Ρουμανική πολιτική σάτιρα και αγγλικός ουμανισμός

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2010

Ακόμη μία εξαιρετική κινηματογραφική εβδομάδα με δύο βραβευμένες σε φεστιβάλ ταινίες: τη ρουμανική «Αστυνομία, ταυτότητα», του Κορνέλιου Πορουμπόιου, και την αγγλογαλλική παραγωγή «Το ποτάμι ανάμεσα», του Αλγερινού Ρασίντ Μουσαρέμπ.

Στο πρόγραμμα και οι ταινίες: «Sherlock Holmes» του Γκάι Ρίτσι, «Ο εκλεκτός» των αδερφών Χιουζ και δύο ελληνικές ταινίες: «RICORDI ΜΙ» της Στέλλας Θεοδωράκη και «Ι love Karditsa» του Στράτου Μαρκίδη.

Αστυνομία, ταυτότητα

Politist, adj./Police, Adjective. Ρουμανία, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Κορνέλιου Πορουμπόιου. Ηθοποιοί: Ντράγκος Μπούκουρ, Βλαντ Ιβάνοφ, Ιρίνα Σαουλέσκου. 115'.

*****

Η συνείδηση και η ενοχή εξετάζονται με σαρκαστικό, συχνά μαύρο χιούμορ μέσα από την ιστορία ενός νεαρού, ευσυνείδητου αστυνομικού, που αρνείται να συλλάβει ένα μαθητή για χρήση ναρκωτικών - βραβείο FIPRESCI και «Ενα κάποιο βλέμμα».

Μετά την εξαιρετική ρουμανική ταινία «4 μήνες, 3 βδομάδες και 2 μέρες» του Κρίστιαν Μουνγκίου, έρχεται τώρα μια άλλη ταινία, η «Αστυνομία, ταυτότητα» («Αστυνομικός, επίθετο», όπως είναι ο πρωτότυπος και πιο έγκυρος τίτλος), σκηνοθετημένη από τον 34χρονο Κορνέλιου Πορουμπόιου (δημιουργός της φαρσικής πολιτικής κωμωδίας «12.08: Ανατολικά του Βουκουρεστίου»), για να μας επιβεβαιώσει πως στη σύγχρονη Ρουμανία υπάρχει μια ομάδα νέων σκηνοθετών που καταπιάνονται, με έμπνευση και πρωτοτυπία, με σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας τους - προβλήματα, ταυτόχρονα, με παγκόσμια απήχηση.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα είδος «αστυνομικής» ταινίας, που όμως κινείται ανάμεσα στη μαύρη κωμωδία και την αλληγορία. Βρισκόμαστε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, στη μετά την πτώση του Τσαουσέσκου Ρουμανία, όπου ο Κρίστι (πολύ καλός στον ρόλο ο Ντράγκος Μπούκουρ), ένας νεαρός, ευσυνείδητος αστυνομικός με πολιτικά, παρακολουθεί ένα μαθητή που καπνίζει μαριχουάνα, προσφέροντας και στο κορίτσι του. Οταν όμως ο προϊστάμενός του τον διατάζει να τον συλλάβει, ο Κρίστι, με βάση τα στοιχεία που έχει μαζέψει, αρνείται, υποστηρίζοντας πως το «έγκλημα» είναι ασήμαντο και η συνείδησή του δεν του το επιτρέπει. Γιατί αν ο μαθητής συλληφθεί, θα καταδικαστεί σε φυλάκιση 5-15 χρόνων, πράγμα που θα καταστρέψει τη ζωή του, όταν μάλιστα στην Πράγα η μαριχουάνα είναι ήδη ελεύθερη, ενώ και στη Ρουμανία, μόλις η χώρα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η χρήση της δεν θα θεωρείται έγκλημα.

