Σε δύσκολες ιστορικές στιγμές, όπως είναι η σημερινή - και πότε δεν ήταν δύσκολες οι ιστορικές στιγμές, άλλωστε; - η Τέχνη δεν μπορεί να αποστασιοποιείται και, πολύ περισσότερο, να σφυρίζει αδιάφορα! Με εξαίρεση την ταινία της Αΐντα Μπέγκιτς, «Χιόνι», που, τέλος πάντων, προσπαθεί - και, έως ένα σημείο, πετυχαίνει - να μιλήσει για σύγχρονα προβλήματα, για την πατρίδα της, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, και το δύσκολο και αβέβαιο μέλλον της, και ίσως και με την αγγλική ταινία - με γερμανικό περιεχόμενο - του Στίβεν Ντάλντρι, «Σφραγισμένα Χείλη», που, έστω και με επικίνδυνο τρόπο, προσπαθεί, μέσα από ένα ερωτικό ρομάντζο, να φωτίσει τη ναζιστική και τη μεταναζιστική περίοδο, οι υπόλοιπες πέντε, παρακαλώ, ταινίες, η κάθε μια με τον τρόπο της, αγρόν ηγόραζαν.
Βέβαια, και η ιταλική ταινία του Αντρέα Μολαϊόλι, «Το Κορίτσι της Λίμνης», έχει το δικό της ενδιαφέρον! Αυτό, όμως, αφορά στη σκηνοθεσία και στις ερμηνείες και όχι στο θέμα (μια αστυνομική ιστορία, η οποία κάνει και κάποιες κοινωνικές νύξεις). Ενδιαφέρουσα είναι και η αμερικάνικη «AppaloosA», του Εντ Χάρις. Και αυτή μόνον για τη σκηνοθεσία της και τις ερμηνείες της! Το καουμπόικο θέμα της και, πάνω απ' όλα, η φιλία δυο αντρών και ο «λόγος τιμής» μεταξύ τους, ενώ είχε ψαχνό, έμεινε ...άψαχτο.
Για το γαλλικό φιλμ «Baby Love», του Βενσάν Γκαρέν, το οποίο γέμισε με αφίσες την Αθήνα, ισχύει η λαϊκή ρήση, «ο κόσμος καίγεται και το ...ομοφυλόφιλο ζευγάρι χτενίζεται»! Ο Μανού θέλει να κάνει παιδί και ο εραστής του δε θέλει! Μεγάλο πρόβλημα... Η αμερικάνικη κωμωδία «Ναι σε Ολα», του Πέιτον Ριντ, είχε τις προϋποθέσεις, αλλά δεν το προχώρησε! Ενας τύπος που η ζωή τον αντιμετώπισε αρνητικά, κάνοντας θεραπεία τής επιτίθεται θετικά (λέει Ναι σε όλες τις αναποδιές).
Η εβδομάδα κλείνει με την ενδιαφέρουσα «παιδική» ταινία του Φρέντι Μούρερ, «Vitus». Η μικρή ιστορία ενός παιδιού θαύματος (δυο θαυμάσιες ερμηνείες Τεό Γκεοργκίου - Μπρούνο Γκαντζ).
 |
Το Σαράγεβο χρεώθηκε στην ιστορία σαν την πόλη που στάθηκε η αφορμή για τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο (δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας). Η Βοσνία - Ερζεγοβίνη, αφού πέρασε από πολλές κατοχές και πολλά ξένα χέρια (εμφανίστηκε στην ιστορία το 1000 π.Χ.), το 1918 ενώθηκε με τη Σερβία, την Κροατία και τη Σλοβενία. Ολοι μαζί σχημάτισαν το βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας (υπό τον Αλέξανδρο τον Α'). Στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου πολέμου το βασίλειο διαλύθηκε. Μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο η χώρα ξαναενώθηκε. Με το θάνατο του Τίτο, το 1980, ο ξένος παράγοντας άρχισε να ξύνει ξανά την ενότητα της Γιουγκοσλαβίας. Με τις μεγάλες αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη και τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, η διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας συντελείται. Πρώτη αποχωρεί η Κροατία. Μετά τα Σκόπια και η Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Αυτός ο διαμελισμός, όμως, δεν ήταν αρκετός. Επρεπε και η κάθε καινούρια χώρα να γίνει όσο το δυνατόν περισσότερα κομμάτια. Αρχισαν οι εσωτερικές - εθνικιστικές συγκρούσεις, οι εμφύλιοι. Ο εμφύλιος στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη κράτησε από το 1995 μέχρι το 2002. Πολύ το αίμα, μεγάλος ο πόνος.
