Με το βλέμμα στους νέους σκηνοθέτες

Ο πρόεδρος του Κέντρου Κινηματογράφου Γιώργος Παπαλιός κάνει έναν πρώτο απολογισμό της τετραετούς θητείας του

• Συνέντευξη στη Μαρια Kατσουνακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 17 Iανoυαρίου 2010

Λίγο πριν από τις γιορτές ο Γιώργος Παπαλιός έστειλε ένα γράμμα στον υπουργό Πολιτισμού για να του ανακοινώσει ότι περικόπτει ο ίδιος κατά 30% τις αποδοχές του. «Δεν μπορείς να ζητάς οικονομίες από τους συνεργάτες σου και από την άλλη να μην κάνεις τίποτα για τον εαυτό σου», λέει. Ο Γ. Παπαλιός όταν ανέλαβε τη θέση του προέδρου του Κέντρου Κινηματογράφου πριν από τέσσερα περίπου χρόνια (Απρίλιος του 2006) περιόρισε δραστικά δαπάνες (όπως πυκνές συνεδριάσεις χωρίς να υπάρχει λόγος…) ακολουθώντας τις συμβουλές του πατέρα του από τη ναυτιλία: «οικονομία κάνεις όταν υπάρχουν χρήματα».

Τι άλλαξε στο διάστημα που μεσολάβησε; Πώς αισθάνεται ύστερα από μια τετραετία στον πυρήνα των εξελίξεων, ο γεννημένος στην Αλεξάνδρεια εφοπλιστής Γιώργος Παπαλιός, που στήριξε στα πρώτα τους βήματα σκηνοθέτες όπως τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ή τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, βοηθώντας στη δεκαετία του ’70 τη δημιουργία του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου;

Κατ’ αρχάς, ορισμένα πράγματα έχουν παραμείνει αμετάβλητα. Οπως η αγάπη του για τους μαραθώνιους (στους οποίους συμμετέχει τακτικά) και η επιθυμία του να βρίσκεται στο πλευρό των νέων και φερέλπιδων δυνάμεων. Ετσι αγκάλιασε την κίνηση των «Κινηματογραφιστών στην ομίχλη» (την οποία θεωρεί «ιστορική»), να αντιδράσουν δυναμικά ώστε να υπάρξει ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο για τον κινηματογράφο. Οχι χωρίς κόστος. Κάποιοι εκπρόσωποι σωματείων τού κήρυξαν πόλεμο, αλλά εκείνος βλέπει μόνο μπροστά. Προοπτικές, επιδιώξεις, πολιτική που να αναδεικνύει ταλέντα και δυναμικές.

Τα γραφεία που στεγάζεται το ΕΚΚ μπορεί να άλλαξαν (μεταφέρθηκαν από την Πανεπιστημίου στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, είναι φωτεινά και «στραμμένα» στον Ιερό Βράχο), αλλά οι νοοτροπίες και οι εγκατεστημένες για χρόνια «πελατειακές σχέσεις» χρειάζονται δρόμο ακόμη για να ξεριζωθούν. «Εχασα φίλους χρόνων», λέει ο Γιώργος Παπαλιός, μετρώντας τις απώλειες της πρώτης τετραετίας. «Επρεπε να είμαι δίκαιος. Ο πρόεδρος δεν κατέχει αυτή τη θέση για να χρηματοδοτεί τους “δικούς του” και να υποχωρεί στις απαιτήσεις τους».

Ξεκίνησε με φόρα και αισιοδοξία τη θητεία του. Σήμερα, δεν του λείπει ούτε η ενέργεια ούτε η αποφασιστικότητα, προσπαθώντας να παρακάμψει εμπόδια και δυσκολίες.

