Στα χρόνια της αποξένωσης

Του Παύλου Θ. Κάγιου, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου 2008

Όσο πιο εύπορος και υπερκαταναλωτής, τόσο πιο μόνος; Τρεις από τις δέκα (!) νέες ταινίες ψάχνουν τη χαμένη ευτυχία του σημερινού ανθρώπου στον «παράδεισο» της Δύσης

Όταν λέμε «αυτός είναι ψυχούλα, αλλά ρεμάλι», εννοούμε συνήθως έναν τύπο που είναι έξω καρδιά, φιλότιμος, ευαίσθητος, αλλά είναι τόσο χύμα και ασυμμάζευτος που δεν μπορεί με τίποτα να κουμαντάρει τη ζωή του και, ως εκ τούτου, δεν μπορείς να του έχεις εμπιστοσύνη. Ακριβώς όλα αυτά είναι ο Κέβιν Κόστνερ στο φιλμ «Ο κ. Κανένας» (Swing vote), του Μάικλ Τζόσουα Στερν. Και είναι αλήθεια πως ο 53χρονος Κόστνερ κάνει την καλύτερη εμφάνιση των τελευταίων χρόνων έπειτα από μια φθίνουσα πορεία της καριέρας του. Μιας καριέρας που από την αρχή ήταν «προβληματική», καθώς τον πρώτο μεγάλο ρόλο του στο σινεμά- στη «Μεγάλη ανατριχίλα» του Λόρενς Κάσνταν το ΄83- τον έκοψε ο σκηνοθέτης στο μοντάζ και στη συνέχεια κατάφερε να βγει από την αφάνεια παίζοντας στο «Αδιέξοδο»- ΄87- του Ρότζερ Ντόναλντσον. Ώσπου έφτασε στην κορυφή της καριέρας του- 1990- με τη δική του ταινία «Χορεύοντας με τους λύκους», που σάρωσε και τα Όσκαρ- επτά, μεταξύ των οποίων Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας, που είχε να κερδίσει ταινία γουέστερν από το 1931. Από τότε, όμως, δεν κατάφερε να πάει πιο πέρα. Αντίθετα, αρχίζει μια πτωτική πορεία της καριέρας του - που παράλληλα αποτελεί μια απάντηση σε όσους λένε ότι τα Όσκαρ εξαργυρώνονται με μια λαμπρή καριέρα.

Στο «Ο κ. Κανένας» υποδύεται έναν αξιαγάπητο αλλά αποτυχημένο άντρα, που όλη μέρα πίνει μπίρες και η ζωή του απλά κυλά και τον προσπερνά. Μοναδικό φως στη ζωή του, η πρόωρα ανεπτυγμένη 12χρονη κόρη του (Μάντελιν Κάρολ) που στέκει ισάξια, ερμηνευτικά, δίπλα στον Κόστνερ. Ένα κορίτσι που ουσιαστικά φροντίζει και τους δυο τους από τότε που τους παράτησε η μάνα της για να κάνει καριέρα τραγουδίστριας. Αυτή τον ξυπνάει για να πάει στη δουλειά του- και εκείνη στο σχολείο της!- αυτή τον... ταΐζει και τον ντύνει, αυτή του λέει - στην αρχή της ταινίας- ότι έχει κοινωνική υποχρέωση να πάει να ψηφίσει στις προεδρικές εκλογές, αν και ο ίδιος ούτε καν ξέρει ποιοι είναι υποψήφιοι. Κλείνουν, λοιπόν, ραντεβού, για μετά τη δουλειά του έξω από εκλογικό κέντρο για να ψηφίσει, αυτόν τον απολύουν, μεθάει και ξεχνάει να πάει να ψηφίσει, η μικρή πάει να κάνει μια απατεωνιά- να ρίξει την ψήφο του πατέρα της στην κάλπη- αλ λά δεν τα καταφέρνει. Την άλλη μέρα όμως νέος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει εκλεγεί, καθώς η μάχη κρίνεται για μία ψήφο- αυτήν του πατέρα της, καθώς έμεινε το απόκομμα της ψήφου του που η κόρη του πήγε να ρίξει... Και να τα κανάλια και να οι δύο υποψήφιοι, των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών, που πέφτουν πάνω τους και τους τάζουν λαγούς με πετραχήλια και ο «κύριος κανένας» γίνεται το πρόσωπο της ημέρας, ο άνθρωπος που με την ψήφο του θα βγάλει πρόεδρο, ο άνθρωπος που θα βγάλει τον επόμενο πλανητάρχη!

