Ο Νέλσον Μαντέλα ενώνει μέσω... ράγκμπι

Στη νέα ταινία του «Ιnvictus» ο Κλιντ Ιστγουντ καταπιάνεται με τη συμφιλίωση μαύρων και λευκών στη Ν. Αφρική του απαρτχάιντ

• ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 28 Ιανουαρίου 2010

Η ικανότητα του Κλιντ Ιστγουντ να μετατρέπει ένα «μικρό» περιστατικό σε θέμα παγκόσμιας απήχησης είναι δεδομένη και έχει φανεί σε αρκετές ταινίες του, με κορυφαίο παράδειγμα το «Gran Τorino». Στον «Ανίκητο» («Ιnvictus», ΗΠΑ, 2009) τον απασχολεί ο τρόπος με τον οποίο ο νοτιοαφρικανός ηγέτης Νέλσον Μαντέλα σκέφτηκε να ενώσει τους μαύρους με τους λευκούς της Νότιας Αφρικής, όταν ανέλαβε την εξουσία στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Παρά την πολύχρονη ταλαιπωρία του στη φυλακή επί απαρτχάιντ, ο ευφυής Μαντέλα- ο οποίος εδώ έχει τη μορφή του θησαυρού της αμερικανικής υποκριτικής που λέγεται Μόργκαν Φρίμαν - δεν πίστεψε ποτέ στη «μικρόψυχη εκδίκηση». Πίστεψε στη γέννηση ενός έθνους και σκέφτηκε ότι ένα καλό «εργαλείο» για να πετύχει τη «φυλετική ενοποίηση» θα μπορούσε να γίνει το ράγκμπι. Με όπλο του έναν στίχο από το αγαπημένο του ποίημα, το «Ιnvictus», έδωσε απόλυτη εξουσία στον αρχηγό της παρηκμασμένης Εθνικής Φρανσουά Πιενάαρ (Ματ Ντέιμον) και σιγά σιγά τόνωσε το ηθικό του λαού προσφέροντάς του ελπίδα και όραμα. Ο Ιστγουντ επεξεργάζεται με αργούς ρυθμούς την ιστορία του ζητώντας από τον θεατή υπομονή. Οι λεπτομέρειες είναι που κάνουν τη διαφορά. Για παράδειγμα, ο χειρισμός της σχέσης ανάμεσα στους λευκούς και στους μαύρους σεκιούριτι του Μαντέλα, οι οποίοι από μισητοί εχθροί γίνονται σταδιακά φίλοι, έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Σε γενικές γραμμές ο «Ανίκητος» δεν είναι η ταινία για την οποία θα θυμόμαστε στο μέλλον τον σπουδαίο δημιουργό της (κάποια σημεία της, όπως οι αγώνες στο τέλος, χρειάζονταν επέμβαση στο μοντάζ). Είναι όμως έντιμη, ευθεία και όπως πάντα με τη σκηνοθετική απλότητα του Ιστγουντ.

Οι βάσεις του σεναρίου στον «Ανίκητο» βρίσκονται στο μυθιστόρημα του δημοσιογράφου Τζον Κάρλιν «Ρlaying the enemy: Νelson Μandela and the game that made a nation», το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Πασχαλίδης με τίτλο «Ανίκητος».

Το ποίημα «Ιnvictus» («μη κατακτημένος» στα λατινικά), που ενέπνευσε τον Μαντέλα στη φυλακή, γράφτηκε το 1870 από τον Γουίλιαμ Ερνεστ Χένλεϊ ενώ βρισκόταν σε νοσοκομείο του Εδιμβούργου αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο της απώλειας και τoυ δεύτερου ποδιού του.

ΣΤΙΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ

▅ Πάντα επίκαιρο, το «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» (2009, Βρετανία), γραμμένο το 1891 από τον Οσκαρ Γουάιλντ, επανέρχεται στις οθόνες με σκηνοθέτη τονΟλιβερ Πάρκερ, ο οποίος έχει εντρυφήσει σε κινηματογραφικές αποδόσεις έργων του συγγραφέα («Ο ιδανικός σύζυγος», «Η σημασία τού να είναι κανείς σοβαρός»). Με κεντρικό ήρωα έναν άνδρα που δεν γερνά ποτέ (το γήρας και η μολυσμένη ψυχή του αποτυπώνονται σε ένα πορτρέτο του), το έργο είναι μια θρίλερ επεξεργασία της μανίας του ανθρώπου να νικήσει τον χρόνο. Ο Πάρκερ ακολουθεί πιστά τις σελίδες του Γουάιλντ σε μια καλοστημένη, καλοφωτογραφημένη και κυρίως καλοπαιγμένη ταινία, με τονΜπεν Μπαρνς(στη φωτογραφία) απολύτως πειστικό ως σατανικό, ωραιοπαθή, πανσεξουαλικό και αδίστακτο Ντόριαν και τον πάντα άψογοΚόλιν Φερθ να «κλέβει» την παράσταση στον ρόλο του κυνικού λόρδου που μυεί τον Ντόριαν στην ακολασία.