Ακολουθεί μια εκπληκτική συζήτηση με τον προϊστάμενό του (στον ρόλο ένας εξαίρετος Βλαντ Ιβάνοφ, που ερμήνευε τον υπεύθυνο για την έκτρωση στην ταινία «Τέσσερις μήνες, τρεις βδομάδες και δύο μέρες»), ο οποίος επιμένει πως ο Κρίστι πρέπει να κάνει το καθήκον του και του ζητά να φέρει ένα λεξικό για να εξετάσουν τι σημαίνουν οι λέξεις «συνείδηση», «δικαιοσύνη» και «αστυνομία». Κι αρχίζει ένα παιχνίδι, σχεδόν μακάβριο, ανάμεσα στους δυο τους, με τον προϊστάμενο να ακολουθεί κατά γράμμα τη σημασία των λέξεων και να προσπαθεί με μια διαστρεβλωμένη διαλεκτική να αποδείξει στον Κρίστι πως έχει άδικο και ότι, σύμφωνα με το γράμμα του νόμου, πρέπει να συλλάβει τον μαθητή. Η σκηνή, που διαρκεί περισσότερο από 20 λεπτά -το απόγειο της εκπληκτικής αυτής ταινίας-, γεμάτη σαρκασμό και μαύρο χιούμορ, ξεσκεπάζει την υποκρισία και τη γραφειοκρατία ενός καθεστώτος που δεν έχει ακόμη καταφέρει, σε αρκετά σημεία του, να απαλλαγεί από τα σφάλματα και την αυταρχική συμπεριφορά του κομμουνιστικού καθεστώτος. Το θέμα, βέβαια, της συνείδησης και γενικά των ανθρώπινων αξιών, που συχνά συγκρούονται με τη στενή έννοια του νόμου, ξεπερνά τη συγκεκριμένη ιστορική και πολιτική αναφορά στην ταινία, γιατί αφορά όλους μας.

Με απλές, δοσμένες με έναν ηθελημένα αργό ρυθμό, σκηνές, με μεγάλης διάρκειας ρεαλιστικά (ως προς τον χρόνο) πλάνα, με μια σκηνοθεσία θα έλεγα σχεδόν απαρατήρητη -ταυτόχρονα τόσο μελετημένη- ο Πορουμπόιου έφτιαξε μια πολύ έξυπνη, δοσμένη με φαντασία και πρωτοτυπία ταινία. Μια ταινία που όχι μόνο ξεσκεπάζει την υποκρισία του καταπιεστικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος, στο οποίο μεγάλωσε ο σκηνοθέτης, αλλά και μας λέει πολλά για τον ίδιο τον εαυτό μας, την εξουσία και τις παραμέτρους της και γενικότερα τη σύγχρονη κοινωνία μας.

Το ποτάμι ανάμεσα

London River. Γαλλία / Αλγερία / Βρετανία, 2009. Σκηνοθεσία: Ρασίντ Μπουσαρέμπ. Σενάριο: Ρασίντ Μουσαρέμπ, Ζόε Γκαλερόν, Ολιβιέ Λορέ. Ηθοποιοί: Μπρέντα Μπλέθιν, Σοτίγκι Κουγιατέ, Ρσντί Ζεμ. 87'.

***½

Η τρομοκρατική επίθεση του 2005 στο Λονδίνο φέρνει κοντά μια Αγγλίδα χήρα κι έναν Αφρικανό, σ' ένα συγκινητικό, δοσμένο με ρεαλισμό δράμα, με πολύ καλές ερμηνείες.

