος, ο συμπατριώτης του Σαμουέλ Μαόζ επιστρέφει στην ίδια εποχή μεγεθύνοντας μια λεπτομέρεια του πολέμου. Ο «Λίβανός» του είναι ένα σκοτεινό δράμα που κλιμακώνεται σαν μια ταινία ψυχολογικού τρόμου. Είναι το βλέμμα του Μαόζ πάνω στο alter ego του: τον πυροβολητή ενός τανκ που ταξιδεύει βαθιά μέσα στη νύχτα

Η ισχνή σε πλοκή ιστορία διαδραματίζεται στο εσωτερικό ενός άρματος μάχης που το πλήρωμά του διατάσσεται να ακολουθήσει μια διμοιρία πεζικάριων σε μια βαμβαρδισμένη περιοχή του Νοτίου Λιβάνου. Η αποστολή αρχίζει... εξωτικά σε μια μπανανοφυτεία και οσονούπω γίνεται Γολγοθάς, καθώς το σιδερένιο κτήνος πλησιάζει στον προορισμό του, στην πόλη Σεν Τροπέ. Το τανκ παγιδεύεται στα ερείπια και ο πυροβολητής, που πρέπει να φανεί πως είναι από ατσάλι κονιορτοποιώντας ό,τι κινείται στη γύρω περιοχή, ζει το μεγαλύτερο σοκ της ζωής του.

Ο Μαόζ τον παρακολουθεί με ένοχη συνείδηση. Αγωνιά να λυτρωθεί και το βλέμμα του, που μετράει μια επίγεια κόλαση μέσα από το περισκόπιο του τανκ, είναι φοβισμένο. Η σκηνοθεσία του ταυτίζει τη μηχανή που κάνει πόλεμο (το τανκ) με τη μηχανή που παράγει θέαμα (η κινηματογραφική κάμερα) ψηλαφίζοντας ένα δικό του τραύμα από τον πόλεμο του 1982.

Ο κλειστοφοβικός «Λίβανος» δεν έχει πλοκή και εμμένει αποκλειστικά στην ψυχολογία. Είναι ένας επιθανάτιος ρόγχος - ομφαλός σε ένα ντοκιμαντέρ γύρω από τη φρίκη του πολέμου. Μια ελεγεία για έναν χαμένο παράδεισο και ταυτοχρόνως ένα ντοκουμέντο υπαρξιακού τρόμου σε ένα κατασκευασμένο σκηνικό: ο Λίβανος του Μαόζ μοιάζει σαν αλλόκοτο ονειρικό τοπίο μέσα στο πυκνό σκοτάδι. Μια επικίνδυνη ζώνη, σαν αυτή του ταρκοφσκικού «Στάλκερ», όπου ο πόλεμος βιώνεται ως μια φανταστική περιπέτεια καθ’ οδόν προς τον Αδη.