Η πόλη της ζωής και του θανάτου

Ο δεύτερος σινοϊαπωνικός πόλεμος άρχισε τον Ιούλη του 1937 και κορυφώθηκε τον Δεκέμβρη με την κατάληψη της πόλης Ναντζίνγκ, πρωτεύουσα τότε της Κίνας, από τον αυτοκρατορικό ιαπωνικό στρατό. Αυτό που ακολούθησε είναι γνωστό ως σφαγή της Ναντζίνγκ ή βιασμός της Ναντζίνγκ. Μέσα σε έξι βδομάδες, 300.000 άμαχοι, πρόσφυγες και στρατιώτες δολοφονήθηκαν αποτρόπαια από τα πανίσχυρα στρατεύματα κατοχής.

Ασπρόμαυρη, επική, αντιπολεμική ταινία για την κόλαση του πολέμου μέσα από την πιο αποτρόπαιη και αιματηρή σφαγή της Ιστορίας. Οταν ο ιαπωνικός στρατός εισβάλλει στην πόλη, ο χρόνος σταματά. Ξετυλίγεται η μυθοπλασία, με αναπαραστατικά υλικά της εποχής, εικαστική αρτιότητα σε όλους τους τόνους του γκρι, ατέλειωτη λίστα επεισοδίων αμείλικτης θηριωδίας, δολοφονιών, ακρωτηριασμών, βιασμών, ανθρώπων που πετάχτηκαν στον ποταμό Γιανγκ Τσε, που κάηκαν, θάφτηκαν ζωντανοί, εξαφανίστηκαν, πέθαναν από αρρώστιες, υποχρεώθηκαν σε αιμομειξία ή αυτοκτόνησαν. Οι νικητές καλυμμένοι από τη διαταγή του αυτοκράτορα Χιροχίτο για άρση των περιορισμών του διεθνούς δικαίου, για Κινέζους αιχμαλώτους πολέμου, διαπράττουν κτηνωδίες, με πρόσχημα την εκκαθάριση όσων στρατιωτών κρύβονται στις ομάδες των αμάχων. Ακριβώς για την απόδοση της ποιοτικής διάστασης αυτής της βιβλικής καταστροφής, η ταινία σωρεύει μεγάλες ποσότητες οπτικοποιημένων περιστατικών που καλύπτουν ευρύ φάσμα βασανισμών και δολοφονιών. Η γραμμική αφήγηση δεν ξεφεύγει από τα πλαίσια του φιλμικού πεδίου, εκτός πεδίου υπάρχει μόνο το τίποτα. Το απόλυτο τίποτα. Η κατάσταση παρουσιάζεται πλήρως απομονωμένη από περίγυρο και απογυμνωμένη από οποιοδήποτε στοιχείο δεν άπτεται των κανόνων και τεχνικών επιβίωσης, ενστικτωδών και μη. Μέσα στην αποπνικτική τραγικότητα δοκιμάζεται εννοιολογικά ο ανθρωπισμός - ατομικός και συλλογικός - ο ηρωισμός και η αυτοθυσία, βλέπε τον ρόλο της Μις Γιανγκ, του κυρίου Τανγκ και του νεαρού Ιάπωνα αξιωματικού. Οι κατακτητές αποκαθηλώνουν πανηγυρικά τον ανδριάντα - σύμβολο της νικημένης πόλης και τη θέση του παίρνει ο άνθρωπος σύμβολο και η προσπάθειά του να εμφυσήσει στο θάνατο, ζωή. Ο θάνατος πανταχού παρών, στην ουδέτερη ζώνη, στον καταυλισμό των προσφύγων, στις εκκλησίες, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ... και ο κλοιός του θανάτου εγκλωβίζει και σφίγγει όλο και πιο πολύ τον απολιθωμένο, παραλυμένο από τρόμο πληθυσμό, αγγίζοντας χωρίς εξαίρεση γυναίκες και παιδιά, φθάνοντας μέχρι την μεσοαστική οικογένεια με εξασφαλισμένα διαπιστευτήρια ασυλίας και προστασίας, από τον Γερμανό επιχειρηματία Γιον Ράμπε και τις ξένες ιεραποστολικές αποστολές. Τα πάντα υποτάσσονται στον νόμο του νικητή.

Η αφίσα της ταινίας

Η ταινία εμφανίζει ευφυία στην αρχή, πριν την έναρξη των σφαγών κάτι που επανέρχεται μετά την ολοκλήρωσή τους. Το φιλμ ανοίγει με την απειλητική θέα των ιαπωνικών λαβάρων και κλείνει - λίγο πριν τον επίλογο - με πλήθος τέτοια λάβαρα που ανεμίζουν στον αέρα και τους ήχους του εκπληκτικά ρυθμικού τύμπανου της φιέστας των νικητών. Καταπληκτική η χορογραφία των ίδιων ανδρών που επί δίωρο παρακολουθούσαμε να σφάζουν και να ρημάζουν. Τώρα αισθάνονται την ανάγκη να μεταπλάσουν το αιματοβαμμένο τους βίωμα σε έκφραση πολιτισμικής διέγερσης. Οταν η κάμερα ξεμακραίνει από τα κοντινά πλάνα/πορτρέτα των ακόρεστων για αίμα γιαπωνέζων και των θυμάτων τους, βρίσκει μπροστά της σύνθετους αισθητικούς συνδυασμούς εικόνων που μπορούν να ερμηνευτούν και ως άσχημες και ως όμορφες ταυτόχρονα.

Μεγαλειώδες το σκηνογραφικό επίτευγμα της ερειπωμένης πόλης - φάντασμα με τα αμέτρητα πτώματα στα πόδια της. Η τεχνική της ταινίας υποστηρίζει τη θεματική της και την αναδεικνύει κινηματογραφικά. Σε ιδεολογικό όμως επίπεδο δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον. Λείπουν η έρευνα, τυχόν παρεμβάσεις και σχολιασμός από το δημιουργό της. [ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 28/01/2010]

Σκηνοθεσία: Λου Τσουάν

Παίζουν: Γιε Λιου, Χιντέο Νακαϊζούμι , Τζον Πέσλι, κ.ά.