Η τρομοκρατική επίθεση σε λεωφορεία του Λονδίνου τον Ιούλιο του 2005 είναι ο άξονας γύρω από τον οποίο κινείται η αγγλόφωνη, γαλλικής παραγωγής ταινία «Το ποτάμι του Λονδίνου» του Αφρικανού Μπουσαρέμπ. Με την είδηση της έκρηξης και τον θάνατο και τραυματισμό αρκετών επιβατών, η Ελίζαμπεθ, μια Αγγλίδα (συγκινητική ερμηνεία από τη Μπρέντα Μπλέθιν) από το νησί Γκέρνσι, και ο Ούσμανε, ένας ηλικιωμένος Αφρικανός δασονόμος που ζει στο Παρίσι (με τον Σοτίγκι Κουγιατέ να δίνει τον πόνο, αλλά και την αξιοπρέπεια του μετανάστη-πατέρα και να κερδίζει την Αργυρή Αρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου), καταφθάνουν ανήσυχοι στο Λονδίνο και αρχίζουν ν' αναζητούν τα παιδιά τους: αυτή την κόρη της κι εκείνος τον γιο του (που έχει να δει από 6 χρόνων). Η Ελίζαμπεθ, αρχικά τρομοκρατημένη, ανακαλύπτει πως η κόρη της συζούσε με τον μουσουλμάνο γιο του Ούσμανε, ύστερα όμως από μια συνεχή και σπαρακτική αναζήτηση σε νοσοκομεία και διάφορους χώρους, οι δυο τους θα αρχίσουν να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο. «Τελικά, οι ζωές μας δεν είναι και τόσο διαφορετικές», θα πει προς το φινάλε η ψυχρή και απόμακρη μέχρι τότε Ελίζαμπεθ, δείχνοντας την αλλαγή στη στάση της απέναντι στους αλλοδαπούς.

Ο Μπουσαρέμπ (που είχε σκηνοθετήσει το εξαιρετικό πολεμικό δράμα «Μέρες δόξας») εστιάζει εδώ το ενδιαφέρον του ακριβώς στις διαφορές -θρησκευτικές, φυλετικές και πολιτιστικές- αλλά και στις ομοιότητες των δυο χαρακτήρων του, καταγράφοντας με σχεδόν ντοκιμαντεριστικό, απαλλαγμένο από κάθε περιττό στοιχείο ρεαλισμό (συγγενικό μ' εκείνο του Κεν Λόουτς) τις λεπτομέρειες της αναζήτησής τους. Ενώ, από την άλλη, χρησιμοποιεί στοιχεία του ανεξάρτητου κινηματογράφου, μαζί και ωραία, φωτισμένα νατουραλιστικά γκρο πλάνα, για να καταγράψει τα αισθήματα και τον εσωτερικό κόσμο των δύο πρωταγωνιστών του, αλλά και το δράμα που αντιμετωπίζουν οι απλοί άνθρωποι εξαιτίας μιας πολιτικής για την οποία την αληθινή, ουσιαστική ευθύνη έχει η απάνθρωπη πολιτική των κρατών εκείνων που υποτίθεται ότι κάνουν τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Στα συν της ταινίας και οι εξαιρετικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών.

Sherlock Holmes

ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία: Γκάι Ρίτσι. Σενάριο: Μάικλ Ρόμπερτ Τζόνσον, Αντόνι Πέκαμ. Ηθοποιοί: Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Τζουντ Λο, Ρέιτσελ ΜακΑνταμς, Μαρκ Στρονγκ, Εντι Μάρσαν.

***

Ο δαιμόνιος βικτοριανός ντετέκτιβ του Κόναν Ντόιλ εκσυγχρονίζεται σε σούπερ ήρωα, για να ικανοποιήσει τα σύγχρονα γούστα του νεανικού κοινού, σε μια περιπέτεια με μαύρη μαγεία και σατανιστικές ιεροτελεστίες.