«Πίστευα ότι ήταν πολύ πιο εύκολο να πείσω τους ανθρώπους πως ήρθα εδώ για να διαχειριστώ τα χρήματά τους. Τίποτα περισσότερο. Τα χρήματα που έρχονται από τα εισιτήρια πηγαίνουν στο ΥΠΠΟ και από εκεί σε εμάς για να τα διαχειριστούμε. Προσπαθώ να μην αδικήσω κανέναν και να δώσω στον καλύτερο να κάνει ταινίες. Αλλά η πίτα είναι μικρή και τα χρήματα περιορισμένα. Από τους είκοσι θα εγκρίνεις τους τρεις, αυτόματα δημιουργείς 17 δυσαρεστημένους. Η δυσφορία πολλαπλασιάζεται, λοιπόν».

– «Κουβαλάτε» δηλαδή τη δυσφορία μιας τετραετίας… Με πόσες περίπου απορρίψεις;

– Στις μεγάλου μήκους ταινίες πρέπει να είναι περίπου σαράντα τον χρόνο.

– Υπήρξε φορά που μετανιώσατε για κάποια απόρριψη;

– Βέβαια. Την ταινία του Θάνου Αναστόπουλου, για παράδειγμα (σ.σ. τη «Διόρθωση»). Βέβαια, εκ των υστέρων, πήρε ό,τι χρήματα θα έπαιρνε ούτως ή άλλως. Μας είχε φέρει ένα σενάριο τριάντα σελίδων, έπεσε και σε μια περίοδο με καλές προτάσεις… Επρεπε να του είχαμε ζητήσει να ξαναφέρει το σενάριο. Ο Κούτρας, πάλι, κόπηκε από το Δ.Σ.

– Του οποίου όμως είστε πρόεδρος…

– Κάνετε λάθος αν νομίζετε ότι μπορώ να επηρεάσω. Κάθε έγκριση τη συζητάμε πάρα πολύ. Πολλές φορές έχω αλλάξει εγώ γνώμη, άλλες έχουν αλλάξει τα υπόλοιπα μέλη. Η ευθύνη του προέδρου είναι να βάλει τους σωστούς ανθρώπους να κρίνουν τις ταινίες. Η απόδοσή μου κρίνεται όχι από το ποιες ταινίες θα εγκρίνω, αλλά ποιες δεν θα εγκρίνω. Αν έπρεπε να ακολουθήσω την επετηρίδα κάποιοι νέοι άνθρωποι δεν θα είχαν μπορέσει να προχωρήσουν.

Θέμα πολιτικής

– Η παραγωγή καλών ταινιών είναι, πιστεύετε, θέμα πολιτικής ή «χρονιάς», όπως λένε για το κρασί;

– Πολιτικής. Εκατό τοις εκατό. Δώσε την ευκαιρία στους σωστούς ανθρώπους να κάνουν ταινίες. Και δεν εννοώ προσωπική πολιτική, αλλά μιας ομάδας ανθρώπων.

– Εχει αρχίσει να ξεκαθαρίζει το τοπίο στο ελληνικό σινεμά; Ηρθε η ώρα νέων δυνάμεων;

– Και έχει αργήσει. Μιλάμε για νέους που είναι 40άρηδες πλέον. Ο Αγγελόπουλος έκανε την πρώτη του ταινία στα 30... Βέβαια δεν σημαίνει ότι το Κέντρο Κινηματογράφου λειτουργεί με αποκλεισμούς. Κάναμε ταινία με τον Αγγελόπουλο, τον Βούλγαρη, τον Σμαραγδή, τον Παπαστάθη, τον Περάκη, τον Τσεμπερόπουλο… Δεν έχουμε ηλικιακό ρατσισμό.