Αυτό είναι το ιστορικό σκηνικό μέσα στο οποίο κινείται η ταινία. Το σκηνικό αυτό παρότι δεν έρχεται ποτέ σε πρώτο πλάνο καθορίζει δυναμικά όλες σχεδόν τις ανθρώπινες σχέσεις. Αυτό το ιστορικό φόντο, αυτή την ιστορική γνώση πρέπει να χρησιμοποιήσει σαν οδηγό του και ο ξένος θεατής, για να μπορέσει να φτάσει στην ουσία της ταινίας, για να μπορέσει να νιώσει και να κατανοήσει τις αγωνίες της. Για να καταλάβει, τελικά, με ποιους έχει να κάνει ακριβώς. Για να δεχτεί αυτή την ανθρώπινη «μείξη» που βλέπει στην οθόνη. Να δεχτεί τις μουσουλμανικές μαντίλες μαζί με τα δυτικά γυναικεία παντελόνια. Και όλα αυτά κάτω από την ίδια στέγη!
Η πρωτοεμφανιζόμενη Βόσνια σκηνοθέτιδα Αΐντα Μπέγκιτς, κρατώντας πολύ χαμηλούς τόνους, μας μιλάει για όλα αυτά. Η αγωνία της, όμως, δεν είναι το χτες, το οποίο, σε καμία περίπτωση, δε θέλει - και δεν προτείνει - να ξεχάσει. Η αγωνία της, η μεγάλη της αγωνία, είναι το αύριο! Η χώρα, πια, είναι τόσο φτωχή και τόσο πληγωμένη, που δεν μπορεί να θρέψει και πολύ περισσότερο να κάνει ευτυχισμένους τους κατοίκους της. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί απ' όλους όσους την αποτελούν.
Στην ταινία βλέπουμε ένα μικρό χωριό, μια μικρή ομάδα γυναίκες, κάποια παιδιά και έναν κουτσό γέροντα, ό,τι απόμεινε από τον πρόσφατο πόλεμο, μια μικρογραφία της ίδιας της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης στην πραγματικότητα, να παλεύουν με νύχια και με δόντια για να επιβιώσουν. Η γη γεννάει, αλλά κανένας δεν αγοράζει. Οι πολυεθνικές έχουν ήδη μυριστεί τη λεία και έχουν αρχίσει τα ψέματα και τους εκβιασμούς. Η χώρα, με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης (η Βοσνία - Ερζεγοβίνη βρίσκεται σε μεγάλη και παρατεινόμενη πολιτική κρίση) έχει βγει στο σφυρί. Η προσπάθειά της να μπει στην ΕΕ την έχει τελείως ξεβρακώσει...
Η Αΐντα Μπέγκιτς δεν προτείνει την παράδοση. Αναγνωρίζει τις δυσκολίες, αλλά δε δέχεται το ξεπούλημα. Προτείνει αγώνα. Αγώνα για να στηθεί, να ξαναστηθεί η χώρα στα πόδια της. Και γι' αυτό δεν κρύβει τη συμπάθειά της για την κεντρική ηρωίδα. Μια νεαρή κοπέλα που αγαπάει βαθιά τον τόπο της και αρνείται να τον εγκαταλείψει ή να τον παραδώσει στους ξένους. Γιατί στον τόπο αυτό γεννήθηκε, μεγάλωσε, ερωτεύτηκε...
