Η φρίκη του πολέμου ιδωμένη μέσα από ένα ισραηλινό τανκ

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 21 Ιανουαρίου 2010

• Ο αθέμιτος πόλεμος του Λιβάνου με τα φριχτά του αποτελέσματα είναι το θέμα της βραβευμένης με το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας ταινίας «Λίβανος» του Σάμουελ Μάοζ, που προβάλλεται από σήμερα.

Στο πρόγραμμα, έξι ακόμη ταινίες: «Στη χώρα των μαγικών πλασμάτων», όμορφο παραμύθι του Σπάικ Τζόνζι, «Κελί 211» του Ισπανού Ντανιέλ Μονσόν, «Ταχάαν, το παιδί με τη χειροβομβίδα» του Ινδού Σάντος Σίβαν, «Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά» του Σουηδού Ντάνιελ Αλφρεντσον, «Αμέλια» της Ινδής Μίρα Ναΐρ και η φαρσοκωμωδία «Γερόλυκοι» του Γουόλτ Μπέκερ.

Λίβανος

Lebanon.

Ισραήλ, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Σάμουελ Μάοζ. Ηθοποιοί: Γιόαβ Ντόνατ, Ιτάι Τίραν, Οσρι Κόεν, Μίκαελ Μοσόνοφ, Ζόχαρ Στράους, Ντούντου Τάσα. 93'

*****

Η φρίκη του πολέμου μέσα από την ιστορία τεσσάρων νεαρών Ισραηλινών στρατιωτών που στέλνονται να «καθαρίσουν» ένα παλαιστινιακό χωριό, σε μια ταινία ημιαυτοβιογραφική, δοσμένη με δύναμη και ειλικρίνεια - Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Μ' ένα επεισόδιο του πολέμου του Λιβάνου του 1982 καταπιάνεται στην ταινία του ο νέος Ισραηλινός σκηνοθέτης Σάμουελ Μάοζ. Βασισμένη στις εμπειρίες του σκηνοθέτη, αφηγείται την εφιαλτική περιπέτεια τεσσάρων 20χρονων νέων, μελών του ισραηλινού στρατού, που στέλνονται σ' ένα μοναχικό τανκ για να «καθαρίσουν» από τυχόν εναπομείναντες εχθρούς ένα λιβανέζικο χωριό που ήδη έχει ισοπεδωθεί από την ισραηλινή αεροπορία.

Η αποστολή τους, που αρχικά θεωρείται απλός περίπατος, θα καταλήξει σε αιματηρή εμπειρία, όταν οι τέσσερις νεαροί στρατιώτες διατάζονται να χρησιμοποιήσουν τον παράνομο «φλεγόμενο καπνό» (παρόμοιο που χρησιμοποίησαν πρόσφατα και στη Λωρίδα της Γάζας) ή να προβούν σε διάφορες αγριότητες, όπως η εν ψυχρώ εκτέλεση μιας ολόκληρης οικογένειας ή η ανατίναξη ενός αθώου Αραβα. Κλεισμένοι στο ατσάλινο τανκ τους, που σταδιακά μετατρέπεται σε κλουβί-φέρετρο, μπερδεμένοι και πανικοβλημένοι από τις διάφορες διαταγές, οι στρατιώτες θα βρεθούν τελικά σε εχθρικό έδαφος, περικυκλωμένοι από Σύρους στρατιώτες, με αποτέλεσμα η αποστολή να καταλήξει στον όλεθρο και τον θάνατο.

Σχεδόν ολόκληρη η ταινία εκτυλίσσεται μέσα στον περιορισμένο, κλειστοφοβικό χώρο του τανκ. Ευκαιρία για τον Μάοζ να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα τρόμου και να καταγράψει, με έναν έντονα ρεαλιστικό τρόπο, τις εμπειρίες των τεσσάρων, απροετοίμαστων για ένα πόλεμο που δεν τους ενδιαφέρει, αγοριών. Εμπειρίες που ζει, σε κάθε λεπτό, μαζί τους ο θεατής.

