Ο Ντέιβιντ Λιντς επί το έργον. «Οταν ρώτησα τον ψυχαναλυτή μου αν η ψυχανάλυση μπορεί να επηρεάσει τη δημιουργικότητά μου και αυτός μου απάντησε θετικά, του άφησα ένα τσεκ και δεν ξαναγύρισα». Κανένα θέμα δημιουργικότητας για τον Ντέιβιντ Λιντς ο οποίος παραχώρησε μια χορταστική συνέντευξή του στην «Καθημερινή», εν αναμονή της τελευταίας του ταινίας «Inland Empire». Ο πολύπλευρος στιλίστας σκηνοθέτης μόλις έγραψε και το βιβλίο «Κυνηγώντας το Μεγάλο Ψάρι», όπου αποκαλύπτει το πάθος του για τον Υπερβατικό Διαλογισμό. Το βιβλίο μπορεί μεν να επιχειρεί να δώσει απάντηση σε πανανθρώπινα ερωτήματα, αλλά ο ίδιος δεν είναι υπέρ της υπερβολικής ανάλυσης.
Ο Αμερικανός σκηνοθέτης αποκαλύπτει το πάθος του για τον Υπερβατικό Διαλογισμό και εξηγεί πώς αυτή η τεχνική διαπνέει τις ταινίες του
Υπάρχουν δωμάτια άδεια, με μοναδικό ντεκόρ ένα παλιό τηλέφωνο που δεν σταματάει να χτυπά. Υπάρχουν λεωφόροι χωρίς όνομα και μια γυναίκα με αμνησία κάτω από το τραπέζι της κουζίνας. Λίγοι σκηνοθέτες έχουν καταφέρει να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα ενός ονείρου στη μεγάλη οθόνη με τόση διαισθητική λεπτομέρεια όσο ο Ντέιβιντ Λιντς. Οπως λέει και ο ίδιος, «Τα όνειρα που μετράνε είναι αυτά που κάνουμε όταν δεν κοιμόμαστε. Μου αρέσει να βουτάω σε έναν κόσμο τον οποίον εγώ έχω επιλέξει». Στην τελευταία του ταινία Inland Empire (με πρωταγωνιστές τη Λόρα Ντερν και τον Τζέρεμι Αϊρονς) η παραίσθηση και η πραγματικότητα βαδίζουν για μια ακόμη φορά χέρι με χέρι, καθώς ο πρώην εικαστικός, χρησιμοποιεί την οθόνη σαν καμβά. Εναν καμβά πάνω στον οποίο ετερογενή αφηρημένα σχήματα ζωντανεύουν σε πολύ έντονες αποχρώσεις. Στo καινούργιο του βιβλίο «Κυνηγώντας το μεγάλο ψάρι» (θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ), αποκαλύπτει το πάθος του για τον Υπερβατικό Διαλογισμό και εξηγεί πώς αυτή η τεχνική συνεχίζει να τον βοηθά στην αναζήτησή του για γόνιμη δημιουργικότητα. Απ’ ό,τι φαίνεται, σε αυτόν τον «ωκεανό» που έχει ανακαλύψει μέσω του διαλογισμού οφείλεται και ο έντονος εσωτερισμός που διαπνέει τις ταινίες του. Το βιβλίο μπορεί μεν να δίνει απαντήσεις σε μερικά καίρια ερωτήματα που απασχολούν όλους τους θαυμαστές του, αλλά ο ίδιος δεν είναι υπέρ της υπερβολικής ανάλυσης. «Οταν ρώτησα τον ψυχαναλυτή μου αν η ψυχανάλυση μπορεί να επηρεάσει τη δημιουργικότητά μου και αυτός μου απάντησε θετικά, του άφησα ένα τσεκ και δεν ξαναγύρισα». Ισως τελικά να μην υπάρχει χώρος για εκτενείς αναλύσεις στα έργα του, γιατί αυτό θα τα υποβίβαζε σε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία κινηματογράφου, ενώ ο κινηματογράφος του Λιντς είναι μια κατηγορία από μόνος του. Απευθυνθήκαμε στον υπεύθυνο Τύπου του Ντέιβιντ Λιντς, ο οποίος μέσα σε μόλις δυο μέρες μας κανόνισε συνάντηση μαζί του, αν και το πρόγραμμά του ήταν αρκετά φορτωμένο καθώς ετοιμαζόταν να φύγει για την Ευρώπη. Συναντηθήκαμε σε ένα καφέ του Λος Αντζελες. Φορούσε το «σήμα κατατεθέν» του, ένα πουκάμισο κουμπωμένο ως πάνω, ήταν ευγενικός, ορεξάτος και πρόθυμος να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις.