Τρυφερή, ανθρώπινη ταινία. Με εξαιρετικές ερμηνείες. Με πολύ λειτουργική και διακριτική μουσική. Με ματιές και υπονοούμενα. Ταινία η οποία, χωρίς να κρύβει τίποτα, ακόμα και όταν λαθεμένα παίρνει το πλευρό των μουσουλμάνων, κρατάει, προσπαθεί να κρατήσει, με μεγάλο σεβασμό τις εθνικές ισορροπίες. Η Βοσνία - Ερζεγοβίνη είναι μια ενιαία χώρα και σαν τέτοια μόνον μπορεί και πρέπει να επιβιώσει! Παίζουν: Ζάνα Μαριάνοβιτς, Τζάσνα Ομέλα Μπέρι, Σαντζίντα Μαζίς, Εμίρ Χατζιχαφισβέτζοβιτς.
 |
Το ίδιο λάθος κάνουν και οι άλλοι Δυτικοί αστοί σχολιαστές. Λέω λάθος για να μην πω σκοπιμότητα. Το ίδιο λάθος κάνει και η αγγλική ταινία του Στίβεν Ντάλντρι, «Σφραγισμένα Χείλη». Μιλάει για το ναζισμό, χωρίς να μιλήσει για τον καπιταλισμό. Ετούτη, μάλιστα, για να κάνει τους άσφαιρους αφορισμούς της, διάλεξε, χωρίς μεγάλη προσοχή και περίσκεψη, επικίνδυνα σωστότερα, τη μέθοδο του ερωτικού ρομάντζου. Μια αναλφάβητη Γερμανίδα εργάτρια, αναζητώντας εργασιακή ασφάλεια, φεύγει από το εργοστάσιο και κατατάσσεται στα SS. Εκεί γίνεται δεσμοφύλακας και, τελικά, παίρνει μέρος σε εκτελέσεις και άλλες φασιστικές πράξεις. Δέκα χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του '50, η Γερμανίδα ναζίστρια, κρύβοντας το παρελθόν της, εργάζεται σαν εισπράκτορας στο τραμ. Κάποια μέρα γνωρίζει έναν 15χρονο νεαρό. Μαζί του αναπτύσσει μια παθιασμένη ερωτική και συναισθηματική σχέση.
Η σχέση αυτή διακόπτεται ξαφνικά και «χωρίς λόγο». Η ναζίστρια εξαφανίζεται και ο νεαρός γίνεται φημισμένος δικηγόρος (ο συγγραφέας του βιβλίου, στο οποίο στηρίζεται η ταινία). Παντρεμένος και χωρισμένος με ένα παιδί, πια αυτός, βλέπει ξαφνικά και αναπάντεχα τη ναζίστρια ερωμένη του, για την οποία δε γνώριζε τίποτα για το παρελθόν της, στο ειδώλιο του κατηγορούμενου. Είναι κατηγορούμενη σε μια από τις γνωστές δίκες σκοπιμότητας που ακολούθησαν την πτώση του ναζισμού (δικάζουμε μερικά πρόσωπα, για να σώσουμε την καπιταλιστική Γερμανία).
Η ναζίστρια δικάζεται ισόβια. Στη φυλακή από αγάπη για τη γνώση, αφού στο μεταξύ φόρτωσε (και η ταινία κάνει το ίδιο) όλα τα λάθη της στον αναλφαβητισμό της, μαθαίνει γράμματα. Τα οποία, όμως, δε στάθηκαν ικανά να σώσουν το δεσμό της με τον δικηγόρο, ο οποίος τράβηξε το δρόμο του (διαχωρίζοντας τη θέση του από το ναζισμό).