Από το 1887, που πρωτοεμφανίστηκε ο Σέρλοκ Χολμς, ο ντετέκτιβ ήρωας των βιβλίων του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, γυρίστηκαν περισσότερες από 300 ταινίες και τηλεταινίες, ξεκινώντας από την εποχή του βωβού, το 1900, και φτάνοντας ώς τις μέρες μας. Σύμφωνα, μάλιστα, με το βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες, ο Χολμς είναι ο χαρακτήρας που έχει παρουσιαστεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στην οθόνη, ενώ οι ηθοποιοί που τον ερμήνευσαν ξεπερνούν τους 70 (!), ανάμεσά τους και οι Τζον Μπάριμορ, Πίτερ Κούσινγκ, Κρίστοφερ Λι, Ρόμπερτ Στίβενς, Τζορτζ Σκοτ, Στιούαρτ Γκρέιντζερ, Ρότζερ Μουρ, Πίτερ Κουκ, Κρίστοφερ Πάλμερ, Πίτερ Ο' Τουλ, Μάικλ Κέιν και Τσάρλτον Ιστον. Ο ηθοποιός, όμως, που παραμένει στη μνήμη των οπαδών του Χολμς είναι ο Μπάζιλ Ράθμποουν, στις 16 ταινίες που γύρισε στην περίοδο 1939-1946. Στις περισσότερες απ' αυτές τις ταινίες ο Χολμς παραμένει στο πνεύμα του ήρωα του Ντόιλ: ένας πανέξυπνος ντετέκτιβ, που διαλευκαίνει τα εγκλήματα χάρη στη νοημοσύνη του και τη μέθοδο του συμπεράσματος μέσω της αφαίρεσης.

Αντίθετα, έναν νέο, εντελώς διαφορετικό ντετέκτιβ παρουσιάζει στην ταινία του ο σκηνοθέτης Γκάι Ρίτσι: ένα Χολμς δραστήριο, αθλητικό, μποξέρ, άσο του ζίου-ζίτσου, δηλαδή έναν σούπερ ήρωα, πιο κοντά στους ήρωες της εποχής μας παρά σ' εκείνους της βικτοριανής περιόδου. Του δίνει, έτσι, την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί τα διάφορα ειδικά εφέ και τον γρήγορο ρυθμό, για να φτιάξει μια ταινία με στόχο τον σύγχρονο θεατή. Σε παρόμοιο πνεύμα αναπτύσσεται και ο δρ Γουάτσον, που από αφελής και αργόστροφος μετατρέπεται σε παρόμοιο με τον Χολμς έξυπνο και δραστήριο τύπο.

Η ταινία αρχίζει με τον Γουάτσον να ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τον Χολμς για να παντρευτεί, σε μερικές απολαυστικές σκηνές ζήλιας, που δεν απέχουν και πολύ από το «Παράξενο ζευγάρι». Τελικά, αναγκάζεται να παραμείνει, για να τον βοηθήσει σε μια καινούργια υπόθεση, που αφορά έναν εγκληματία, μέλος της Βουλής των Λόρδων, ο οποίος μετά την εκτέλεσή του... επανέρχεται στη ζωή, χρησιμοποιώντας μαύρη μαγεία. Βοηθός στην αναζήτηση του εγκληματία εμφανίζεται και η Ιρέν Αντλέρ (Ρέιτσελ ΜακΑνταμς), μια παλιά, άσπονδη φίλη του Χολμς.

Εκείνο που ενδιαφέρει τον Ρίτσι είναι, όπως και στις προηγούμενες ταινίες του, η συνεχής δράση και ο γρήγορος ρυθμός, στοιχεία που επαναλαμβάνει χωρίς μέτρο, συχνά μέχρι κοπώσεως. Από τα καλύτερα στοιχεία της ταινίας είναι η επιλογή εντυπωσιακών χώρων και η σωστή ανάπλαση του βικτοριανού Λονδίνου. Ο Ρόμπερτ Ντάουνι είναι καλός στον ρόλο του ντετέκτιβ, φανταστείτε, όμως, πώς θα ήταν σ' έναν πιο σκοτεινό, κοντά στον Χολμς του Κόναν Ντόιλ χαρακτήρα.

Ο εκλεκτός

The Book of Eli. ΗΠΑ, 2010. Σκηνοθεσία: αδερφοί Αλμπερτ και Αλεν Χιουζ. Σενάριο: Γκάι Γουίτα. Ηθοποιοί: Ντένζελ Ουάσιγκτον, Γκάρι Ολντμαν, Μίλα Κούνις.

