Μαριχουάνα-αστυνομία-στοπ

Μια καυστική σάτιρα της γραφειοκρατίας αλλά και των ολοκληρωτικών καθεστώτων

• Του ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Επτά, Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2010

Ο ρουμάνικος κινηματογράφος εξακολουθεί να μας εκπλήσσει ευχάριστα, με ταινίες από νέους ταλαντούχους σκηνοθέτες που καταπιάνονται με τα σύγχρονα προβλήματα αλλά και το πρόσφατο παρελθόν της χώρας τους.

Ετσι, μετά την ταινία «Τέσσερις μήνες, τρεις βδομάδες και δύο μέρες» του Κρίστιαν Μουνγκίου, μας έρχεται μια νέα έκπληξη, τη φορά αυτή με την ταινία «Αστυνομικός, επίθετο» του 34χρονου σκηνοθέτη Κορνήλιου Παρουμπόιου (βραβείο στο «Ενα κάποιο βλέμμα» και βραβείο της Διεθνούς Κριτικής - FIPRESCI - στο φεστιβάλ Κανών). Με τη λέξη «αστυνομικός» να χρησιμοποιείται για τον αστυνομικό ως άτομο, ενώ με τη λέξη «επίθετο» να εννοεί την κατάσταση -δηλαδή την αστυνομική- ενός κράτους, όπως εκείνη του καθεστώτος του Τσαουσέσκου, έτσι που ο ελληνικός τίτλος «Αστυνομία, ταυτότητα» να παραποιεί πιστεύω την αρχική σημασία, σε μια ταινία όπου οι λέξεις έχουν μέγιστη σημασία.

Πρόκειται για μια «αστυνομική» ταινία που κινείται όχι τόσο στο χώρο του θρίλερ όσο ανάμεσα στη μαύρη κωμωδία, το φιλμ νουάρ και το φιλοσοφικό δοκίμιο (ή, αν προτιμάτε, την αλληγορία). Πρωταγωνιστής είναι ο Κρίστι, ένας νέος, έντιμος, ευσυνείδητος, νιόπαντρος αστυνομικός, που ζει σε μια μικρή επαρχιακή πόλη. Κάποια στιγμή διατάζεται από τον ανώτερό του να συλλάβει έναν 16χρονο μαθητή που παίρνει μαριχουάνα και που ίσως δίνει και στο κορίτσι του. Ο Κρίστι όμως αντιμετωπίζει κρίση συνειδήσεως γιατί, όπως εξηγεί στον προϊστάμενό του, στην Πράγα η μαριχουάνα είναι ελεύθερη και σε λίγο χρονικό διάστημα (μόλις η χώρα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης) αυτή θα είναι ελεύθερη και στη Ρουμανία. Αν ο Κρίστι συλλάβει το μαθητή, ο τελευταίος θα κλειστεί στη φυλακή για 5-15 χρόνια, πράγμα που θα καταστρέψει τη ζωή του. Για τον Κρίστι η όλη υπόθεση είναι ασήμαντη και, αν κάποιος πρέπει να συλληφθεί είναι ο σπουδαστής ο οποίος, μάλλον για να γλιτώσει ο ίδιος, κατέδωσε το συμμαθητή του στην αστυνομία.

Ο προϊστάμενός του (στον ρόλο ο Βλαντ Ιβάνοφ, που ερμήνευε τον υπεύθυνο για την έκτρωση στην ταινία «Τέσσερις μήνες, τρεις βδομάδες και δύο μέρες») όμως επιμένει πως ο Κρίστι πρέπει να κάνει το καθήκον του και του ζητά να φέρει ένα λεξικό για να εξετάσουν τι σημαίνουν οι λέξεις «συνείδηση», «δικαιοσύνη» και «αστυνομία». Βέβαια, το ότι η συνείδηση στηρίζεται σε μια εσωτερική φωνή με την οποία κρίνει κανείς το δίκαιο και το άδικο, δεν είναι κάτι που πάντα συμφωνεί με το νόμο, όπως θα καταλήξει ο προϊστάμενός του, έπειτα από μεγάλη συζήτηση κι ένα είδος (σχεδόν μακάβριου) παιχνιδιού, βασισμένων στις λέξεις και τη σημασία τους.

Μεταξύ νόμου και αξιών

Η συζήτηση βέβαια σκοπό έχει να φέρει στην επιφάνεια τη σύγκρουση ανάμεσα στο νόμο (έναν νόμο που αναφέρεται στο υπό τον Τσαουσέσκου κομμουνιστικό καθεστώς της Ρουμανίας) και τις ανθρώπινες αξίες που στηρίζονται στην πραγματική δικαιοσύνη, που έχει να κάνει με την ίδια την ανθρώπινη συνείδηση.

Ο Κορνήλιος Παρουμπόιου (δημιουργός της φαρσικής κωμωδίας «12.08: Ανατολικά του Βουκουρεστίου», που αναφερόταν στη συγκεκριμένη ώρα της πτώσης του κομμουνιστικού καθεστώτος, σύμφωνα με την τηλεόραση) κατάφερε να φτιάξει μέσα από απλές, δοσμένες με ηθελημένα αργό ρυθμό, σκηνές, μια πολύ έξυπνη, δοσμένη με φαντασία και πρωτοτυπία, ταινία, στην οποία κυριαρχεί ένα σαρκαστικό, ανατρεπτικό, συχνά παράλογο, χιούμορ.

Ταινία που ταυτόχρονα ξεσκεπάζει την υποκρισία του καταπιεστικού, ολοκληρωτικού καθεστώτος στο οποίο μεγάλωσε ο σκηνοθέτης αλλά και τη στυγνή γραφειοκρατία και τους κινδύνους μιας συνέχισης της αυταρχικής συμπεριφοράς - θλιβερής κληρονομιάς του προηγούμενου καθεστώτος. Ταινία με πανανθρώπινα θέματα, μια και η ιστορία της δεν περιορίζεται στη Ρουμανία και το καθεστώς της -παλιότερο ή σύγχρονο- αλλά επεκτείνεται και στο γενικότερο θέμα της σταδιακής εξαφάνισης της ανθρώπινης συνείδησης στη σύγχρονη, χωρίς βάθος ή ουσία, δήθεν πολιτισμένη, κοινωνία μας. *