Εφιάλτης από το παρελθόν

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΩΝ

Αnimation από το Ισραήλ για τη σφαγή στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα **** Βαλς με τον Μπασίρ

Του Δημητρη Μπουρα, Η Καθημερινή, Πέμπτη, 1 Iανoυαρίου 2009

Animation. Σκηνοθεσία: Αρι Φόλμαν

Κατά διαβολική σύμπτωση, η ωμή στρατιωτική βία του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας αυτές τις ημέρες κάνει επίκαιρο όσο ποτέ ένα κόμικ για ενήλικες: Το «Βαλς με τον Μπασίρ», που πραγματεύεται τη βουβή συνενοχή του ισραηλινού στρατού στη σφαγή των Παλαιστινίων στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα. Το καλοκαίρι του 1982, οι χριστιανοί φαλαγγίτες του Λιβάνου έσφαξαν μερικές χιλιάδες αμάχων στα εν λόγω προσφυγικά στρατόπεδα ως αντίποινα για τη δολοφονία του νεοεκλεγέντος προέδρου της χώρας, του φιλοϊσραηλινού Μπασίρ Τζεμαγιέλ. Κάτω από το αδιάφορο βλέμμα των πάνοπλων Ισραηλινών, που είχαν καταλάβει τον Νότιο Λίβανο υπό την καθοδήγηση του τότε υπουργού Αμύνης του Ισραήλ, Αριέλ Σαρόν. Το σημερινό «Βαλς με τον Μπασίρ», του ανήσυχου Ισραηλινού σκηνοθέτη Αρι Φόλμαν, κλιμακώνεται σαν μια παραίσθηση που οδηγεί στην πιο απωθημένη εικόνα μιας ένοχης συνείδησης. Αρχίζει σαν μυθοπλασία, με ύφος και ατμόσφαιρα στυλιζαρισμένου νουάρ–κόμικ, για να προσγειωθεί μετά από 87 λεπτά της ώρας στην πραγματικότητα. Στις ντοκιμαντερίστικες εικόνες της μεγάλης σφαγής.

Το 1959, στο «Χιροσίμα αγάπη μου», μια εμβληματική ταινία του μοντέρνου ευρωπαϊκού σινεμά, ο Αλέν Ρενέ συνέθεσε μιαν αλληλουχία εικόνων από το παρόν και το παρελθόν μιας πόλης (η Χιροσίμα με ανοικτές τις πληγές της) και μιας Γαλλίδας ηθοποιού που ανακαλούσε στη μνήμη της το τραύμα ενός απαγορευμένου έρωτα από τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο συνειρμός και η ανασύνθεση της κατακερματισμένης μνήμης λειτούργησε λυτρωτικά στη «Χιροσίμα», στην οποία παλεύουν η ένταση (μνήμη) και η ηρεμία (λήθη). Τηρουμένων των αναλογιών το «Βαλς με τον Μπασίρ» είναι η καλύτερη απομίμηση (ηθελημένα ή όχι, δεν έχει καμιά απολύτως σημασία) της ταινίας του Ρενέ. Ο Φόλμαν κινείται ευέλικτος ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, στη φαντασία και την πραγματικότητα, στο ψυχολογικό και το πολιτικό δράμα, συνθέτοντας έναν εφιάλτη. Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο πόλεμος είναι τόσο σουρεαλιστικός και η μνήμη μπορεί να σε προδώσει τόσο εύκολα. Σκέφτηκα, λοιπόν, να διαβώ το μονοπάτι των αναμνήσεων μόνο με τη βοήθεια κάποιων πολύ προσεγμένων και επινοημένων εικόνων». (Οσον αφορά το κατασκευαστικό μέρος, η ταινία γυρίστηκε σε ένα στούντιο με βιντεοκάμερα και με ηθοποιούς. Στη συνέχεια, το κινηματογραφημένο υλικό αποτέλεσε το «μοντέλο» για τους σκιτσογράφους, οι οποίοι σχεδίασαν όλες τις σκηνές της ταινίας με παραδοσιακό τρόπο.)

Το σενάριο βασίζεται σε προσωπικές εμπειρίες του Φόλμαν, που υπηρετούσε ως απλός στρατιώτης στον ισραηλινό στρατό κατά την εποχή της εισβολής στον Λίβανο. Σε ενεστώτα χρόνο, η ιστορία διαδραματίζεται στη σημερινή εποχή. Ενας κινηματογραφιστής καταρρέει ψυχολογικά εξαιτίας ενός βασανιστικού εφιάλτη που χαλάει κάθε βράδυ τον ύπνο του. Μην μπορώντας ο ίδιος να δώσει λογική εξήγηση, ζητάει τη βοήθεια εννέα παλιών φίλων και συμπολεμιστών του, για να ανασυνθέσει μέσα από τις αφηγήσεις τους μια χαμένη εικόνα της μνήμης του, που ευθύνεται για το ακατανόητο όνειρο που έχει στοιχειώσει τη ζωή του.

• Άλλες ταινίες

Ο γιος του παντοπώλη (** 1/2) Γαλλικό οικογενειακό δράμα, σκηνοθετημένο από τον Ερίκ Γκιραντό. Ενας νεαρός άντρας επιστρέφει στη γενέτειρά του έπειτα από δέκα χρόνια για να αναλάβει πρόσκαιρα το μπακάλικο του πατέρα του, ο οποίος βρίσκεται στο νοσοκομείο. Τον συνοδεύει μια νεαρή φίλη του, που θέλει να κάνει ένα καινούργιο ξεκίνημα στη ζωή της. Τα πλεονεκτήματα της ταινίας είναι ο ρεαλισμός με τον οποίο καταγράφεται η ζωή στην επαρχία (η κωμόπολη και τα μικρά χωριά που την περιστοιχίζουν, στα οποία ζουν κυρίως ηλικιωμένοι, περιγράφονται με παγερούς τόνους) και οι εντάσεις πίσω από τη βιτρίνα μιας φαινομενικά αρραγούς οικογένειας.

Passengers (**). Θρίλερ του Ροντρίγκο Γκαρσία. Μια άβγαλτη ψυχίατρος, η οποία αναλαμβάνει την υποστήριξη των επιζώντων ενός αεροπορικού δυστυχήματος, μπλέκει σε μια παράξενη σχέση με έναν από αυτούς. Με Αν Χάθαγουεϊ, Πάτρικ Ουίλσον.