Η νεκρανάσταση του Μπράντο

• Αν από τη φετινή αμερικανική σοδειά υπάρχει μια αξεπέραστη ερμηνεία, αυτή είναι του Μίκι Ρουρκ στον «Παλαιστή». Ερμηνεία σωματική όπως και η ιστορία η ανατριχιαστική.
• Ίνδαλμα πέτσινο, όπως η πλαστική Αμερική. Μια στιγμή δόξας με αμοιβή το μεροκάματο του τρόμου. Αμ πώς αλλιώς ο Μάρλον Μπράντο θα νεκραναστηθεί!

Όλα σε ολοκληρωτική ανατροπή. Αυτός ο αλητάμπουρας. Αυτός ο ωκεανός σιλικόνης. Αυτό το ζωντανό σκουπίδι των παραγωγών. Ο Μίκι Ρουρκ λοιπόν. Για να εκτοξευθεί στον παράδεισο πρώτα έπρεπε να διασχίσει την επίγεια κόλαση. Και το λέω με πλήρη επίγνωση των συνεπειών του νόμου. Όπως ο Μάρλον Μπράντο ως Στάνλεϊ Κοβάλσκι στο «Λεωφορείον ο πόθος» (Α streetcar named desire) του Ηλία Καζάν και του 1951, έτσι κι αυτός. Κάθε κύτταρο αυτού του κατάλευκου, καλογυαλισμένου αλλά πλαστικού σώματος και κάθε ρανίδα αίματος που κυλάει στις φλέβες του παίζει σαν μεγάλος ηθοποιός τηρώντας όλες τις προδιαγραφές της Υποκριτικής. Μίκι, είσαι θεός!

Ο άνθρωπος που στις 22 του μήνα θα τον στείλει στα Όσκαρ ονομάζεται Ντάρεν Αρονόφσκι. Ένα από τα πέντε σπουδαιότερα ταλέντα των τελευταίων ετών. Το παλικάρι που έχει υπογράψει δύο από τους πιο αιρετικούς τίτλους του αμερικανικού κινηματογράφου. Πρώτα το ασπρόμαυρο «Π» και ύστερα το εφιαλτικό «Ρέκβιεμ για ένα όνειρο». Ανατροπή και γι΄ αυτόν. Αφού πρώτα χόρτασε με την πολυπλοκότητα σεναριακών και οπτικών περιγραφών, κατέληξε με τον «Παλαιστή» στη μέγιστη Αρετή της Τέχνης της Απλότητας. Η λογική εντελώς επαγωγική. Και όταν λέω επαγωγική, εννοώ κλασική δραματουργία αμερικανική. Δηλαδή το στόρι καρφωμένο στο Σώμα και την Ψυχή του κεντρικού ήρωα (Βody and soul). Και ταυτόχρονα απ΄ αυτό το Σώμα και απ΄ αυτή την Ψυχή να προκύπτουν βαθύτερα νοήματα απ΄ αυτή την κολασμένη διαδρομή. Για όποιον σκαλίζει και για όποιον θέλει κάτι επιπλέον να βρει. Έτσι και με τον απλό και τον απαιτητικό θεατή. Έτσι και το προσωπικό δράμα του παλαιστή, αλλά και το στριπτίζ μιας κοινωνίας που τη λέμε παραγωγική, ελεύθερη, καταναλωτική. Και η Αμερική και η Ευρώπη. Οn top of that και το θέαμα και η show biz. Και τέλος- γιατί η αναγωγή καταλήγει στην πιο ψηλή κορυφή- και η χριστιανική παραβολή. Απίστευτο!

