Για κυριακάτικο ξύπνημα

Μια κλασική ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη με την Ελλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν προσφέρει την ερχόμενη Κυριακή στους αναγνώστες της η «Κ.Ε.»

• Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ, ΚΥΡ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Επτά, Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

Τέτοιες μέρες πριν από μισό και βάλε αιώνα, για την ακρίβεια τον Ιανουάριο του 1954, οι αθηναϊκές αίθουσες υποδέχονταν μια ταινία που έμελλε ν' ανοίξει νέους ορίζοντες στον ελληνικό κινηματογράφο.

Η ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΕΤΗ ΣΕ ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ «ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΞΥΠΝΗΜΑ»

Μια ταινία που, σε αντίθεση μ' εκείνες που έδιναν τον τόνο τότε, ούτε σε κάποια μεγάλη θεατρική επιτυχία βασιζόταν, ούτε επιστράτευε δημοφιλείς από τις επιθεωρήσεις ηθοποιούς.

Ηταν η ρομαντική κωμωδία «Κυριακάτικο ξύπνημα» του άγνωστου ακόμα στο σινάφι Μιχάλη Κακογιάννη, με πρωταγωνιστές την Ελλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν. Ενα έργο που, σε πείσμα του χρόνου, διατηρεί τη φρεσκάδα του ατόφια και το οποίο οι αναγνώστες της «Κ.Ε.» μπορούν να προμηθευτούν μαζί με την εφημερίδα την ερχόμενη Κυριακή, 24 του μηνός.

Θα γινόταν δικηγόρος...

Ο Μιχάλης Κακογιάννης έχει να το λέει: αν δεν είχε αποκλειστεί στο Λονδίνο κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κι αν δεν είχε εργαστεί στο BBC εξασφαλίζοντας έτσι την οικονομική του ανεξαρτησία, θα 'χε πιθανότατα επιστρέψει στη γενέτειρά του, την Κύπρο, και θα 'χε ακολουθήσει καριέρα νομικού. Να όμως που η μοίρα αποφάσισε αλλιώς. Κι εκεί που οι ελπίδες του να βρεί κεφάλαια στην Αθήνα για να γυρίσει δυο έτοιμα σενάριά του αποδεικνύονταν φρούδες, μια πρόσκληση του φίλου του Δημήτρη Χορν λειτούργησε σαν μάννα εξ ουρανού!

Ο τελευταίος, μαζί με την Ελλη Λαμπέτη και τον Γιώργο Παππά, είχαν κληθεί να γυρίσουν μια ταινία στην Αίγυπτο με σκηνοθέτη δικής τους επιλογής, την οποία θα χρηματοδοτούσε ένας πλούσιος ομογενής εκεί, ο Σωτήρης Μήλας. Πώς όμως θα μπορούσαν να επιβάλλουν τον νεαρό Κακογιάννη που δεν είχε να επιδείξει δείγμα γραφής; Ο Χορν του ζήτησε να σκαρφιστεί απλώς μια ιδέα για το σενάριο παίρνοντας στις δικές του πλάτες τις συνεννοήσεις με τον παραγωγό, και πολύ σύντομα το σχέδιο άρχισε να υλοποιείται.

Η βασική ομάδα πλαισιώθηκε από ηθοποιούς όπως οι Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, Τασσώ Καββαδία και Σαπφώ Νοταρά, τα σκηνικά ανατέθηκαν στον Γιάννη Τσαρούχη, το τραγούδι «Δυστυχισμένος» που ερμηνεύει ο Χορν έφερε την υπογραφή του -φαντάρου τότε- Μάνου Χατζιδάκι, ενώ χρέη βοηθού σκηνοθέτη ασκούσε ο Αιγύπτιος Ανίς Νόχρα που είχε σπουδάσει κινηματογράφο κι έπαιζε στα δάχτυλα την τεχνική, στην οποία ο Κακογιάννης ακόμα υστερούσε. Οπως άλλωστε θα πει και στον βιογράφο του Χρ. Σιάφκο, «με την πρώτη μου ταινία έμαθα να κάνω κινηματογράφο».

Η πλοκή στο «Κυριακάτικο ξύπνημα» περιστρέφεται γύρω από ένα λαχείο το οποίο κλέβουν δύο πιτσιρίκοι από μια νεαρή πωλήτρια μαζί με τα ρούχα της, την ώρα που απολαμβάνει το κυριακάτικο μπάνιο της στη θάλασσα, και στη συνέχεια το πωλούν σ' έναν νεαρό μουσικό. Ο αριθμός του λαχείου κερδίζει, η αρχική του κάτοχος διεκδικεί τα κέρδη από τον επόμενο, μέχρι που τα βέλη του έρωτα αγγίζουν και τους δύο....

Με την παρθενική του ταινία, την εμπνευσμένη «από τη ζωντάνια των δρόμων της Αθήνας», ο Κακογιάννης πάτησε πάνω στη λαχτάρα της μικροαστικής Ελλάδας για τον εύκολο πλουτισμό, έδωσε το πορτρέτο μιας εργαζόμενης κι ερωτικής νέας γυναίκας αντιπαραβάλλοντάς το μ' εκείνο του μποέμ καλλιτέχνη, κι απεικόνισε την αθηναϊκή καθημερινότητα με τόσο ισχυρή αίσθηση της εικόνας και του ρυθμού που, σε πείσμα όσων ανέμεναν μια... καταστροφή, κατάφερε να κλέψει αμέσως τις εντυπώσεις.

Σύμφωνα με την αυστηρή Ελένη Βλάχου, το «Κυριακάτικο ξύπνημα» ήταν μια ταινία-φαινόμενο. «Φαινόμενο, όχι επειδή είναι αριστούργημα. Κάθε άλλο. Ενα κοινό ευχάριστο εργάκι είναι αλλά ισορροπημένο, ολοκληρωμένο, σωστό. Δεν είναι "ευγενική προσπάθεια", δεν είναι "ένα βήμα προόδου", είναι φιλμ. Ενα φιλμ που μπορεί ελεύθερα να ταξιδέψει, να πάει στις Κάνες, να εμφανιστεί σε φεστιβάλ, να μην πάρει ασφαλώς, ασφαλέστατα, καμιά διάκριση και κανένα βραβείο, αλλά να μην ντροπιάσει και τη δύστυχη πατρίδα του. Και γι' αυτό μονάχα αποτελεί σταθμό».

Οπως λέει ο Κακογιάννης στο «Σε πρώτο πλάνο» (εκδ. Ψυχογιός), «η αλήθεια είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία χαιρέτισε την ταινία. Δεν είχε ακόμα πήξει η ζήλια που ήρθε στη συνέχεια. Κι από εισιτήρια πήγε καλά. Οχι τόσα όσα έκαναν οι λαϊκές κωμωδίες, αλλά σίγουρα παραπάνω από 100.000». Το «Κυριακάτικο ξύπνημα» όντως προβλήθηκε στις Κάνες χωρίς να διακριθεί. Στη συνέχεια όμως «άνοιξε» επισήμως και το Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, το οποίο τίμησε τον σκηνοθέτη με ειδικό έπαινο. Στη διάρκεια εκείνης της προβολής, καθισμένοι στο ίδιο θεωρείο με τον Τζον Χιούστον και την αμερικανίδα ηθοποιό Τζόαν Μπένετ, ο Κακογιάννης προσπαθούσε να καθησυχάσει τη Λαμπέτη που αγωνιούσε για τις αντιδράσεις του κοινού. Μόλις όμως ολοκληρώθηκε η ταινία, «έπεσε η αίθουσα από το χειροκρότημα». *