Στην αφήγησή του, ο Μάοζ χρησιμοποιεί ένα στιλ συγγενικό μ' εκείνο του αμερικανικού κινηματογράφου (στον νου έρχονται ταινίες όπως το «Εφοδος» του Ολντριτς ή οι πολεμικές του Σάμιουελ Φούλερ), για να περιγράψει τον παραλογισμό του πολέμου. Η ταινία συμπληρώνει την άλλη ισραηλινή, και καλύτερη πρέπει να πω, αντιπολεμική ταινία «Βαλς με τον Μπασίρ» του Αρι Φόλμαν, που αναφερόταν στον ίδιο πόλεμο του Λιβάνου. Παρά την έλλειψη μιας γενικότερης ματιάς πάνω στην όλη κατάσταση αλλά και μιας πιο ολοκληρωμένης και πρωτότυπης ανάπτυξη των τεσσάρων χαρακτήρων, ο «Λίβανος» είναι γυρισμένος με δύναμη, ειλικρίνεια και ταλέντο. Μια συγκλονιστική ταινία, κραυγή ενάντια σ' οποιονδήποτε κατακτητικό, όπως αυτό του Ισραήλ, πόλεμο, που αξίζει να δείτε.

Στη χώρα των μαγικών πλασμάτων

Where the Wild Things Are.

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Σπάικ Τζόνζι. Σενάριο: Σπάικ Τζόνζι, Ντέιβ Εγκερς, Μορίς Σεντάκ. Ηθοποιοί: Μαξ Ρέκορντς, Πεπίτα Εμερικς, Κάθριν Κίνερ, Μαρκ Ράφαλο, Στιβ Μουζάκις και οι φωνές των: Τζέιμς Γκαντολφίνι, Πολ Ντέινο, Φόρεστ Γουίτακερ, Κάθριν Ο'Χάρα. 101'

***½

Ενα εννιάχρονο παιδί αναζητεί την ελευθερία στο φανταστικό ταξίδι του σ' ένα μαγικό νησί, κατοικημένο από παράξενα, όμορφα όντα, σε μια ωραία, εντυπωσιακή διασκευή του γνωστού παραμυθιού του Μορίς Σεντάκ.

Ο γνωστός σκηνοθέτης Σπάικ Τζόνζι («Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς», «Adaptation») στρέφεται, στη νέα του αυτή ταινία, σε μια κλασική ιστορία γύρω από την παιδική ηλικία, γραμμένη το 1963 από τον πολυβραβευμένο συγγραφέα Μορίς Σεντάκ.

Πρωταγωνιστής ο Μαξ, ένα ατίθασο, ευαίσθητο αγόρι, που, επειδή νιώθει πως στο σπίτι του δεν τον καταλαβαίνει κανείς, δραπετεύει σ' ένα μαγικό νησί όπου συναντά τα Μαγικά Πλάσματα, μυστηριώδη και παράξενα όντα, που αναζητούν απεγνωσμένα έναν ηγέτη. Ο Μαξ, που διψά να κυβερνήσει, στέφεται βασιλιάς κι αναλαμβάνει να φτιάξει έναν κόσμο όπου όλοι θα είναι ευτυχισμένοι. Μόνο που σταδιακά ανακαλύπτει πως αυτό δεν είναι εύκολο πράγμα και οι καταστάσεις είναι πιο περίπλοκες απ' ό,τι φαντάστηκε...

Ο Τζόνζι αναπλάθει με φαντασία και ομορφιά το μαγικό κόσμο του βιβλίου, ενώ ταυτόχρονα καταγράφει πειστικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Μαξ: προβλήματα που εκφράζονται μέσα από τη φυγή του από μια μητέρα που αρνείται να τον καταλάβει, σ' ένα φανταστικό κόσμο όπου να μπορεί ελεύθερα να κάνει ό,τι θέλει, τις σχέσεις του με τα διάφορα όντα -πτυχές της ίδιας της προσωπικότητας του Μαξ- αλλά και το δύσκολο αλλά αναγκαίο πέρασμα από την παιδική στην εφηβική ηλικία. Αν και, πρέπει να σημειώσω, η απουσία του τακτικού σεναριογράφου του, Τσάρλι Κάουφμαν, γίνεται συχνά αισθητή στους κάπως απλοϊκούς διαλόγους της ταινίας.