«Ο κ. Κανένας»

Η ψήφος ενός ρεμαλιού κρίνει την τύχη του... πλανητάρχη!
Σούπερ ιδέα, τέλειος Κέβιν Κόστνερ, «μικρός» σκηνοθέτης

ΒΑΘΜΟΙ: 6

(αιχμάλωτη η απόλυτη ελευθερία)

Η σεναριακή ιδέα- και η ανάπτυξή της- είναι σούπερ και μοναδική, μια σαρκαστική και ειρωνική «ματιά» στη δύναμη της ψήφου. Ο σκηνοθέτης της ταινίας, ο Μάικλ Τζόσουα Στερν, κάνει ό,τι μπορεί για να αξιοποιήσει αυτό το σενάριο, δεν το φτηναίνει, το κρατάει σε ένα επίπεδο. Αλλά εδώ χρειαζόταν σκηνοθέτης επιπέδου- Μπίλι Γουάιλντερ ή αδελφοί Κοέν, ας πούμε...- για να κάνει μιαν αδίστακτα καυστική σάτιρα... Υπάρχει όμως και ελληνικό ενδιαφέρον για την ταινία αυτήν, αφού στην παραγωγή της εμπλέκονται οι Πάρης Κασιδόκωστας- Τέρις Ντούγκας με την εταιρεία τους «1821».

Αιχμάλωτοι της βίας

«Οι επίλεκτοι». Σίγουρα, τίποτα δεν είναι «άσπρο ή μαύρο» και όσον αφορά τη βία και τη διακίνηση των ναρκωτικών στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο από πού να αρχίσεις και πού να τελειώσεις... Ο 41χρονος σκηνοθέτης Χοσέ Παντίλα, αφού είδε τη βία και τα ναρκωτικά από την πλευρά των απλών ανθρώπων- «Η πόλη του Θεού»- έρχεται τώρα με τους «Επίλεκτους» (Τropa de elite) να δει το ίδιο θέμα από την οπτική των αστυνομικών. Ήρωες της ταινίας είναι δύο νέοι αστυνομικοί, μέλη του «ειδικού σώματος» δίωξης της διακίνησης ναρκωτικών, ο ένας εκ των οποίων ονειρευόταν από μικρός να ασχοληθεί με την απονομή δικαιοσύνης. Αλλά ένας τίμιος αστυνομικός που έχει τέτοια όνειρα πρέπει να να νταραβεριστεί με τον υπόκοσμο, να σκοτώσει, να γίνει «ρεμάλι» για να μπορέσει να επιβιώσει και να καταφέρει «κάτι» να κάνει. Και στην καλύτερη περίπτωση αυτό το «κάτι» θα είναι σταγόνα στον ωκεανό της διαφθοράς που πνίγει πια τις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Είναι να απορείς που η ταινία κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο του περσινού Φεστιβάλ Βερολίνου. Είναι, σίγουρα, καλοσκηνοθετημένη, αλλά το πολύ πολύ να τη χαρακτηρίσεις ως μια καλή γκανγκστερική ταινία. Τίποτε άλλο. Γιατί δεν καταφέρνει να κάνει καμία κοινωνική τομή όσον αφορά την κοινωνική γάγγραινα των ναρκωτικών τα οποία μαστίζουν όλο τον κόσμο. Άλλωστε ο κύριος λόγος είναι ένας και απλός: το χρήμα, για το οποίο όλοι πουλάνε τα πάντα και υποκρίνονται πως ψάχνουν τις ρίζες του κακού ή αφιερώνονται στην καταπολέμησή του.

ΒΑΘΜΟΙ: 5

(μια καλή, απλώς, γκανγκστερική ταινία)

«Όταν πέφτει το σκοτάδι». Κι όμως, ο πολιτισμός, η ευμάρεια και η γνώση δεν μειώνουν τα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς της ανθρώπινης φύσης... Και ο 45χρονος Σουηδός σκηνοθέτης Άντερς Νίλσον βάζει τους ήρωές του στην ταινία του «Όταν πέφτει το σκοτάδι» (When darkness falls) να έρχονται αντιμέτωποι με ακραίες εκδηλώσεις βίας στον... παράδεισο της μη-βίας, τη Σουηδία. Μέσα από τρεις διαφορετικές ιστορίες τις οποίες συνδέει η βία. Στην πρώτη, ηρωίδα είναι μια πετυχημένη δημοσιογράφος που αγαπά τον σύζυγό της, αλλά αυτός τη κάνει μαύρη στη ξύλο και η ίδια δεν τολμά να το πει πουθενά. Στη δεύτερη, βία υφίστανται δύο νεαρά κορίτσια μεταναστών που η πατριαρχική φαμίλια τους προτιμά να τις σκοτώσει, παρά να τις αφήσει ελεύθερες να κάνουν ό,τι θέλουν στη ζωή τους. Και στην τρίτη, ένας μπράβος κι ένας ιδιοκτήτης κλαμπ θα δεχθούν επίθεση από μέλη του υποκόσμου. Η σκηνοθετική ικανότητα του Άντερς Νίλσον είναι δεδομένη, καθώς καταφέρνει να αφηγηθεί στέρεα και δομημένα την ιστορία της βίας σε διάφορα κοινωνικά στρώματα της πολιτισμένης Δύσης... Το μέγα πρόβλημα είναι η δική του εμμονή στην καταγραφή της βίας, που φτάνει σε σαδιστικά σημεία ικανοποίησης ή γίνεται γκροτέσκο.