Η ταινία, αν δεν έχεις ακούσει τίποτα για τις φρίκες του ναζισμού, για τα εκατομμύρια των σκοτωμένων, για τις τεράστιες καταστροφές, είναι ιδανική για κλάμα! Το ρομάντζο έχει όλα τα συστατικά και όλους τους κανόνες μιας δακρύβρεχτης ρομαντικής συναισθηματικής κινηματογραφικής νουβέλας. Ακόμα και όσοι από εμάς έχουμε γνώση για τα εγκλήματα του ναζισμού, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τελείως τη συγκίνηση. Μεγάλη συνεισφορά στα συναισθηματικά ...κρεσέντα που προκαλεί η ταινία έχει η πολύ καλή σκηνοθεσία, οι σχεδόν άριστες ερμηνείες, η εξαιρετική χρήση της μουσικής.
Α, μην το ξεχάσω! Η ταινία, εκτός από κλάματα, κάνει και «κριτική» στους Γερμανούς, που σήμερα παριστάνουν τους ανήξερους! Ο Μπρούνο Γκαντζ, που υποδύεται έναν καθηγητή της φιλοσοφίας του δικαίου, κάνει πολλές γενικόλογες και αοριστολόγους διαλέξεις. Διαλέξεις που, κατά κάποιο τρόπο, ικανοποιούν το «λαϊκό αίσθημα». Ομως, το κύριο για την ταινία είναι ο αναλφαβητισμός της ναζίστριας, μην ανησυχείτε!.. Παίζουν: Κέιτ Γουίνσλετ, Ρέιφ Φάινς, Ντέιβιντ Κρος, Μπρούνο Γκαντζ, Αλίσα Γουίλμς, Λίνα Ολιν κ.ά.
Ενα πράγματι εξαιρετικό σε ραφή κοστούμι το οποίο, όμως, ντύνει ένα σχεδόν ανύπαρκτο κορμί (θέμα). Η ταινία βραβεύτηκε σαν η καλύτερη ιταλική ταινία της χρονιάς (2007). Φορτώθηκε με 10 βραβεία Donatello, με 2 βραβεία από τη Βενετία, με 2 βραβεία από το Nastri d' Argento, με 4 βραβεία Ciak d' oro, και με δυο Χρυσές Σφαίρες από τους ξένους ανταποκριτές στην Ιταλία. Χαλασμός, δηλαδή...
Τελικά, «Το κορίτσι της λίμνης», αξίζει όλον αυτόν το θόρυβο που ξεσήκωσε; Αν δεν ήμασταν υποχρεωμένοι να θεωρούμε ως άρτιο καλλιτεχνικό έργο, εκείνο που μορφή και περιεχόμενο έχει τις ίδιες σημαντικές αναλογίες, αλλά περιοριζόμασταν πότε στη φόρμα και πότε στο περιεχόμενο, το «Κορίτσι» σίγουρα διαθέτει όλα τα φορμαλιστικά προσόντα του πολύ καλού καλλιτεχνικού έργου. Η φόρμα του, αν έφτανε μόνον αυτή, παρότι θα τη χαρακτήριζε κάποιος ακαδημαϊκή, είναι άρτια μελετημένη. Οι κινήσεις της μηχανής, η «υγρασία» της φωτογραφίας, η μοναδική σε σύλληψη χρήση της μουσικής και των ήχων, η άψογη επιλογή των χώρων, οι ερμηνείες,.. όλα αυτά που συνθέτουν το περιτύλιγμα, παίρνουν άριστα.
Ολα τα προβλήματα της ταινίας εντοπίζονται στο περιεχόμενό της! Αυτή η πανέμορφη συσκευασία δεν περιέχει παρά μια κοινότοπη αστυνομική ιστορία. Μια ιστορία που δεν έχει ούτε καν το χιούμορ και την κοινωνική κριτική της Αγκάθα Κρίστι, παρότι αυτή μιμείται! Ενας επιθεωρητής, με τα δικά του οικογενειακά και προσωπικά προβλήματα, προσπαθεί να εξιχνιάσει ένα έγκλημα. Κάθε κομμάτι που ξετυλίγει από το κουβάρι της υπόθεσης τον φέρνει σε μια καινούρια κατάσταση. Σιγά σιγά η αναζήτηση μας γνωρίζει με μια σειρά ανθρώπινων χαρακτήρων...