Υπερβολή; Ε, λοιπόν, ιδού η διαδρομή. Τι είναι ο Ράντι, ο επονομαζόμενος «Ram» (κριάρι); Ένας αυτοσυνταξιοδοτημένος παλαιστής. Με ελάχιστα ψυχικά αποθέματα. Με διαλυμένη προσωπική ζωή. Εξωτερικά ένας ξανθός γίγαντας. Με του Σαμψών τη μακριά κόμη. Με του μίστερ Κόσμος το σφριγηλό σώμα. Σαν εμβληματικό εξώφυλλο του Βody Βuild. Η επιτομή του τέλειου Αρσενικού. Τα «ποντίκια» του βρυχώνται. Είμαι ο απόλυτος Λευκός Φαλλός της Αμερικής. Αυτή η φωτογραφία. Αυτή η οφθαλμαπάτη. Αυτή η καταστροφή. Γιατί το «κριάρι» είναι θέαμα και όχι πραγματική δύναμη της καθημερινής ζωής. Γιατί η καρδιά του είναι εύθραυστη σαν του μωρού. Γιατί το σώμα του είναι χαρακωμένο, πληγωμένο, κατεστραμμένο. Και γιατί το «εργαλείο» του είναι διαρκώς πεσμένο. Επομένως πρόβατο το κριάρι. Επομένως νάνος ο γίγαντας. Επομένως πλαστικό το θέαμα. Επομένως ο παλαιστής εντελώς ευνουχισμένος. Τα πάνω κάτω δηλαδή.

Πάμε τώρα στην πάλη και το ρινγκ. Οι αγώνες είναι κανονισμένοι και σκηνοθετημένοι από τα πριν. Οι παλαιστές φιλαράκια και κολλητοί. Επομένως και επί της ουσίας ουδείς νικητής και θριαμβευτής. Άπαντες χαμένοι, ηττημένοι, σωματικά ξεχαρβαλωμένοι. Άπαντες οι πρωταγωνιστές με κρυμμένα ξυραφάκια να αυτοτραυματίζονται, να αιμορραγούν και να πετσοκόβονται για να αποσπάσουν τα χειροκροτήματα και τους αλαλαγμούς των θεατών. Με ι δρώτα, δάκρυα και αίμα να ταΐζουν τον κανιβαλισμό των θεατών. Βία προσφέρει το σύστημα, βία εισπράττει ο πρωταγωνιστής. Το φαντασιακό (θέαμα) τροφοδοτείται από το πραγματικό (αίμα των παλαιστών). Εχθρότητα και αντιπαλότητα σκηνοθετούνται από τη show buz. Όπως οι Μονομάχοι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τότε ο θάνατός σου η ζωή μου. Σήμερα ο αργός θάνατός μου για μια στιγμή δόξας. Βάρβαρης, εφήμερης, αυτοκαταστροφικής!

Πάμε τώρα στο θέαμα και την Αμερική. Σκηνοθετημένος- λέει ο Αρονόφσκι- ο ανταγωνισμός. Σκηνοθετημένη η βία η θεαματική. Η δυτική κοινωνία σ΄ ένα ρινγκ. Ο κανιβαλισμός των θεατών η καλύτερη, οικονομική, πηγή. Αλληλοτρωγόμαστε χωρίς να μας χωρίζει τίποτα από τον άλλο σ΄ αυτή την πάλη την εξοντωτική. Με τα χέρια μας κόβουμε τις σάρκες μας. Μόνο έτσι θα επιβιώσει το «κριάρι» σε μια κοινωνία ανελέητη και εξοντωτική. Ιμάντες της βίας το θέαμα και το show buz. Αυτοί καλλιεργούν τα κατώτερα ένστικτα, αυτοί οι προαγωγοί. Πλαστικό το σώμα του παλαιστή. Πλαστικό το είδωλο. Πλαστικό επομένως και το έμβλημα του απόλυτου Αρσενικού. Πλαστική η ιδεολογία της ανωτερότητας της ράτσας της λευκής. Πλαστικός ο φανατισμός για την αρία φυλή. Φενάκη η ιδέα της σωματικής υπεροχής, του οργισμένου ειδώλου, του ακατάβλητου πολεμιστή. Ο Άνθρωπος είναι εκ γενετής και κατά βάθος άκακος σαν αρνάκι. Επιμένει πάνω σ΄ αυτό ο Αρονόφσκι, γι΄ αυτό ο Μίκι Ρουρκ στην προσωπική του ζωή είναι τόσο αγαθός σαν αρνάκι. Οι συνθήκες, δηλαδή το σύστημα, το ρινγκ, ο σκηνοθετημένος και ανελέητος ανταγωνισμός, είναι που μετατρέπουν τον Άνθρωπο σε κτήνος και κανίβαλο σωστό. Έχουμε φτάσει στο σημείο ο εχθρός να μην είναι εξωτερικός. Είναι μέσα μας, ο εαυτός μας. Το απόλυτο μηδέν από το Άπειρό μας! Πάμε και στη χριστιανική παραβολή. Η «σταύρωση» του Μίκι Ρουρκ, η απόλαυση του θεατή.