«Μου αρέσει το φως που έχει το Λος Αντζελες»
- Ξεκινήσατε ως ζωγράφος. Πώς μεταπηδήσατε από τη ζωγραφική στη σκηνοθεσία;
— Ημουν ακόμα φοιτητής στη σχολή Καλών Τεχνών της Πενσυλβανίας, και ζωγράφιζα έναν «κήπο τη νύχτα». Και ξαφνικά, καθώς κοιτούσα τον πίνακα, μου φάνηκε σαν να είδα τη ζωγραφιά μου να κουνιέται. Ακουσα τον άνεμο να διαπερνά τα δέντρα του κήπου, τα κλαδιά να κουνιούνται και σκέφτηκα «Ενας κινούμενος πίνακας!». Μετά από αυτό, έκανα την πρώτη μου ταινία, διάρκειας ενός λεπτού για τον διαγωνισμό κινούμενης εικόνας που διοργάνωνε η σχολή μου.
Το μόνο που ήθελα να κάνω από εκείνη τη στιγμή και μετά ήταν να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία. Υπάρχουν ορισμένοι κανόνες στη ζωγραφική που μπορούν να εφαρμοστούν στη σκηνοθεσία, όπως το αρχικό όραμα ή τα χρώματα που θα χρησιμοποιήσω για να το αποδώσω.
- Το Λος Αντζελες έχει υπάρξει ο βασικός πρωταγωνιστής στα δύο τελευταία σας έργα. Ποια είναι η αίσθηση που σας έχει αφήσει αυτή η πόλη;
— Μου αρέσει το φως που έχει το Λος Αντζελες. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα όταν μετακόμισα εδώ ήταν αυτό το εκτυφλωτικό φως. Σε αυτή την πόλη πάντα ένιωθα ότι όλα είναι δυνατά. Μου εμπνέει μια αίσθηση ελευθερίας, ότι μπορώ δηλαδή να κάνω ό,τι ακριβώς θέλω.
Στην Ευρώπη
- Γιατί νομίζετε ότι οι ταινίες σας έχουν χαρακτηριστεί από τους Αμερικανούς κριτικούς ως «ευρωπαϊκές»; Μήπως οι Ευρωπαίοι τις καταλαβαίνουν καλύτερα;
— Ναι. Είναι αλήθεια ότι στην Ευρώπη οι ταινίες μου έχουν μεγαλύτερη ανταπόκριση απ’ ό,τι στην Αμερική. Ίσως τελικά οι Ευρωπαίοι να με καταλαβαίνουν καλύτερα… Κάθε φορά που μια ταινία είναι διαφορετική ή πιο αφηρημένη, οι Αμερικανοί την αποκαλούν «ευρωπαϊκή»!
Έχω την εντύπωση όμως ότι ακόμα και στην Ευρώπη τα αμερικανικά μπλοκμπάστερ καταπίνουν τον εναλλακτικό κινηματογράφο. Αλλά πιστεύω ότι όλα είναι κύκλος στην τέχνη και ότι ο εναλλακτικός κινηματογράφος σύντομα θα επιστρέψει δριμύτερος.
- Ισως αυτή η επαναφορά να έχει ήδη αρχίσει…
— Ισως, ναι.
«Οσο πιο πυκνά χτισμένη είναι η ατμόσφαιρα, τόσο πιο δυνατή είναι η αίσθηση του χώρου»
- Οι ταινίες σας αποπνέουν μια πολύ ιδιαίτερη αίσθηση του χώρου. Οι ηθοποιοί κινούνται σε παραμορφωμένα κόκκινα δωμάτια, άλλες φορές σε φτηνά 50ies μοτέλ ή και σε σπίτια που θυμίζουν σκοτεινούς λαβύρινθους. Πόσο σημαντικός είναι ο χώρος εικαστικά για εσάς;
— Πάρα πολύ σημαντικός. Η κάθε μικρή λεπτομέρεια στο χώρο είναι μεγάλης σημασίας για μένα. Ξέρετε, το κοινό μπορεί να μην προσέξει την κάθε λεπτομέρεια, αλλά θα νιώσει την ατμόσφαιρα που έχει ένας χώρος, η οποία απαρτίζεται από όλες τις μικρολεπτομέρειες. Γι’ αυτό είμαι πάρα πολύ προσεκτικός με το καθετί που επιλέγω. Γιατί όλα σημαίνουν κάτι. Ολα σε οδηγούν συναισθηματικά κάπου. Η ατμόσφαιρα είναι ό,τι πιο σημαντικό για μια ταινία. Οσο πιο «πυκνά» χτισμένη είναι αυτή η ατμόσφαιρα, τόσο το καλύτερο γιατί τόσο πιο δυνατή είναι η αίσθηση του χώρου. Πάντα πίστευα ότι ο Billy Wilder είχε μοναδική αίσθηση του χώρου στις ταινίες του...