– Θεωρείτε ότι μέχρι στιγμής ήταν αποκλεισμένοι οι νέοι; Γι’ αυτό δεν παραγόταν (με εξαιρέσεις φυσικά) καλό αποτέλεσμα στο ελληνικό σινεμά;

– Εκ των πραγμάτων, ναι. Ξέρετε πόσοι ετοιμάζονται τώρα να κάνουν ταινίες;

– Λέτε, δηλαδή, ότι το Κέντρο Κινηματογράφου λειτουργούσε με την επετηρίδα;

– Δεν θα ήθελα να σχολιάσω τις προηγούμενες διοικήσεις. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι αυτή η διοίκηση των τεσσάρων ετών έχει δώσει μεγάλη βαρύτητα στους νέους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι παλιοί απορρίπτονται επειδή είναι και μόνο παλιοί.

– Σε όσους σας προσάπτουν ότι ακολουθείτε εξισορροπητική πολιτική, τι απαντάτε;

– Τι εννοούμε ακριβώς με το «εξισορροπητικό»; Υπάρχουν εμπορικές ταινίες στις οποίες είμαστε υποχρεωμένοι και εκ του νόμου να συμμετέχουμε. Το «Κίνητρο» είχε θεσμοθετηθεί για να χρηματοδοτεί ταινίες, με την καλή έννοια, εμπορικές. Μπαίνουμε με ένα ποσό (100.000 ευρώ για παράδειγμα) σε ταινίες που έχουν εξασφαλίσει και παραγωγή και διανομή.

– Τι σας έπεισε να ταχθείτε με το μέρος των «κινηματογραφιστών στην ομίχλη»;

– Ταυτίζομαι με οτιδήποτε είναι πρωτοποριακό. Για πρώτη φορά ενώνεται το παραγωγικό κομμάτι του ελληνικού κινηματογράφου ανεξάρτητα από τα σωματεία. Δεν υπάρχει κόντρα ανάμεσα στους κινηματογραφιστές και τα σωματεία. Κόντρα υφίσταται όταν οι δυνάμεις είναι δύο. Εδώ, έχουμε μία δύναμη 200 - 300 ανθρώπων που κάνει σινεμά και άλλη μια μικρή ομάδα που επί της ουσίας δεν ασχολείται με το σινεμά. Εάν στύψετε αυτούς που εκπροσωπούν τη Διασωματειακή δεν θα βγάλετε μια μικρού μήκους ταινία.

– Ο ρόλος του προέδρου του Κέντρου Κινηματογράφου είναι να συντάσσεται με μια πλευρά και να την υποστηρίζει ή να κρατάει τις αποστάσεις;

– Δεν φοβάμαι να χρωματιστώ. Κι αν κάποιοι πιστεύουν ότι χρωματίστηκα, τότε δεν μπορώ να συνεννοηθώ με τους «κάποιους». Είμαστε μια χούφτα άνθρωποι και ο ένας προσπαθεί να βγάλει τα μάτια του άλλου. Το μόνο αισιόδοξο είναι ότι βλέπω τον Κούτρα να ενθουσιάζεται που έκανε εισιτήρια ο Λάνθιμος, ο Λάνθιμος να χαίρεται που έκανε εισιτήρια ο Τσίτος. Κι αυτό με συγκινεί. Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ.

– Οι αντιδράσεις αυτές προδίδουν και συλλογικότητα;

– Δεν ξέρω. Είδαν όμως ότι ενωμένοι μπορούν να κάνουν πράγματα.

– Τι μπορούν να κάνουν;

– Να πιέσουν ώστε να γίνει ο νόμος.

– Κέντρο Κινηματογράφου ίσον παραγωγή ταινιών ή και κάτι άλλο;

– Μόνον αυτό. Δεν είναι δουλειά μας να χρηματοδοτούμε Φεστιβάλ, βιβλία, εκδηλώσεις ή άλλες προσπάθειες.

– Και οι διεθνείς επαφές; Πώς στηρίζονται οι ταινίες στο εξωτερικό;

– Μέσω του μηχανισμού της Hellas Film. Θα ήθελα όμως να αναπτυχθεί και να γίνει καλύτερος. Οταν γυρίζεται μια ταινία και τη βλέπουν από την Αργεντινή μέχρι την Ιαπωνία και την Αλάσκα, ε, αυτό είναι η Ελλάδα. Μέσα από τις ταινίες παράγεις πολιτισμό.