Για να είμαστε δίκαιοι, και αν στο περιεχόμενο δεν αναζητούμε... περιεχόμενο, αλλά τεχνική, ανατροπές και εκπλήξεις, τότε το σενάριο της ταινίας παίρνει και αυτό καλό βαθμό. Αφού αβίαστα η μια έκπληξη διαδέχεται την άλλη και όλες οι εκπλήξεις είναι ικανοποιητικά δικαιολογημένες. Οι Ιταλοί σίγουρα βράβευσαν τον επαγγελματισμό της ταινίας. Αυτό, βέβαια, δε μας εμποδίζει εμάς να αναπολήσουμε τον καλό παλιό ιταλικό κινηματογράφο. Τον Βισκόντι, τον Αντονιόνι, τον Τζίλο Ποντεκόρβο, τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι... Παίζουν: Τόνι Σερβίλο, Βαλέρια Γκολίνο, Φράνκο Ραβέρα, Φαμπρίτσιο Τζιφούνι, κ.ά.
Τι κρίμα να έχεις στα χέρια σου τρεις θαυμάσιους ηθοποιούς (Βίγκο Μόρτεσεν, Τζέρεμι Αϊρονς, Εντ Χάρις), να έχεις την αγριάδα της ...άγριας Δύσης, την εσωτερική σχέση δύο κεντρικών ηρώων της ταινίας, τη φιλία και το «λόγο τιμής» δύο αντρών, και τελικά να βγάλεις μια αδύνατη ταινία. Αυτό είναι σχεδόν άθλος!
Η καουμπόικη φιλολογία είναι η ...Ιλιάδα της Αμερικής! Μέσα από αυτή τη λαϊκή φιλολογία, οι Αμερικάνοι έχουν υμνήσει τη χώρα τους, έχουν αναφερθεί σε ήρωες και μύθους, έχουν αναδείξει πολλούς ανθρώπινους χαρακτήρες (θετικούς και αρνητικούς). Πολλές καουμπόικες ταινίες ήταν άρτια κοινωνικά καλλιτεχνικά έργα. Εργα που μίλησαν για τα μεγάλα συναισθήματα του ανθρώπου.
Ωστόσο, η Αμερική πήγε στο φεγγάρι! Η άγρια Δύση έχει μεταφερθεί σε άλλες περιοχές του κόσμου (Βιετνάμ, Κούβα, Ιράκ, κλπ.). Σήμερα, ο Αμερικάνος καλλιτέχνης, αν θέλει να είναι συνεπής με την εποχή του, πρέπει να διαλέξει άλλη θεματολογία. Ομως, επειδή τίποτα δεν απαγορεύεται στην Τέχνη, αν αυτό που έχει να πει είναι θεματολογικά και μορφικά δικαιολογημένο, είναι βέβαιο πως η καουμπόικη ταινία δεν έχει φάει οριστικά τα ψωμιά της. Μόνο που το θέμα της πρέπει να είναι παραβολικό, να έχει να κάνει με το σήμερα ή με την Ιστορία. Αν απλώς είναι ένα καουμπόικο και τίποτα περισσότερο θέμα, μας είναι αδιάφορο και ξεπερασμένο!
Με όλο το σεβασμό που έχουμε στον ανθρώπινο κόπο, και το «Appaloosa» έχει ξοδέψει πολύ ιδρώτα, η ταινία του Εντ Χάρις δεν ξεπέρασε τον μιμητισμό και την επανάληψη. Ηρθε χωρίς να φέρει κάτι καινούριο. Μια στρωτή καουμπόικη ιστορία. Ενας σερίφης και ο βοηθός του προσπαθούν να βάλουν κάποια τάξη στα πράγματα. Στα πόδια τους μπλέκει μια μοιραία γυναίκα. Η φιλία των δύο αντρών, όμως, θα αντέξει! Και το κυριότερο, η τάξη θα αποκατασταθεί! Παίζουν: Βίγκο Μόρτεσεν, Τζέρεμι Αϊρονς, Εντ Χάρις, Ρενέ Ζελμπέργκερ. κ.ά.