- Αναφέρεστε στο The Apartment;
— Ακριβώς. Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς είχε «κεντήσει» την ατμόσφαιρα της ταινίας με περίφημες λεπτομέρειες. Μπορώ να τη βλέπω ξανά και ξανά. Η αίσθηση του χώρου ήταν ο βασικός πυρήνας αυτής της ταινίας.
Κάτω από την επιφάνεια
- Από το Blue Velvet μέχρι το Μullholand Drive και το Inland Empire, οι φαινομενικά αφελείς και καθώς πρέπει πρωταγωνίστριες επιλέγουν να ακολουθήσουν ένα δρόμο καταστροφικό και σκοτεινό. Πιστεύετε ότι στη ζωή τα φαινόμενα απατούν;
— Είμαι σίγουρος ότι τα φαινόμενα απατούν! Βλέπουμε μόνο την επιφάνεια των πραγμάτων και μερικές φορές, αυτό που κρύβεται από κάτω είναι κάτι το σοκαριστικά διαφορετικό, κάτι το οποίο δεν το περιμένουμε. Η διαίσθηση είναι ο μοναδικός τρόπος να «δούμε» κάτι πιο ολοκληρωτικά, ώστε να μη στεκόμαστε μόνο στις πρώτες εντυπώσεις.
- Διάβασα ότι δεν υπήρχε ολοκληρωμένο σενάριο για το Inland Empire. Φοβηθήκατε κάποια στιγμή ότι οι σκηνές μπορεί να μην «κολλούσαν» μεταξύ τους;
— Υπήρχε ένα σενάριο, αλλά ήταν τελείως διαφορετικά δομημένο από οτιδήποτε είχα ποτέ επιχειρήσει να κάνω. Στην αρχή, έγραφα και γυρνούσα αυτούσιες σκηνές. Μερικές σκηνές δεν κολλούσαν όμως με το σύνολο και σκέφτηκα ότι μάλλον θα τις βάλω στην ιστοσελίδα μου ως μεμονωμένες ιστορίες. Και συνέχιζα να γυρνάω σκηνές. Ξαφνικά όμως μου ήρθε μια ιδέα που τις ένωσε όλες μαζί! Και έτσι άρχισα να γράφω το σενάριο στο οποίο τελικά βασίστηκε η ταινία.
Με το συναίσθημα
- Στο καινούργιο σας βιβλίο λέτε ότι «οι θεατές καταλαβαίνουν πάντα περισσότερα από όσο νομίζουν»… Εξηγήστε μας τι εννοείτε.
— Ο θεατής καταλαβαίνει διαισθητικά και χωρίς να το ελέγχει. Καταλαβαίνει με το συναίσθημα. Πολλοί άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τη διαίσθησή τους και ενοχλούνται όταν νομίζουν ότι κάτι δεν βγάζει νόημα με τη λογική. Αλλά εγώ πιστεύω ότι ο καθένας πάντα βγάζει ένα συμπέρασμα δικό του. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος, είναι τελείως προσωπικό το θέμα.
- Και ίσως επειδή δεν μπορούν με λέξεις να εξηγήσουν τι σημαίνει γι’ αυτούς, τελικά νομίζουν ότι δεν σημαίνει τίποτα.
— Ακριβώς. Οι λέξεις είναι μερικές φορές μία υπερτιμημένη αξία. Κυρίως όταν προσπαθούμε να προσδιορίσουμε κάτι το αφηρημένο, οι λέξεις μπορούν να μας αποσυντονίσουν.
Η μαγεία της σκηνής
- Στο Mullholand Drive και στο Inland Empire έχετε αποδώσει την έννοια της θεατρικής παράστασης μέσα στην ταινία με μαγικό τρόπο. Τι καθιστά μία παράσταση μαγική κατά τη γνώμη σας; Σαν παιδί σας γοήτευε πάντα το θέατρο και το σινεμά;
— Ξέρετε όταν ήμουν μικρός, δεν με ένοιαζαν οι ταινίες, το θέατρο, τίποτα απ’ αυτά.