***

Ενας μυστηριώδης άνδρας αγωνίζεται να σώσει τη μοναδική Βίβλο από τα χέρια κακών, σε ένα ρόουντ-μούβι επιστημονικής φαντασίας.

Η οικολογική καταστροφή είναι στο φόντο της περιπέτειας επιστημονικής φαντασίας που σκηνοθέτησαν οι αδερφοί Χιουζ. Στον πλανήτη μας, έπειτα από μια Αποκαλυπτική καταστροφή, ένας παράξενος μυστηριώδης άνδρας περιφέρεται, προσπαθώντας να διαφυλάξει τη Βίβλο από έναν επικίνδυνο άνδρα και τη συμμορία του, οι οποίοι θέλουν να την αποκτήσουν για να εκμεταλλευθούν τους ανθρώπους.

Το υπερβολικό θρησκευτικό στοιχείο του σεναρίου δεν βοηθά καθόλου, αν και κάπου, πίσω από την ιστορία, υπάρχει μια προσπάθεια, σχόλιο πάνω στον φονταμενταλισμό. Ομως, οι αδερφοί Χιουζ (δημιουργοί του ατμοσφαιρικού «Επισκέπτης από την κόλαση») το παραμερίζουν για χάρη της δράσης και της περιπέτειας. Εικαστικά, η μουντή (ηθελημένα άχρωμη) φωτογραφία του Ντον Μπέρτζες δημιουργεί τη σωστή ατμόσφαιρα, αν και η επίμονη, εκκωφαντική μουσική του Ατικους Ρος κάνει ό,τι μπορεί για να την καταστρέψει.

RICORDI ΜΙ

Ελληνική ταινία, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Στέλλα Θεοδωράκη. Ηθοποιοί: Θεοδώρα Τζήμου, Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Γιώργος Αρμένης, Ελένη Γερασιμίδου, Ερση Μαλικένζου, Γιάννης Θωμάς. 100'

*½

Μια γυναίκα προσπαθεί να αποδεχθεί τον θάνατο του συντρόφου της μέσα από μνήμες και φαντασιώσεις σε μια άνιση, υπερβολικά φιλολογική ταινία.

Ο χαμός ενός αγαπημένου προσώπου είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, που επέλεξε η Στέλλα Θεοδωράκη για την ταινία της. Μόνο που η σύνδεση του φανταστικού-υποκειμενικού μέσα από μια συνεχώς σε κίνηση (με υπερ-φωτισμένη φωτογραφία) και αδικαιολόγητα τρεμάμενη κάμερα και ο υπερβολικά φιλολογίζων διάλογος δεν δένουν πάντα με τα ρεαλιστικά στοιχεία, που είναι και τα καλύτερα: δυο δείπνα-πάρτι Χριστουγέννων, που αναπτύσσουν πειστικά και με φροντίδα στη λεπτομέρεια τις σχέσεις αγάπης-μίσους ανάμεσα στα πρόσωπα της οικογένειας. *

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

• Ι LOVE KARDITSA

Ελληνική ταινία, 2010. Σκηνοθεσία: Στράτος Μαρκίδης. Σενάριο: Διονυσία Τσιτιρίδου, Αντώνης Παλιόπουλος. Ηθοποιοί: Κώστας Αποστολάκης, Κατερίνα Παπουτσάκη, Μπέσυ Μάλφα, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης.

Φαρσοκωμωδία (για την οποία δεν έγινε δημοσιογραφική προβολή) γύρω από έναν Ελληνα της Αμερικής, κλώνο ενός Ελληνα επιστήμονα, που, για να γλιτώσει από τη μαφία, αναγκάζεται να επιστρέψει στην Καρδίτσα, για να ανταλλάξει θέσεις με τον επιστήμονα που ζει εκεί.