Ο Γολγοθάς του είναι η διαδρομή του. Από το ρινγκ του θεάματος στη μεταμέλειά του για την προσωπική, οικογενειακή του ζωή. Όσο ξεπέφτει και πέφτει επαγγελματικά, τόσο εξαγνίζεται και εξανθρωπίζεται εσωτερικά. Βαριά η καλογερική. Και το υπόγειο, υπολανθάνον μήνυμα συντονίζεται κατακούτελα με τη χριστιανική λογική. Ο δρόμος για τον παράδεισο περνάει μέσα από την κόλαση. Και για να ολοκληρώνω. Είναι βίαιο. Είναι σκληρό. Είναι αποκρουστικό. Είναι ανατριχιαστικό. Είναι εφιαλτικό. Αλλά σας βεβαιώ. Είναι αληθινό. Μια ιστορία τόσο απλή, πλήρης από ιδέες, νοήματα και μηνύματα μέχρι εκεί. Υποκλίνομαι στο σενάριο, τη σκηνοθεσία και τη μέγιστη Υποκριτική! Με δυο λόγια: Λίγο πριν από το τέλος ενός θρυλικού παλαιστή με το παρατσούκλι «Ram»-κριάρι (Μίκι Ρουρκ). Στο ρινγκ κάτω από τους προβολείς να αυτοτραυματίζεται με κρυμμένα ξυράφια για να αποσπά το χειροκρότημα των θεατών. Στην προσωπική του ζωή ολοκληρωτική καταστροφή. Χωρισμένος και με κόρη που τον μισεί. Το μόνο πλάσμα που τον προσεγγίζει συναισθηματικά είναι μια στριπτιζού. Όπως κι αυτός, έτσι κι αυτή. Με το γυμνό σώμα της κερδίζει το ψωμί της (Μαρίσα Τομέι). Λίγο πριν από τον τελευταίο αποχαιρετισμό, αποφασίζει να αλλάξει δουλειά. Έτσι και για ένα ξεροκόμματο αναλαμβάνει χρέη μπακαλόγατου κόβοντας και ζυγίζοντας τυριά και σαλάμια. Ένα ανθρώπινο σκουπίδι στον σκουπιδοτενεκέ του σούπερ μάρκετ!

«Ο παλαιστής». Αποκάλυψη τώρα Απλή ιστορία Πλήρης σε νοήματα και ιδεολογία Μίκι Ρουρκ, η καλύτερη, φετινή, ερμηνεία. ΒΑΘΜΟΙ=8 (γίγαντας το σκουπίδι)

• Ρεσιτάλ φωτογραφίας

Όπως το «Κatyn» του Αντρζέι Βάιντα, μονοδιάστατη και μονόχορδη- για διαφορετικούς λόγους - και η επική ιστορική τοιχογραφία «Μongol», δηλαδή Μογγόλοι, τουτέστιν Τζένγκις Χαν. Το ρεσιτάλ φωτογραφίας είναι προϋπόθεση, όχι αυτοσκοπός και ουσία.

