Ρομπέν, ο λεοντόκαρδος των φτωχών

Το Robin Hood του Ρίντλεϊ Σκοτ είναι μια σύγχρονη ματιά στη μεσαιωνική Αγγλία λίγο πριν από την πρώτη Magna Carta

• Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 23 Mαϊου 2010

• Ο τελευταίος Ρομπέν των Δασών είναι ένας κινηματογραφικός ήρωας στην απαρχή ενός από τους πιο διαχρονικούς αγγλικούς μύθους. Εκεί τον τοποθέτησαν ο σκηνοθέτης Ρίντλεϊ Σκοτ, ο σεναριογράφος Μπράιαν Χέλγκελαντ και ο σταρ του Χόλιγουντ Ράσελ Κρόουλ που συμμετέχει και στην παραγωγή του Robin Hood. Η τριάδα πήρε από κοινού το ρίσκο να μετατοπίσει το κέντρο βάρους της ταινίας από τα κλασικά εικονογραφημένα και την καταιγιστική δράση, στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής κατά την οποία γεννήθηκε ο μύθος του Ρομπέν των Δασών. 

• Στο ρίσκο, που εμπεριέχει μια φιλοδοξία για κάτι ουσιαστικότερο μιας θεαματικής μεσαιωνικής περιπέτειας στο δάσους του Σέργουντ, κρίθηκε η αισθητική ομοιογένεια μιας ταινίας προορισμένης για την κορυφή του μποξ όφις. Οπως εύστοχα παρατηρεί ο Ηλίας Μαγκλίνης στο περιοδικό «Κ» στην «Καθημερινή» της περασμένης Κυριακής: «Το εκπληκτικό με την περίπτωση του Ρομπέν των Δασών δεν είναι μόνο το οικουμενικό στοιχείο σε μια καθαρά παραδοσιακή αγγλική φιγούρα, όσο το ότι πραγματικότητα και μύθος μπλέκονται με τρόπο συναρπαστικό». 

• Η γέννηση του μύθου

• Η επιστημονική έρευνα δεν κατάφερε να ταυτίσει με κάποιο ιστορικό πρόσωπο τον μύθο του «κουκουλοφόρου» Ρομπέν, που ο θρύλος του διαδόθηκε μέσα από προφορικές παραδόσεις και κυρίως μέσα από αγγλικές μπαλάντες που χρονολογούνται στον 14ο αιώνα. Σε κάποιες από αυτές αναφέρεται ως αιτία της σύγκρουσης του Ρομπέν με τους σερίφηδες της εποχής η επιβολή περιορισμών στα δικαιώματα του κυνηγιού από τον βασιλιά. (Μια φευγαλέα λεπτομέρεια στην ταινία, στη διάρκεια ενός διαλόγου γύρω από την πείνα στην περιοχή του Νότιγχαμ και το αποκλειστικό δικαίωμα του βασιλιά να κυνηγάει ζαρκάδια.) 

• Στον Ρομπέν προσωποποιήθηκε η ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης σε μια ταραγμένη και ιδιαίτερα ρευστή ιστορικά περίοδο για τη Βρετανία. Ο μύθος του γεννήθηκε στο λυκόφως της ένδοξης εποχής του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου, ενώ η χώρα πλήρωνε ακριβά τις συνέπειες των Σταυροφοριών. Η φτώχεια μάστιζε τις μάζες, ενώ παράλληλα η εξαχρείωση του θεσμού της μοναρχίας καλλιεργούσε τη διαφθορά και περιθωριοποιούσε τη μεσαία τάξη των γαιοκτημόνων. Αν ο μύθος του Αρθούρου και η ένωση του λευκού με το κόκκινο τριαντάφυλλο εκφράζουν ιδανικά την τάξη των αριστοκρατών, ο μύθος του Ρομπέν εκφράζει τους φτωχούς και τους μεσαίους της αγγλικής πυραμίδας, αλλά και το πνεύμα της κοινωνικής αλληλεγγύης και εθνικής συνοχής σε δύσκολους καιρούς. Στις αρχές του 13ου αιώνα, η Αγγλία, εκτός από τον κίνδυνο των Γάλλων, ζούσε και τον κίνδυνο της εμφύλιας σύρραξης.