Καθώς μεγάλωσα όμως αυτό άλλαξε. Παρόλο που δεν έχω ποτέ επαγγελματικά ασχοληθεί με το θέατρο, συνεχίζει να με μαγεύει. Πάνω απ’ όλα η σκηνή. Και η κόκκινη κουρτίνα που ανοίγει και κλείνει. Το ίδιο και με τον κινηματογράφο, τα σκηνικά και τα στούντιο παραγωγής μου φαίνονται πολύ μαγικά. Δεν ξέρω γιατί, αλλά σίγουρα δεν είμαι ο μόνος που τον συνεπαίρνουν κάτι τέτοια!
«Οι ιδέες κολυμπούν σαν πολύχρωμα ψάρια»
- Στο βιβλίο σας αναφέρεστε στο πόσο σας έχει βοηθήσει ο Υπερβατικός Διαλογισμός. Τι του οφείλετε ως καλλιτέχνης;
— Ο διαλογισμός είναι μία τεχνική. Οταν κάνω διαλογισμό και φτάνω σε κάποιο «βάθος», νιώθω ότι μου δίνεται η ευκαιρία να επισκεφτώ το βαθύτερο επίπεδο της ύπαρξής μου. Αυτό είναι το υπερβατικό επίπεδο. Μοιάζει με έναν απέραντο ωκεανό. Νιώθω σε εγρήγορση, νιώθω ολόκληρος. Με τα χρόνια, ο ωκεανός αυτός έχει βαθύνει και η συνείδησή μου έχει απελευθερωθεί από το φόβο, το μίσος, το άγχος και τις αρνητικές σκέψεις. Ετσι όταν δουλεύω, αισθάνομαι μεγαλύτερη ελευθερία και εποικοδομητική ενέργεια. Η δημιουργία αρχίζει να ρέει σαν ποτάμι. Είναι ένα πραγματικά όμορφο συναίσθημα το οποίο έχει εμπλουτίσει την καριέρα μου και σε γενικότερες γραμμές τη ζωή μου. Οι ιδέες για δημιουργία κολυμπούν στο βάθος του ωκεανού σαν πολύχρωμα ψάρια, το μόνο που μένει είναι να «πιάσω» ένα απο αυτά τα ψάρια…
«Το Μεγάλο Ψάρι»
- Πιάσατε λοιπόν ένα ψάρι. Πώς το «μαγειρεύετε»;
— Πολύ ωραία ερώτηση! Οταν λοιπόν έχω πιάσει ένα όμορφο ψάρι, δηλαδή μια όμορφη ιδέα, την ερωτεύομαι και την αφήνω να με οδηγήσει. Την προσέχω, τη νιώθω, την ακούω, τη βλέπω. Μου μένει να την μεταφράσω και κινηματογραφικά. Καθώς συναρμολογώ την εκτέλεση της ιδέας μου, ρωτάω πάντα τον εαυτό μου πώς νιώθω για κάθε κομμάτι που προσθέτω στο παζλ και αν αποδίδει πιστά την αρχική μου ιδέα. Από τους ηθοποιούς μέχρι τα ρούχα που φοράνε, το διάλογο, τα έπιπλα, τα χρώματα, κ.τ.λ., κ.τ.λ. Οταν παραμένεις πιστός στην ιδέα και δεν την προδίδεις, τότε το έργο που κάνεις είναι έτοιμο να παραδοθεί στο κοινό. Ετσι είμαι σίγουρος ότι έχω κάνει ό,τι περνάει από το χέρι μου για να μαγειρέψω το τέλειο γεύμα!
Το ίδρυμα
- Ποιος είναι ο σκοπός του David Lynch Foundation;
— Ο σκοπός του ιδρύματος είναι να συγκεντρώσουμε χρήματα ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε τον Υπερβατικό Διαλογισμό μέρος του σχολικού προγράμματος σε οποιοδήποτε σχολείο στον κόσμο θα ήθελε να δοκιμάσει κάτι τέτοιο για τους μαθητές του. Στην Αμερική, πριν αρχίσει να λειτουργεί το ίδρυμά μου, υπήρχαν μόνο τρία σχολεία που είχαν το διαλογισμό ως μέρος του σχολικού προγράμματος. Τώρα, υπάρχουν 16 σχολεία και μία πολύ μακριά λίστα αναμονής. Σε μερικά σχολεία υπήρχε πολλή βία από τους μαθητές, σε σημείο που οι καθηγητές φοβούνταν να πάνε στη δουλειά τους! Μετά από ένα χρόνο διαλογισμού, οι ίδιοι μαθητές ενδιαφέρονται για τα μαθήματά τους, οι βαθμοί έχουν ανεβεί και η γενική ατμόσφαιρα έχει γίνει πολύ πιο ανάλαφρη.