Από τον Σεργκέι Μποντρόφ, τον Ρώσο που έχει αφήσει μια ανεξίτηλη σφραγίδα με τον «Αιχμάλωτο του Καυκάσου». Μέχρι εκεί. Γιατί η υπερπαραγωγή απαιτεί τεράστια αποθέματα σκηνοθετικά και γιατί ο πήχυς, από τον Ζανγκ Γιμού του «Ήρωα» έχει ανέβει πολύ ψηλά. Για να το πω πιο απλά. Επί εκατόν είκοσι λεπτά μόνο φωτογραφία, στέπα, άλογα, βέλη, ακόντια, βία, μονομαχίες, μάχες και εξωτικές ιστορίες. Η πρόθεση σαφής από το πρώτο μέχρι το τελευταίο πλάνο αυτής της διαδρομής. Να πουλήσουμε «άγρια, εξωτική, ομορφιά». Και ταυτόχρονα να αποθεώσουμε σαν ήρωα και αισθηματία με καρδιά μεγάλη τον Τζένγκις Χαν που για τους Δυτικούς είναι ταυτόσημος με τον Ασιάτη κανίβαλο. Έτσι η ταινία είναι διαρθρωμένη στην εξής απλή λογική. Μία σκηνή άγριας συμπλοκής όπου στο τέλος φυσικά ο Τιμουντζίν (το αληθινό όνομα του Τζένγκις Χαν) βγαίνει νικητής. Μία σκηνή όπου τα δίνει όλα για να ελευθερώσει από τους αιμοβόρους εσωτερικούς του εχθρούς τη μοναδική του αγάπη, μια καλλονή, εκπάγλου, εξωτικής ομορφιάς. Στα όρια του θρύλου όλα αυτά. Γιατί τα βέλη που τρώει ο Τζένγκις Χαν μπορούν να εξοντώσουν ολόκληρο τανκς. Πώς λέμε «ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Ζει και βασιλεύει και τον κόσμο κυριεύει.

Με δυο λόγια: Το 1202 ένας πολεμιστής με το όνομα Τιμουντζίν ενώνει όλες τις φυλές των Μογγόλων και εφορμά να κατακτήσει την Οικουμένη από την Κίνα μέχρι την Ευρώπη. Έτσι έγινε Χαν (ας πούμε αυτοκράτωρ) κι έτσι έμεινε στην Ιστορία. Η ταινία αφηγείται τη διαδρομή του Τιμουντζίν από τα νεανικά του χρόνια, όταν ερωτευμένος με μια κούκλα, την Μπόρτε, πέφτει πάνω σε συνωμοσίες αντιπάλων του από φυλές βαρβάρων της Μογγολίας.

«Μongol». Η μυθική διαδρομή του Τζένγκις Χαν Εκπροσώπησε το Καζαχστάν για Όσκαρ ξενόγλωσσης παραγωγής Εξαιρετική φωτογραφία Μονότονη ιστορία. ΒΑΘΜΟΙ=5 (εξωτικό χωρίς ψαχνό)

• Αnimation, κωμωδία, σπαγγέτι

Τρεις ακόμα πρεμιέρες από τρία διαφορετικά είδη με την εξής σειρά: «Μπολτ» (Βolt) της Disney Αnimation σε τεχνολογία 3D με σκηνοθέτες τον Κρις Ουίλιαμς και τον Μπάιρον Χάουαρντ. Η ιστορία συνηθισμένη και νηπιακή. Μικροσκοπικό σκυλάκι που παίζει ως super hero σε σειρά τηλεοπτική, δραπετεύει από τα στούντιο, αναζητώντας το μικρό κοριτσάκι

ΒΑΘΜΟΙ=6 (Οnly for kids)

με το οποίο στην ίδια σειρά συμπρωταγωνιστεί. Έτσι συνηθισμένος από το πλατό, μπερδεύει το ψεύτικο και τηλεοπτικό με το αληθινό. Έτσι στον δρόμο του συναντάει γάτες, φασιανούς, περιστέρια και άλλα τέτοια. Ας πούμε και τηρουμένων των δυσθεόρητων αναλογιών, κάτι σαν το τετράποδο ισοδύναμο του «Τρούμαν σόου» με τον Τζιμ Κάρεϊ του 1998. Στην ελληνική εκδοχή με φωνές από Θ. Αθερίδη (Μπολτ), Σμαράγδα Καρύδη (η πονηρή γατούλα Μήτση), Γιάννη Ζουγανέλη, Δημήτρη Σταρόβα, Μιχάλη Ρέππα.