ΒΑΘΜΟΙ: 4

(να τολμάς να λες την αλήθεια)

Κομεντί για να περνάς καλά

Το είδος της «αισθηματικής κομεντί» αποτελεί την κορωνίδα του χολιγουντιανού κινηματογράφου. Και το «Σύζυγος κατά... λάθος» (Τhe accidental husband) κινείται στο πλαίσιο αυτής της παράδοσης. Η Ούμα Θέρμαν είναι σταρ του ραδιοφώνου στη Νέα Υόρκη και μέσα από τη ροζ εκπομπή της δίνει συμβουλές σε άντρες και γυναίκες για «σωστές» και «ευπρεπείς» ερωτικές σχέσεις οι οποίες αξίζει να καταλήξουν σε γάμο... Η ίδια μάλιστα ετοιμάζεται να παντρευτεί τον αγαπημένο της - έναν νερόβραστο γιάπη (Κόλιν Φερθ). Μια ωραία πρωία γίνεται η αιτία, με τις συμβουλές της, να καταστραφεί ένας αρραβώνας. Ο πυροσβέστης αρραβωνιάρηςθύμα (Τζέφρι Ντιν Μόργκαν) αποφασίζει να την εκδικηθεί και βάζει έναν πιτσιρικά χάκερ να εισβάλει στο δημαρχείο και να τον εμφανίσει παντρεμένο με την... ξερόλα του έρωτα. Κι όταν λοιπόν πηγαίνει αυτή να βγάλει άδεια γάμου, της λένε ότι στα χαρτιά φαίνεται πως είναι ήδη παντρεμένη! Πάει έτσι να τον συναντήσει και ο έρωτας τους χτυπάει κατακούτελα... Με συνεχείς σεναριακές ανατροπές και καλές ερμηνείες από όλο το καστ, περνάς πολύ καλά βλέποντας αυτήν την κωμωδία. Ε, δεν είναι και λίγο αυτό.

ΒΑΘΜΟΙ: 5

(ένα παιχνίδι είναι όλα;)

Όλα τα λεφτά!

Να κι ένα φιλμ κινουμένων σχεδίων που μπορεί να κλέψει την παράσταση από τις δέκα νέες ταινίες αυτής της εβδομάδας! Πρόκειται για το «Κung Fu Panda», που διαθέτει και έξυπνο σενάριο και σούπερ αισθητική στα σχέδιά του και σούπερ σταρ ηθοποιούς που δανείζουν τις φωνές τους στους ήρωες (Ντάστιν Χόφμαν, Αντζελίνα Ζολί, Τ ζακ Μπλακ, Τ ζάκι Τ σαν).

Ένα γλυκό, φιλήσυχο, λίγο αδέξιο, τεμπέλικο και στρουμπουλό- εννοείται...- Πάντα έχει ένα και μοναδικό όνειρο: να γίνει δεξιοτέχνης στο Κουνγκ Φου! Και η ευκαιρία του παρουσιάζεται. ουρανοκατέβατη, όταν θα πέσει στη μέση ενός σταδίου όπου αγωνίζονται πρωταθλητές του Κουνγκ Φου και ο γκουρού του αθλήματος το χρήζει «Εκλεκτό»: αυτόν δηλαδή που θα αναμετρηθεί με το Απόλυτο Κακό- μια φυλακισμένη λεοπάρδαλη- που θα δραπετεύσει και θα ζητήσει να μονομαχήσει μαζί του! Σπάνια βλέπεις σε ταινία κινουμένων σχεδίων να συνδυάζεται αρμονικά ο μαγικός κόσμος των ηρώων των μικρών παιδιών με πλάνα που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από πίνακες ζωγραφικής και με σωστή εκλαΐκευση βαθύτερων φιλοσοφικών νοημάτων.