▅ Οι θηριωδίες για τις οποίες ευθύνεται ο ιαπωνικός στρατός όταν πριν από 70 χρόνια η Ιαπωνία εισέβαλε στην τότε πρωτεύουσα της Κίνας Νανγίνγκ έχουν «περάσει» ποικιλοτρόπως στον κινηματογράφο, ποτέ όμως τόσο ρεαλιστικά και ωμά όσο στην «Πόλη της ζωής και του θανάτου» («City of life and death», 2009, Κίνα / Χονγκ Κονγκ) τουΛου Τσουάν. Πολύ σύντομα το φιλμ μετατρέπεται σε ασπρόμαυρο λουτρό αίματος και το μέγεθος της κτηνωδίας απλώς σε υπερβαίνει. Οι Ιάπωνες πετούν παιδιά από τα παράθυρα, βιάζουν γυναίκες, σφάζουν και πυροβολούν ό,τι βρεθεί στο διάβα τους. Την ίδια ώρα, όμως, τα κάδρα που στήνει ο Λου Τσουάν θυμίζουν κάτι ανάμεσα σε εξπρεσιονιστικούς πίνακες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες τουΡόμπερτ Κάπα. Πολύ ενδιαφέρουσα στην όψη ταινία, αν και 132΄ αιματοχυσίας απαιτούν γερά νεύρα και ακόμη πιο γερό στομάχι.

▅ Με φόντο την πόλη Νομ της Αλάσκας, όπου επί σαράντα χρόνια κάτοικοι εξαφανίζονται μυστηριωδώς, και κεντρική ηρωίδα μια ψυχίατρο (Μίλα Γιόβοβιτς) η ταινία «Επαφή τέταρτου τύπου» («Τhe fourth kind», 2009, ΗΠΑ) αποπειράται να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα το φαινόμενο των εξωγήινων. Ωστόσο ο άνευρος σκηνοθετικός χειρισμός τουΟλατούντε Οσουνσάμικαι η ανικανότητα της Γιόβοβιτς να πείσει στον ρόλο της καταλήγουν σε ένα παντελώς αδιάφορο θρίλερ. Συμπρωταγωνιστεί οΕλίας Κοτέας.

«Βρέχει κεφτέδες»

(«Cloudy in the chance of meatballs», ΗΠΑ, 2009) των Φιλ Λορντ και Κρίστοφερ Μίλερ. Βασισμένα στο άγνωστο στην Ελλάδα βιβλίο των Τζούντι και Ρον Μπάρετ που εκδόθηκε το 1978, τα εξαιρετικής σύλληψης κινούμενα σχέδια «Βρέχει κεφτέδες» μπορούν να αναγνωσθούν ως μια πανέξυπνη αλληγορία για τις βλαβερές συνέπειες της ταχυφαγίας και του junk food. Σύμφωνα με την ιστορία, ένας νεαρός εφευρέτης τον οποίο όλοι κοροϊδεύουν σώζει κατά λάθος την πόλη του μέσω μιας μηχανής του που εκτοξεύθηκε στο Διάστημα και μπορεί να μετατρέπει το νερό σε... φαγητό. Η βροχή θα γίνει τροφή και η πόλη θα αρχίσει να «βομβαρδίζεται» με χάμπουργκερ, τσίζμπεργκερ, κοτόπουλα, ζελέδες, μακαρονάδες, τηγανίτες και γενικά κάθε είδους ανθυγιεινές τροφές. Σύντομα αυτό το αλλόκοτο φαινόμενο θα αρχίσει να γίνεται καταστροφικό. Η λειτουργία της μηχανής θα πρέπει να σταματήσει. Με πλήθος αναφορών σε κλασικές αμερικανικές ταινίες - από το «2001 η Οδύσσεια του Διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρι κ ως το «Αλιεν» του Ρίντλεϊ Σκοτ - και με χιούμορ που συχνά αγγίζει τη σφαίρα του παραλόγου, το «Βρέχει κεφτέδες» κερδίζει μια θέση ανάμεσα στα πιο πρωτότυπα και «σκεπτόμενα» καρτούν του σύγχρονου αμερικανικού κινηματογράφου.

«Αgora»

(Ισπανία/ Μάλτα, 2009) του Αλεχάντρο Αμενάμπαρ. Είναι κρίμα που ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα όπως αυτό της «Αgora» χάνεται μέσα στην παλιομοδίτικη σκηνοθεσία αυτής της ταινίας, η οποία θυμίζει ιταλικό επικό σινεμά της Τσινετσιτά δεκαετίας του 1960, και ακόμη πιο κρίμα που σκηνοθέτης της είναι ένα ταλέντο του σύγχρονου ισπανικού κινηματογράφου, ο Αλεχάντρο Αμενάμπαρ του «Η θάλασσα μέσα μου» και των «Αλλων». Ουσιαστικό θέμα της ταινίας είναι ο τυφλός φανατισμός των χριστιανών, διάχυτος στους δρόμους της Αλεξάνδρειας του 4ου αιώνα μ.Χ., όπου η Υπατία ( Ρέιτσελ Βάιζ - στη φωτογραφία) μάχεται να σώσει τη συγκεντρωμένη σοφία του αρχαίου κόσμου. Οι χριστιανοί, αν και μειονότητα, παρουσιάζονται ως κανίβαλοι, τέρατα που καταβροχθίζουν καθετί που έχει σχέση με τη διανόηση, τη φιλοσοφία και τον ουμανισμό. Ο Αμενάμπαρ χειρίζεται με θάρρος ένα θέματαμπού στοχεύοντας να δείξει πώς εξελίχθηκε ο χριστιανισμός από θρησκεία υπό διωγμόν σε κυρίαρχη, αλλά προσηλώνεται υπερβολικά στις σκηνές βίας και σου δίνει την αίσθηση ότι σπατάλησε πακτωλό χρημάτων χωρίς ουσιαστικό λόγο, πέραν της λαγνείας του αίματος στην οθόνη.