«Πώς να χάσετε τους φίλους σας» (Ηow to lose friends and alienate people). Ολίγον ιδιαίτερη κομεντί, βρετανικού χιούμορ, με σκηνοθέτη τον Ρόμπερτ Βέιντε και πρωταγωνιστή τη νέα- στο είδος - περσόνα με το όνομα Σάιμον Πεγκ. Ακόμα Κίρστεν Ντανστ, Μέγκαν Φοξ, αλλά best of all ο απίστευτος Τζεφ Μπρίτζες με κοτσίδα και με κοστούμι σαν πλούσιος Μεγάλος Λεμπόφσκι. Η πλάκα προέρχεται από την κόντρα βρετανικού, ειρωνικού χιούμορ με την αφέλεια και τον αμερικανικό κυνισμό. Όπου Βρετανός ρεπόρτερ εναλλακτικού,

ΒΑΘΜΟΙ=5 (μισό μισό)

μεταμοντέρνου περιοδικού προσλαμβάνεται από νεοϋορκέζικο έντυπο για να γράφει κείμενα αιρετικά. Όμως ουδείς καταλαβαίνει τον Βρετανό, ενώ ο ίδιος ψάχνει μετά μανίας να υπογράψει το οτιδήποτε αρκεί να κάνει θόρυβο και να γίνει σταρ. Διασκεδαστικό το πρώτο ημίωρο. Η συνέχεια καθοδική. Κρίμα. Ευκαιρία εξαιρετική για κωμωδία έξυπνη και διαφορετική.

ΒΑΘΜΟΙ = DΟΝ΄Τ ΚΝΟW

«Sukiyaki Western Django». Παρωδία και χοντρή πλάκα σπαγγέτι Western Μade in Japan, ανακατεμένη με ιπτάμενα στιλέτα και εναέρια κόλπα. Από τον Ιάπωνα Τακάσι Μίκε με αφηγητή και «μάγειρα» τον Κουέντιν Ταραντίνο. Το στόρι γνωστό από «αρχαιοτάτων» κινηματογραφικών χρόνων. Δύο συμμορίες της Ιαπωνίας σκοτώνονται για έναν θαμμένο, μυστικό, θησαυρό. Ενδιαμέσως όλων αυτών ένας πιστολέρο, άσος στο σημάδι και μοναχικός. Δεν το είδα. Η εταιρεία διανομής φρόντισε να το προβάλει χτες Τετάρτη την ώρα που αρκετοί κριτικοί πετούσαν για την Μπερλινάλε. Νever mind.

• Μισή αλήθεια, μισή ταινία

Γνωστό; Πασίγνωστο. Μισή αλήθεια ίσον παραποίηση της πραγματικότητας. Το αυτό λαμβάνει χώρα και στο «Κatyn», προτελευταία ταινία του Αντρζέι Βάιντα (83 παρακαλώ). Όπου αλήθεια είναι η σταλινική «γενοκτονία» χιλιάδων αξιωματικών του πολωνικού στρατού στη διάρκεια της διπλής γερμανοσοβιετικής εισβολής και κατοχής αυτής της χώρας του διαρκούς και ανελέητου διαμελισμού από γείτονες ισχυρούς. Όμως εντελώς ψευδές, πλασματικό, προπαγανδιστικό είναι και το πλάγιο και συκοφαντικό. Γιατί η η γερμανοσοβιετική συμφωνία ήταν προσωρινή και, το κυριότερο, με είκοσι δύο εκατομμύρια νεκρούς πλήρωσε η Ρωσία το τίμημα της ελευθερίας από τους ναζί!