«Κung Fu Ρanda»

Κέφι, χιούμορ και καλαισθησία σε animation

ΒΑΘΜΟΙ: 6

(δεξιοτέχνης της ζωής...)

Κι όποιος προλάβει

Πέφτουν οι ταινίες σαν χαλάζι κι άντε να δούμε ποιος θα προλάβει να τις δειαπό οργάνωση των εταιρειών διανομής... χτυπήστε αλλού.

«Ζόχαν, πράκτορας υψηλής κομμωτικής». Εξωφρενική φαρσοκωμωδία θέλει να είναι ο «Ζόχαν» (Υou don΄t mess with the Ζohan). Και μόνο το στόρι είναι τόσο γελοίο: διάσημος Ισραηλινός πράκτορας με το όνομα Ζόχαν (Άνταμ Σάντλερ), ο φόβος και ο τρόμος των Παλαιστινίων «τρομοκρατών», δεν βλέπει την ώρα και τη στιγμή να τα βροντήξει όλα κάτω και να ακολουθήσει το όνειρο της ζωής του: να γίνει κομμωτής! Σούπερ ιδέα για λαϊκή σάτιρα, μέτρια αναπτυγμένη από τον Ντενίς Ντάγκαν. Βαθμοί: Περμανάντ «Μπεν Χ». Διαφορετικός νέος είναι ο Μπεν, που οι συμμαθητές του τον κάνουν να υποφέρει κι αυτός προσπαθεί να εκπαιδεύσει τον εαυτό του μέσω Διαδικτύου για να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Όταν όμως στη ζωή του θα εισβάλει μια κοπέλα την οποία τη γνώρισε στο Διαδίκτυο, όλα τα σχέδιά του θα ανατραπούν... Πρώτη ταινία του Νικ Μπαλταζάρ, με ευαισθησία, αλλά με θέμα που το έχουμε ξαναδεί. Βαθμοί: 5 «Η εκδίκηση του Σαμουράι». Αμάν πια με τους σαμουράι και τα ιπτάμενα κορμιά και στιλέτα. Και από μια μεριά καλύτερα που η εταιρεία η οποία βγάζει την «Εκδίκηση του Σαμουράι» (Love and honοr) δεν έκανε δημοσιογραφική προβολή. Το στόρι της περιγράφει τη σχέση ενός τυφλού σαμουράι με τη σύζυγό του, η οποία θα πρέπει να κάνει μια θυσία για να υπερασπιστεί την τιμή του άντρα της. Σκηνοθεσία: Γιόζι Γιαμάντα.

Φτύνοντας τους αστούς

Κοίτα να δεις τι σου είναι ο αδίστακτος χρόνος, που ένα φιλμ σαν το «Εγώ δεν σε αγαπώ» (Je t΄ aime... moi non plus) παραγωγής 1976 του Σερζ Γκενσμπούργκ- στην εποχή του είχε κάνει πάταγο με τις ακραίες σεξουαλικές σκηνές του και τη «ματιά» του, κάνοντας τους μισούς σινεφίλ να τη λατρεύουν και τους άλλους μισούς να τη σιχαίνονται- μοιάζει σήμερα σαν να εγκαινίασε (τότε) την εποχή του έρωτα χωρίς αγάπη, του σεξ χωρίς ερεθισμό και... εκσπερμάτιση. Απ΄ αυτήν τη σκοπιά, το φιλμ του Γκένσμπουργκ μπορεί να θεωρηθεί και κοινωνιολογικό σχόλιο πάνω στην αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι μας... Ένα αγόρι- ο Τζο Νταλεσάντρο του Άντι Γουόρχολ- που αγαπά ένα άλλο αγόρι και μαζί ως σκουπιδιάρηδες αδειάζουν σκουπίδια σε σκουπιδότοπο... Ένα κορίτσι- η Τζέιν Μπίρκιν- που κινείται και φλερτάρει σαν αγόρι και μπαίνει ανάμεσά τους... Δυο νεανικά κορμιά που σπαράσσονται από την απόγνωση του μη-έρωτα, του μη-σεξ και παραδίνονται τυφλά στην ανυπαρξία των ενστίκτων τους... Ποίηση και απελπισία. Αμερικάνικο τοπίο, ντιζάιν και ιδεολογία διεισδύει στην καρδιά της Ευρώπης κι αφού ο Αντονιόνι είχε «εισβάλει» στην Αμερική με το δικό του «Ζabriskie point» και πριν ο Βέντερς ζήσει τη δική του «Κατά σταση πραγμάτων».