«Baby Love», του Βελσάν Γκάρεν. Εκείνος γυναικολόγος. Ζει με τον επιχειρηματία εραστή του. Ομως, για να είναι ολοκληρωμένη η σχέση τους, λέει ο γυναικολόγος, και αρνείται κατ' αρχάς ο επιχειρηματίας, πρέπει οπωσδήποτε να αποχτήσουν ένα παιδί! Στο τέλος θα ενδώσει και ο επιχειρηματίας!
Δεν πρόκειται για σάτιρα ή κωμωδία! Εχουμε να κάνουμε με «σοβαρό κοινωνικό έργο», όπως διατείνεται, το οποίο προσπαθεί και αυτό να βάλει για συζήτηση στην κοινωνία το γνωστό ζήτημα της τεκνοποιίας ή της υιοθεσίας παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια.
Το «Baby Love» δε φέρνει κάποια νέα πληροφορία ή κάποια νέα δικαιολογία. Με πολύ συντηρητικό χιούμορ και με συναίσθημα προσπαθεί να αποσπάσει το ενδιαφέρον του «φιλελεύθερου» και «ανεκτικού» θεατή. Ωστόσο, το μόνο που καταφέρνει είναι να αναπαράγει τη γνωστή επιθεωρησιακή καρικατούρα περί των ομοφυλόφιλων! Τελικά, αυτή η υστερία του γάμου και της τεκνοποιίας, αντί να κάνει καλό εκθέτει ακόμα περισσότερο την ομοφυλοφιλία. Παίζουν: Πασκάλ Εμπέ, Λαμπέρ Ουίλσον, Πιλάρ Λοπέθ Ντε Αγιάλα.
«Vitus», του Φρέντι Μούρερ. Το θέμα της ταινίας δεν είναι καθόλου κακό. Αναφέρεται στην πίεση και στην καταπίεση που υφίστανται τα χαρισματικά παιδιά από τους γονείς και το κοινωνικό περιβάλλον, που απαιτούν από αυτά να ...πετάξουν! Αν σε αυτό προσθέσεις και τις εξαιρετικές ερμηνείες, τόσο του ελληνικής καταγωγής μικρού Τεό Γκεοργκίου όσο και του έμπειρου Μπρούνο Γκαντζ, τότε δε βλέπω το λόγο, γιατί να μη δει κάποιος την ταινία (μαζί με τα παιδιά του)! Θα ακούσετε και θαυμάσια μουσικά κομμάτια. Παίζουν: Τεό Γκεοργίου, Μπρούνο Γκαντζ, Τζούλια Τζένκις, κ.ά.
«Ναι Σε Ολα», του Πέιτον Ριντ. Ναι σε όλα, μπας και σωθούμε! Η ζωή αποφάσισε να τον βάλει στην άκρη! Κάποια μέρα εκείνος τσαντίστηκε και της βγήκε από αριστερά! Γράφτηκε σε ένα πρόγραμμα αυτοσεβασμού και αυτοβοήθειας! Σε χρόνο μηδέν όλα άλλαξαν! Τώρα, πια, όλα του έρχονταν δεξιά!
Το τίμημα, όμως, για τη ...δεξιά στροφή στη ζωή του ήταν υπερβολικό! Το «Ναι σε Ολα» τον έκανε θύμα, πια, των επιτηδείων! Εκεί, όμως, που ετοιμαζόταν να γυρίσει στην παλιά του κατάσταση, ήρθε ο έρως! Εντάξει, μην κάνετε μεγάλα σχέδια. Μια απλή γελαστική αμερικάνικη κωμωδία και αυτό είναι όλο! Μια κωμωδία που δεν έχει μεγάλες υπερβολές και χυδαιότητες. Και αυτό είναι αρκετό! Παίζουν: Τζιμ Κάρεϊ, Ζόε Ντεσανέλ, Τέρενς Σταμ, Τζον Μάικλ Χίγκινς.
No comments:
Post a Comment