Εκείνο, όμως, που ο σκηνοθέτης πέτυχε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι ο συνδυασμός των ζωντανών ανθρώπων με τα όντα του μαγικού νησιού: από τη μια τον Μαξ Ρέκορντς, την Κάθριν Κίνερ και τον Μαρκ Ράφαλο, πολύ καλούς στο ρόλο του εννιάχρονου Μαξ, της αγχωτικής μητέρας του και του εραστή της, αντίστοιχα, κι από την άλλη τους ηθοποιούς (Τζέιμς Γκαντολφίνι, Κάθριν Ο' Χάρα, Φόρεστ Γουίτακερ κ.ά.) να υποδύονται τα γοητευτικά, εντυπωσιακά όντα του νησιού. Ο Τζόνζι τα έντυσε με διάφορα παράξενα κοστούμια και με την ειδική ψηφιακή επεξεργασία στα πρόσωπά τους κατάφεραν να αποδώσουν με ακρίβεια τις απαραίτητες συσπάσεις, τις σκέψεις και γενικά τις κινήσεις τους.

Κελί 211

Cell 211.

Ισπανία/Γαλλία, 2009. Σκηνοθεσία: Ντανιέλ Μονσόν. Σενάριο: Ντανιέλ Μονσόν, Χόρχε Γκουερικετσεβάρια. Ηθοποιοί: Λουίς Τοσάρ, Αλμπέρτο Αμάν, Αντόνιο Ρεζίνες, Μάρτα Ετούρα, Κάρλος Μπαρντέμ. 110'

***

Η σχέση ανάμεσα σ' ένα δεσμοφύλακα και ένα φυλακισμένο, αρχηγό μιας εξέγερσης στις φυλακές, σ' ένα δυνατό, βουτηγμένο σε μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, δράμα.

Μια εξέγερση στις φυλακές και η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σ' ένα νέο δεσμοφύλακα και τον αρχηγό της εξέγερσης είναι στο επίκεντρο της ταινίας του Ισπανού Ντανιέλ Μονσόν.

Η ιστορία είναι σχετικά απλή. Ο Χουάν (πολύ καλός στο ρόλο ο Αλμπέρτο Αμάν), ένας νεαρός δεσμοφύλακας, ενώ ξεναγείται από τους συναδέλφους του στις φυλακές όπου πρόκειται ν' αρχίσει να εργάζεται, τραυματίζεται στο κεφάλι από ένα κομμάτι τοίχου που ξεκολλά από την οροφή. Μεταφέρεται στο άδειο κελί 211, όπου οι συνάδελφοί του προσπαθούν να τον συνεφέρουν. Την ίδια όμως στιγμή ξεσπά μια εξέγερση σε τμήμα της φυλακής και ο Χουάν εγκαταλείπεται από τους συναδέλφους του. Οταν συνέρχεται, αρχίζει να προσποιείται τον εγκληματία για να πείσει τον Μαλαμάντρε (εξαιρετική ερμηνεία από τον Λουίς Τοσάρ), τον αδίστακτο αρχηγό των εξεγερμένων, για να μπορέσει να επιβιώσει.