• Ο ιππότης του δάσους

• Στο πρώτο κεφάλαιο του Robin Hood, ο Σκοτ και ο Χέλγκελαντ είναι σαν να θέλουν να συνδέσουν την ταινία τους με το προ πενταετίας «Βασίλειο των ουρανών» (του Σκοτ), όπου οι Σταυροφορίες παρουσιάζονται σαν ένα οργανωμένο πλιάτσικο της χριστιανικής Δύσης στην Ανατολή με ιδεολογικό πρόσχημα την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Στην τωρινή ταινία ένας ταλαιπωρημένος σταυροφόρος στις ορδές του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου, ο Ρομπέν Λόνγκστραϊντ, επιστρέφει με ψεύτικο όνομα στην πατρίδα μαζί με ένα τσούρμο συμπολεμιστών του μετά τον θάνατο του βασιλιά στη Γαλλία. Παραδίδει το στέμμα στη βασίλισσα και κατευθύνεται στο Νότιγχαμ για μια υποχρέωση ηθικής τάξης: μεταφέρει το ξίφος ενός νεκρού ιππότη στον γέροντα πατέρα του. Στον επίλογο της ταινίας, αφού οι Σκοτ και Χέλγκελαντ έχουν τελειώσει με το ιστορικό πλαίσιο και το κοινωνικό φόντο, ο επικηρυγμένος από τον φαύλο βασιλιά Ιωάννη Ρομπέν Λόνγκστραϊντ βρίσκει καταφύγιο στο δάσος του Σέργουντ. Μια αξιοπρόσεκτη λεπτομέρεια της ταινίας αφορά το λαϊκό αίσθημα απέναντι στον κλήρο εν μέσω Σταυροφοριών: οι εκπρόσωποί του παρουσιάζονται καιροσκόποι και ιδιοτελείς – ακόμη κι αυτοί που δεν τάσσονται με τον βασιλιά. 

• Κατά διαστήματα, ομάδες εξαθλιωμένων νεαρών με μάσκες στα πρόσωπα και ακόντια στα χέρια, βγαίνουν από το δάσος για νυχτερινές εφορμήσεις στις αποθήκες των γαιοκτημόνων. Στη βάση του μύθου του Ρομπέν των Δασών βρίσκονται αυτές οι σχεδόν παγανιστικές φιγούρες των απόκληρων του αγγλικού Μεσαίωνα. Στη δε φιγούρα του Ρομπέν, διακρίνουμε έναν απογοητευμένο σταυροφόρο, αλλά και έναν «σφετεριστή» του ονόματος και του ξίφους ενός ιππότη, με χαραγμένη στη λαβή του μια φράση για τους «αμνούς που πρέπει να εξεγερθούν και να γίνουν λέοντες». Το πνεύμα του Δάσους του Σέργουντ είναι το πνεύμα της Magna Carta που έγινε ένα πρόπλασμα του κοινοβουλευτισμού στην Αγγλία. 

• Δείτε

• Robin Hood (2010)
• Στην πιο φιλόδοξη προσέγγιση του μύθου του Ρομπέν των Δασών, ο Ρίντλεϊ εστιάζει το ενδιαφέρον του στο κοινωνικό και πολιτικό ανάγλυφο της Αγγλίας πριν από την παραχώρηση της πρώτης Magna Carta, το 1215. Ο βασιλιάς Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, κατά την επιστροφή του από τις Σταυροφορίες, σκοτώνεται στη Γαλλία κατά τη διάρκεια ενός πλιάτσικου. Ενας τοξότης του, ο Ρομπέν Λόνγκστραϊντ, που η ελευθερία της γνώμης του παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή του, μεταφέρει το στέμμα στο Λονδίνο και στη συνέχεια πηγαίνει στο Νότιγχαμ για να εκπληρώσει μια υπόσχεσή του σε έναν θανάσιμα τραυματισμένο ιππότη. Εκεί, θα πάρει το όνομα και τη θέση του νεκρού και θα βοηθήσει τη χήρα του που με δυσκολία προσπαθεί να κρατήσει τη γη της. Η Αγγλία είναι σε τέλμα και λόγω των Σταυροφοριών και το παλάτι επιβάλλει δυσβάσταχτους φόρους οδηγώντας στη χρεοκοπία την τάξη των γαιοκτημόνων. Λίγο πριν από τον εμφύλιο, ο Ρομπέν συμβάλλει στην εκτόνωση της έντασης ανάμεσα στους εξεγερμένους γαιοκτήμονες και στον βασιλιά Ιωάννη με αποτέλεσμα την αποκάλυψη μιας συνωμοσίας και την επιτυχή απόκρουση των Γάλλων που κάνουν απόβαση στις αγγλικές ακτές. Μετά τη νίκη ο βασιλιάς αθετεί τη συμφωνία του… Σε αυτές τις συνθήκες γεννήθηκε ο μύθος του Ρομπέν των Δασών. Παίζουν: Ράσελ Κρόου, Κέιτ Μπλάνσετ, Μαρκ Στρογκ, Μαξ φον Σίντοφ. (Προβάλλεται στις αίθουσες)