«Ο κόσμος μας αλλάζει»
- Ποια είναι η γνώμη σας για τα πολιτικά δρώμενα και τις αναμενόμενες εκλογές στις ΗΠΑ;
— (γέλιο) …Πολλά περίεργα πράγματα συμβαίνουν στην Αμερική αυτό τον καιρό…
- Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας;
— Είμαι πολύ αισιόδοξος και περιμένω την επόμενη πολιτική φάση να αρχίσει με ανυπομονησία. Πιστεύω ότι η Αμερική είναι έτοιμη για μερικές καθοριστικές αλλαγές.
Πολλά άσχημα πράγματα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια και σιγά σιγά αρχίζουν και βγαίνουν στο φως και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Βρισκόμαστε σε μία πολύ κρίσιμη εποχή, σε ένα πολιτικό μεταίχμιο. Αλλά είμαι πολύ αισιόδοξος όχι μόνο για το μέλλον των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και για το μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Βόλτα στην Ακρόπολη
- Τι σημαίνει η Ελλάδα για εσάς;
— Η τελευταία φορά που είχα πάει στην Ελλάδα ήταν το 1965...
- Ξέρετε, έχει αλλάξει πολύ από τότε!..
— Είμαι σίγουρος γι’ αυτό. Αυτό που μου έχει μείνει ως η πιο έντονη ανάμνηση ήταν ένα βράδυ που περπάτησα στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη. Ο δρόμος που οδηγούσε προς τα εκεί ήταν στολισμένος με μικρά φωτάκια και δεν υπήρχε ψυχή. Και θυμάμαι ότι καθώς ανέβαινα, βρήκα ένα βράχο και κάθισα μόνος μου, μέσα στο σκοτάδι. Και κοίταξα κάτω και είδα ένα θέατρο όπου γίνονταν πρόβες. Εκείνη τη στιγμή αισθάνθηκα ότι είχα μπει σε μία μηχανή του χρόνου και είχα γυρίσει χιλιάδες χρόνια πίσω… Ένα πολύ όμορφο συναίσθημα με κατέκλυσε και ένιωσα σαν να το είχα ξαναδεί, σαν να το είχα ξαναζήσει! Ήταν μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ.
- Με τι ασχολείστε αυτή την περίοδο;
— Μόλις τελείωσα μία περιοδεία κατά την οποία επισκέφτηκα 15 ευρωπαϊκές χώρες. Αν και δεν πήγα στην Ελλάδα, δυστυχώς, τουλάχιστον έφτασα αρκετά κοντά της! Ο σκοπός της περιοδείας ήταν η προβολή του ιδρύματος και του Υπερβατικού Διαλογισμού, η διάδοση της ειρήνης τελικά μέσα από αυτό. Νιώθω έντονα ότι ο κόσμος μας αλλάζει και ότι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι για τον διαλογισμό, ίσως επειδή τον χρειαζόμαστε τώρα πιο πολύ από ποτέ. Είχα λοιπόν ένα συνεργείο που με ακολουθούσε όπου πήγαινα και τώρα προσπαθούμε να μοντάρουμε όλο αυτό το υλικό που μαζέψαμε για ένα νέο ντοκιμαντέρ.
Επίσης, τελευταία, με έχει απορροφήσει πολύ η φωτογραφία, ενώ συνεχίζω πάντα να ζωγραφίζω και να συνθέτω μουσική.
- Τελικά, είναι αλήθεια ότι η αγαπημένη ταινία του Κιούμπρικ ήταν η ταινία σας, Eraserhead;
— Σίγουρα μία από τις αγαπημένες του! Την εποχή που γύριζα τον Ανθρωπο Ελέφαντα, οι συνεργάτες του George Lucas βρίσκονταν στο Λονδίνο και συναντήθηκαν κάπου για φαγητό με τον τότε παραγωγό μου. Οι συνεργάτες του George Lucas είπαν στον παραγωγό μου ότι την προηγούμενη βραδιά, ο Kιούμπρικ τους κάλεσε σπίτι του για να δουν την αγαπημένη του ταινία. Αυτοί δέχτηκαν φυσικά και η ταινία που τους έδειξε ήταν το Eraserhead!
- Πρέπει να αισθανθήκατε μεγάλη υπερηφάνεια!
— Φυσικά! Ήταν μία πανηγυρική μέρα για μένα!
No comments:
Post a Comment