Όταν λοιπόν η προπαγάνδααπ΄ οπουδήποτε και να προέρχεται- είναι βολική, τότε όλοι σχεδόν ξεχνάνε το κριτήριο το κινηματογραφικό. Όπως οι Σοβιετικοί με τον αείμνηστο και σχηματικό «σοσιαλιστικό ρεαλισμό». Έτσι και τώρα με τον Βάιντα τον φιλοευρωπαίο και Δυτικό. Κι όμως, αν το καλοεξετάσεις η συνταγή είναι ίδια σαν δύο σταγόνες νερό. Αποσπάμε το μέρος από το σύνολο (ένα το κρατούμενο). Φορτίζουμε συναισθηματικά τον θεατή (δύο τα κρατούμενα). Και ταυτοχρόνως φροντίζουμε να δαιμονοποιούμε τον εχθρό και να εξαγνίζουμε τον δικό μας «κομμουνισμό». Όλα χάριν ιδεών και εις μνήμην των αθάνατων νεκρών.

Δηλαδή ύπουλη η εμμονή στη συμφωνία τη γερμανο-σοβιετική. Που πάει να πει «ναζιστική Γερμανία και κομμουνιστική Ρωσία ένα και το αυτό». Έτσι γενικώς και μεταφυσικώς. Δηλαδή ύπουλη και προπαγανδιστική η αναφορά στην ιδέα την ευρωπαϊκή. Που πάει να πει, «εμείς οι Πολωνοί είμαστε οι καλοί, ενώ οι Ρώσοι είναι σλάβοι, αιμοβόροι και κακοί» Το ίδιο και η πλάγια αναφορά στην Ενωμένη Ευρώπη. Από το Κατίν έρχομαι, στις Βρυξέλες καταλήγω. Μαθήματα Ιστορίας σαν ρεπορτάζ εφημερίδας. Και τέλος - γιατί αυτό το κριτήριο το πρώτο και βασικό- η κινηματογραφική γραφή. Σχεδόν τα δύο τρίτα εξαντλούνται σε εύκολες, συναισθηματικές φλυαρίες, αποτυπωμένες με μια σκηνοθεσία παλιάς κοπής. Μόνο το τελευταίο ημίωρο αξίζει, μόνο εκεί η μεγάλη ανατριχίλα απ΄ αυτό το μαζικό έγκλημα που συντελέστηκε εν ψυχρώ, όπως ακριβώς τα πρόβατα επί σφαγήν. Σας βεβαιώ και το έχω κάνει στο παρελθόν. Όταν μια ταινία είναι πλήρης από αρετές θα παραδεχόμουν ακόμα και την πιο αντιδραστική. Αλλά με συγχωρείτε Μισή αλήθεια, μισό και μάλιστα χάρτινο Κatyn.

Με δυο λόγια: Μέχρι την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού αποτελούσε επτασφάλιστο, απόρρητο μυστικό της νομενκλατούρας. Το ζήτημα θολό. Ποιος ευθύνεται για τη μαζική εξόντωση τόσων χιλιάδων αξιωματικών του πολωνικού στρατού; Οι Γερμανοί το ΄ριχναν στους Σοβιετικούς και οι Σοβιετικοί στους Γερμανούς. Οι μαζικοί τάφοι στο δάσος του Κατίν ανακαλύφθηκαν το 1943 από τους Γερμανούς, αλλά ποιος να πιστέψει τέτοιους κανίβαλους εχθρούς; Κι όμως η διαταγή ήταν σταλινική και η σφαγή σχεδόν στα όρια της γενοκτονίας. Η κατάληξη μοιραία και προφητική. Στην Πολωνία σκοτώσανε, η Πολωνία ο αδύναμος κρίκος αυτής της «σοσιαλιστικής» αλυσίδας. Θάνατον έδωκες, θάνατον θα λάβεις!

«Κatyn». Αληθινό, φρικιαστικό γεγονός Επίπεδη, παλιομοδίτικη ανάπτυξη Το φλιπσάιντ του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού». ΒΑΘΜΟΙ=5 (μόνο το τελευταίο ημίωρο)

Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 5 Φεβρουαρίου 2009