– Το άνοιγμα που έχει κάνει φέτος η ελληνική ταινία είναι σημαντικό για το ελληνικό σινεμά;

– Ναι. Φέτος όμως υπήρχε και ένα «momentum». Τα γεγονότα του Δεκέμβρη πιστεύω ότι επηρέασαν. Αυτές οι καταστάσεις γεννούν ευαισθησίες που καταγράφονται στο φιλμ.

– Σας ενδιαφέρει να ανανεωθεί η θητεία σας;

– Θα ακουστεί περίεργα αυτό που θα πω, δεν ξέρω καν αν μεταφέρεται. Θα ήθελα να βρω κάποιον να με αντικαταστήσει χωρίς να γκρεμίσει ό,τι έχτισα. Το έργο μου θα έχει ολοκληρωθεί με τον καινούργιο νόμο.

– Για ποιο λόγο θα εγκαταλείπατε;

– Αν δεν περάσει ο νόμος, σίγουρα θα φύγω. Να μείνω να κάνω τι;

– Τέσσερα χρόνια μετά τι έχει αλλάξει;

– Τι να σας πω… Αυτό θα το κρίνουν οι άλλοι. Εγώ, πάντως, δεν έχω αλλάξει.

«Τίποτα δεν συγκρίνεται με τη διαδικασία μιας ταινίας»

– Γιατί σας αρέσει η θέση του προέδρου του Κέντρου Κινηματογράφου;

– Τι να σας πω… Ισως γιατί ολοκληρώνεται ο κύκλος της ζωής μου. Ξεκίνησα από τον χώρο του κινηματογράφου σε μια εποχή που δεν υπήρχε τίποτε.

– Η μεγαλύτερη απογοήτευση αυτά τα τέσσερα χρόνια;

– Η μιζέρια ορισμένων ανθρώπων. Που μετατρέπονται σε ένα είδος Ιζνογκούντ. Να φύγεις εσύ για να πάρω τη θέση σου.

– Η μεγαλύτερη χαρά;

– Οι Κάννες. Οχι όταν βραβεύτηκε ο Λάνθιμος (σ.σ. ο «Κυνόδοντας»). Οταν είδα την ταινία για πρώτη φορά και τον κόσμο πώς ανταποκρίθηκε. Ο κινηματογράφος σου δίνει μια συγκίνηση που δεν σου δίνει κανένας άλλος χώρος. Εχω ζήσει συγκινητικές στιγμές και στον αθλητισμό και στη ναυτιλία, όταν σπρώχνεις ένα πλοίο να μπει στη θάλασσα. Αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με τη διαδικασία μιας ταινίας.

– Ενας άνθρωπος επιτυχημένος οικονομικά και κοινωνικά γιατί αναλαμβάνει αυτή την ευθύνη;

– Αν δεν μπορέσω να προχωρήσω δεν έχει νόημα να μείνω και να συντηρώ μια κατάσταση. Επί Σαμαρά είχαν νεκρώσει τα πάντα και έπρεπε να παλεύω με αυτά που είχα. Τώρα είμαι αισιόδοξος και η αισιοδοξία πηγάζει από τους «Κινηματογραφιστές στην ομίχλη». Από τη δυναμική απόφασή τους να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους.

– Με αδρές πινελιές, το «πορτρέτο» του Ελληνα σκηνοθέτη;

– Ανθρωπος με όνειρα που δυσκολεύεται πολύ να πραγματοποιήσει. Για την Ελλάδα είναι ένα απίστευτα δύσκολο επάγγελμα με συνεχείς υποχωρήσεις: κάνει τηλεόραση που δεν θέλει, κάνει διαφημιστικά που δεν θέλει, αναζητάει χρήματα, περιμένει εγκρίσεις… Διαρκής αγώνας και αβεβαιότητα που σκοτώνει.