Ο σκηνοθέτης ακολουθεί ένα ημι-ντοκιμαντεριστικό τρόπο για να καταγράψει την εξέλιξη τόσο της εξέγερσης (στο νου έρχεται «Ο δήμιος των κολασμένων» του Ντασσέν) όσο και της σχέσης φιλίας που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Χουάν και τον Μαλαμάντρε. Η κατάσταση στις φυλακές, οι δίκαιες απαιτήσεις των φυλακισμένων, αντίθετα με τη ψυχρή, συχνά ωμή, στάση των δεσμοφυλάκων, αλλά και η αδιαφορία του κράτους απέναντί τους, αρχίζουν σταδιακά να αλλάζουν τις απόψεις του Χουάν. Ο Μονσόν εκμεταλλεύεται την πλοκή και τις διάφορες καταστάσεις -ανάμεσά τους και το θέμα των Βάσκων τρομοκρατών, καθώς και η ιστορία που αφορά την έγκυο γυναίκα του Χουάν- για να μετατρέψει τον κόσμο της φυλακής σ' ένα μικρόκοσμο της κοινωνίας. Ενώ η στρωτή αφήγηση, μαζί με τη δημιουργία μιας κλειστοφοβικής ατμόσφαιρας, ο γοργός ρυθμός και οι συνεχείς ανατροπές δημιουργούν το απαιτούμενο σασπένς.

Ταχάαν, το παιδί με τη χειροβομβίδα

Tahaan.

Ινδία, 2008. Σκηνοθεσία: Σάντος Σίβαν. Σενάριο: Σάντος Σίβαν, Ρίτες Μένον, Πολ Χάρταρτ. Ηθοποιοί: Πούραβ Μπαντάρε, Ανουπάμ Κερ, Ραχούμπ Μπόσε. 97'

***

Ενα οκτάχρονο αγόρι μπλέκει με τρομοκράτες στην προσπάθειά του ν' ανακτήσει το γαϊδουράκι του, σε μια τρυφερή, δοσμένη με αγάπη, ειλικρίνεια και ποίηση ταινία. Μια απλή, τρυφερή, δοσμένη με αγάπη και ειλικρίνεια ταινία από την Ινδία είναι η ταινία «Ταχάαν, το παιδί με τη χειροβομβίδα», του σκηνοθέτη και γνωστού διευθυντή φωτογραφίας Σάντος Σίβαν. Είναι δοσμένη με ένα ρυθμό και μια ματιά πάνω στα πρόσωπα και τους χώρους που φέρνουν στο νου τις ιρανικές ταινίες του Μαχμαλμπάφ και του Κιαροστάμι.

Πρωταγωνιστής είναι ο Ταχάαν, ένα οκτάχρονο αγόρι (μια εκπληκτική ερμηνεία από τον Πούραβ Μπαντάρε), που ο καλύτερός του φίλος είναι ένα γαϊδουράκι, ο Μπίρμπαλ. Οταν ο πατέρας του πεθαίνει και η μητέρα του, για να ξοφλήσει μέρος του χρέους σ' ένα τοκογλύφο, αναγκάζεται να πουλήσει όλη τη μικρή περιουσία τους, ανάμεσά τους και τον Μπίρμπαλ, ο Ταχάαν είναι έτοιμος να κάνει οτιδήποτε για να ανακτήσει το γαϊδουράκι του. Τα πράγματα όμως αλλάζουν όταν μπλέκει με τρομοκράτες...

Ο Σάντος Σίβαν έπιασε τον παλμό της ζωής των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή του Κασμίρ, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία. Η έξοχη φωτογραφία του καταγράφει με όμορφες πινελιές την καθημερινή ζωή του μικρού, αθώου ήρωά του, αλλά και το μπλέξιμό του με τρομοκράτες που τον παρασύρουν με διάφορες ιστορίες και του υπόσχονται να του δώσουν πίσω το γαϊδουράκι του. Ευτυχώς, ο σκηνοθέτης δεν καταφεύγει σε εύκολες, αναμενόμενες λύσεις, αλλά επιλέγει την έκπληξη, που δένει τόσο με την αφέλεια και την αθωότητα του Ταχάαν, για να δώσει μια παγκοσμιότητα στην ιστορία του. Μια πολύ όμορφη, ποιητική ταινία. *

Οι άλλες ταινίες

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΠΟΥ ΕΠΑΙΖΕ ΜΕ ΤΗ ΦΩΤΙΑ (Flickan som lekte med elden, Millennium Part 2).