Με φευγάτο στυλ και βγάζοντας τη γλώσσα- φτύνοντας, πιο σωστά... - την κοινωνική πλειοψηφία των Γάλλων αστών, ο Γκένσμπουργκ παίρνει τους ήρωές του και τους εξορίζει σε έναν σκουπιδότοπο μέσα στον οποίον θα ανθίσει ο έρωτάς τους και θα πεθάνει από την ασφυξία των απορριμμάτων της καταναλωτικής κοινωνίας... Και, βέβαια, υπάρχει και το ομότιτλο τραγούδι με τους αναστεναγμούς του Σερζ Γκένσμπουργκ που στην εποχή του είχε κάνει σουξέ σε όλο τον κόσμο.

«Εγώ δεν σ΄ αγαπώ»

Πώς να αγαπήσεις τον άλλον, όταν δεν αγαπάς τον εαυτό σου;

ΒΑΘΜΟΙ: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑΣ

(χρυσός ή τενεκές;)

Πάνε τα όνειρά μου, πάνε...

O Καναδός Ντενίς Αρκάν- γεννημένος το 1941- είναι από τους φανατικούς γαλλόφωνους του Κεμπέκ που αντιτίθενται στην πολιτιστική «αμερικανοποίηση» του Καναδά. Η θεματολογία των καλών ταινιών του αντικατοπτρίζει πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της «πολιτισμένης» αλλά στεγνωμένης δυτικής κοινωνίας(«Καταραμένα χρήματα», «Ο Ιησούς του Μόντρεαλ», «Η επέλαση των βαρβάρων» με Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, «Η παρακμή της αμερικανικής αυτοκρατορίας» κ.ά.). Τώρα, στα «Χρόνια της μαυρίλας» (Ι΄ age des tenebres) επιτίθεται στον καταναλωτισμό και στην απόλυτη, μα απάνθρωπη, ευμάρεια της Δύσης που ρουφάει κάθε ρανίδα αίματος και συναισθήματος του πολίτη. Κι όταν πια του έχει αδειάσει και το παραμικρό συναίσθημα και τον έχει αφήσει σε ένα πλασματικό Σύμπαν, τον αφήνει να χαρεί τον τέλεια άδειο κόσμο του: τη βίλα του, τα αυτοκίνητά του, τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές του, τα τσεκ του, χωρίς να υπάρχει, να κατοικεί, κανένας άλλος σε αυτόν. Έτσι που η απόλυτη απόλαυση και ελευθερία να γίνεται συνώνυμο της απόλυτης μοναξιάς και εγκατάλειψης!

Άρα; Ποιος είναι πιο ευτυχισμένος, ο χορτάτος ή ο πεινασμένος; Ο Ντενίς Αρκάν πάντως βάζει τον ήρωά του- ιδανικός ο Μαρκ Λαμπρές, δημοφιλής κωμικός του Κεμπέκ- να είναι το απόλυτα πετυχημένο μηδενικό της δυτικής κοινωνίας: δημόσιος υπάλληλος, ανύπαρκτος σύζυγος, αποτυχημένος πατέρας που καπνίζει κρυφά από τις κόρες και τη γυναίκα του η οποία τον αντιμετωπίζει σαν μια οικιακή συσκευή, ανύπαρκτος στον επαγγελματικό του χώρο. Κι όμως, όπως τόσοι και τόσοι γύρω μας, δραπετεύει στα όνειρά του και στις φαντασιώσεις του, όπου γίνεται: διάσημος συγγραφέας, σταρ του σινεμά, γυναικοκατακτητής που τα θηλυκά κρέμονται από επάνω του, ιππότης με φανταχτερή πανοπλία... Μα η σύγκρουση μεταξύ πραγματικού και φανταστικού κόσμου θα ξεσπάσει και ηττημένος σ΄ αυτήν τη μάχη θα βγει ο ίδιος που θα μείνει μόνος του, απόλυτα μόνος κι έρημος. Ώσπου να βρει τον εαυτό του, να συμφιλιωθεί με τις επιθυμίες του και τη γύρω του πραγματικότητα... Έχει δηλαδή δρόμο, πολύ δρόμο...

«Τα χρόνια της μαυρίλας»

Τα απωθημένα όνειρα βλάπτουν σοβαρά

την πραγματικότητα Ευτυχισμένος Δυτικός: κωμωδία ή τραγωδία, φάρσα η μελόδραμα;

ΒΑΘΜΟΙ: 6

(Όλοι στον πλανήτη θέλουν να γίνουν σαν τους Δυτικούς)