Σουηδία, 2009. Σκηνοθεσία: Ντάνιελ Αλφρεντσον. Σενάριο: Γιόνας Φρίκμπεργκ, από μυθ. Στιγκ Λάρσον. Ηθοποιοί: Νοόμι Ραπάσε, Μίκαελ Νίκβιστ, Λένα Εντρε, Σοφία Λένταρπ. 127'

** Αντίθετα με το πρώτο μέρος, που γυρίστηκε απ' ευθείας για τη μεγάλη οθόνη, το δεύτερο μέρος της γνωστής τριλογίας του Στιγκ Λάρσον γυρίστηκε αρχικά ως μίνι σειρά για την τηλεόραση και πρέπει να πω ότι το αποτέλεσμα φαίνεται. Ο δημοσιογράφος Μάικλ και η νεαρή Λίζαμπεθ (το κορίτσι με το τατουάζ) μπλέκουν σε νέες περιπέτειες, ενώ η Λίζαμπεθ προσπαθεί ν' αποδείξει την αθωότητά της, σε ένα καλογυρισμένο θρίλερ, όπου δυστυχώς οι χαρακτήρες παραμένουν τυποποιημένοι. Στα συν της ταινίας οι καλές ερμηνείες και το καλοστημένο σασπένς.

ΑΜΕΛΙΑ (Amelia).

ΗΠΑ/Καναδάς, 2009. Σκηνοθεσία: Μίρα Ναΐρ. Σενάριο: Ρόναλντ Μπας, Αν Χάμιλτον Φέλαν. Ηθοποιοί: Χίλαρι Σουόνκ, Ρίτσαρντ Γκιρ, Γιούαν ΜακΓκρέγκορ, Κρίστοφερ Εκελστον. 111'

* Η γνωστή Ινδή σκηνοθέτρια Μίρα Ναΐρ («Monsoon Wedding») καταπιάνεται με τη βιογραφία της θρυλικής Αμερικανίδας πιλότου, Αμέλια Ερχαρτ (Χίλαρι Σουόνκ), που το 1937 εξαφανίστηκε πάνω από τον Ειρηνικό ωκεανό ενώ προσπαθούσε να κάνει το γύρο του κόσμου με το αεροπλάνο της. Εστιάζει ένα μεγάλο μέρος της ταινίας στη σχέση της με δυο άντρες - το σύζυγο (Γκιρ) και τον ερωμένο (ΜακΓκρέγκορ). Παρά την ωραία αεροφωτογραφία και την παρουσία της ταλαντούχας ηθοποιού Χίλαρι Σουόνκ, δυστυχώς η πλοκή παραμένει ανιαρή και διερωτάσαι πώς μπλέχτηκε στην όλη υπόθεση η καλή σκηνοθέτρια Μίρα Ναΐρ.

ΓΕΡΟΛΥΚΟΙ (Old Dogs).

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Γουόλτ Μπέκερ. Σενάριο: Ντέιβιντ Ντάιαμοντ, Ντέιβιντ Γουέισμαν. Ηθοποιοί: Τζον Τραβόλτα, Ρόμπιν Γουίλιαμς, Κέλι Πρέστον, Ελα Μπλου Τραβόλτα, Ματ Ντίλον, Αν Μάργκρετ.

Φαρσοκωμωδία γύρω από δυο φίλους, τον Τσάρλι και τον Νταν (Τραβόλτα και Γουίλιαμς), που αναλαμβάνουν προσωρινά τη φροντίδα των μικρών διδύμων της πρώην συζύγου του Νταν. Αφορμή για μια σειρά χοντροκομμένων γκαγκ, με τους δυο μεσήλικους ηθοποιούς να προσπαθούν με διάφορα μέσα να διασκεδάσουν τα μικρά...