Το «ελληνικό ζήτημα» στις Κάνες

Πριν από έναν χρόνο η Ελλάδα απασχολούσε το Φεστιβάλ των Κανών με μια ταινία της: Ο «Κυνόδοντας», του Γιώργου Λάνθιμου, που έφυγε, τότε, με το πρώτο βραβείο του σημαντικού τμήματος «Ενα κάποιο βλέμμα», είχε κάνει τη χώρα μας ένα από τα κινηματογραφικά highlights της διοργάνωσης. Φέτος δεν χρειάστηκε ταινία. Η Ελλάδα είναι «το θέμα» από μόνη της. 

Ο Ολιβερ Στόουν (δεξιά) ξαναβρήκε τον «Γκέκο» του, Μάικλ Ντάγκλας, για την «επιστροφή» της «Γουόλ Στριτ», εν μέσω οικονομικής κρίσης 

• Η οικονομική κρίση μάς έβαλε στο... στόμα αρκετών μεγάλων σκηνοθετών, απ' όσους συμμετέχουν με ταινίες τους στο φεστιβάλ. Αλλοι, όπως ο Ολιβερ Στόουν και ο Μανοέλ ντε Ολιβέιρα χρησιμοποιούν την «ελληνική περίπτωση» για να σχολιάσουν την οικονομική κρίση. Κι άλλοι, όπως ο Ζαν Λικ Γκοντάρ, την επικαλούνται για να... απουσιάσουν.

• Η περασμένη Δευτέρα θα ήταν η μέρα του πάλαι ποτέ «τρομερού παιδιού» της Νουβέλ Βαγκ. Ολοι περίμεναν τον μεγάλο auteur να παραστεί στην επίσημη πρεμιέρα της νέας του ταινίας, «Σοσιαλισμός», αλλά και να δώσει μια μεγάλη συνέντευξη Τύπου. Την τελευταία στιγμή όμως, ο φοβερός Γκοντάρ, γύρισε επιδεικτικά την πλάτη του στο κόκκινο χαλί. Με επιστολή του στον καλλιτεχνικό διευθυντή, Τιερί Φρεμό, ανακοίνωνε ότι δεν θα παραστεί στο Φεστιβάλ εξαιτίας «προβλημάτων ελληνικού τύπου». Συνόδευε, μάλιστα, το γράμμα του με δύο φωτογραφίες: Μία του Ιάπωνα σκηνοθέτη Γιασοχίρου Οζου και μία του δίδυμου Χοντρός-Λιγνός, με λεζάντα τη φράση «Ω, παιδικοί εγκέφαλοι!».

**«ΤΙ ΕΝΝΟΕΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ». Η λακωνική δήλωση φούντωσε τα σενάρια. Και έκανε το γραφείο Τύπου του Φεστιβάλ να τρέχει και να μη φτάνει, καθώς ουδείς μπορούσε να δώσει μια επίσημη εξήγηση για το τι εννοεί ο ποιητής. Η γαλλική εφημερίδα «Λιμπερασιόν», όπως και οι περισσότεροι, εκλαμβάνει την απουσία του ως πολιτική θέση. Απ' ό,τι φαίνεται, ο αναρχικός Γκοντάρ διαμαρτύρεται για το χλιδάτο πανηγύρι των Κανών. Την ώρα, δηλαδή, που η οικονομική κρίση απασχολεί όλη την Ευρώπη και η Ελλάδα είναι θύμα, αλλά κι ενδεχομένως η αρχή ενός «ντόμινο», ο Γκοντάρ δεν ήθελε να πατήσει στην Κρουαζέτ, όπου οι γυναίκες ανταγωνίζονται σε ακριβότερα διαμάντια, όπου σε πνίγει ο καπνός των ακριβότερων πούρων και χάνεις το μέτρημα κοιτώντας πόσες Φεράρι περνούν.

• Λίγες μέρες νωρίτερα, ο Γκοντάρ είχε κάνει φιλελληνικές δηλώσεις στην ειδική έκδοση για το Φεστιβάλ, του γαλλικού περιοδικού «Les Inrockuptibles». «Η Δύση οφείλει πολλά στην Ελλάδα, τη χώρα της Φιλοσοφίας, της Δημοκρατίας, της Αρχαίας Τραγωδίας. Ολος ο κόσμος χρωστά χρήματα στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να απαιτήσει εκατομμύρια των εκατομμυρίων από όλους μας για τα πνευματικά δικαιώματα των Αρχαίων. Και θα ήταν απολύτως λογικό να της δοθούν αμέσως», είπε ο Γάλλος σκηνοθέτης, ως ιδανικός συνήγορος της Ελλάδας, που τον τελευταίο καιρό είχε μια μάλλον αρνητική διεθνή δημοσιότητα.

**ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΚΟΙΜΑΤΑΙ. Αλλά και ο Ολιβερ Στόουν αναφέρθηκε στην Ελλάδα. Αλλωστε, θα ήταν μάλλον περίεργο αν δεν το έκανε, γιατί, τέτοιες αναφορές, τις σηκώνει η ίδια του η ταινία, «Wall Street - Money never sleeps». Αυτή ήταν ο λόγος που τον έφερε στις Κάνες. Και η οικονομική κρίση ήταν η αιτία που τον έκανε, 23 χρόνια μετά την πρώτη «Γουόλ Στριτ», να ξαναδώσει σάρκα και οστά στον μεγαλοκαρχαρία του χρηματιστηρίου Γκόρντον Γκέκο, με τον Μάικλ Ντάγκλας φυσικά στον ίδιο ρόλο.

• Με μότο τη φράση «ο καπιταλισμός σκοτώνει», ο Αμερικανός σκηνοθέτης εξομολογήθηκε: «Αναρωτιέμαι κατά πόσον το καπιταλιστικό σύστημα λειτουργεί σωστά. Βλέπω τι συμβαίνει γύρω μου τον τελευταίο καιρό και νιώθω μπερδεμένος. Η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία είναι χώρες που κλονίστηκαν από αυτό ακριβώς το καπιταλιστικό σύστημα που όλοι μας υπηρετούμε. Αρκετά χρόνια πίσω, το 1987, πίστευα πραγματικά ότι το καπιταλιστικό σύστημα θα βελτιωνόταν. Επεσα έξω. Τι έγινε στην Αμερική; Οι μισθοί μειώθηκαν και η παραγωγικότητα αυξήθηκε. Χρήματα έβγαλαν οι χρηματιστές και οι επιχειρηματίες, όχι όμως κι οι εργαζόμενοι. Αυτό το σύστημα είναι άδικο, πράγμα που είναι πλέον φανερό».

**ΕΔΩ ΜΕΣΑ ΓΙΝΑΜΕ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ. Αυτή η αδικία ενέπνευσε και τον Πορτογάλο Μανοέλ ντε Ολιβέιρα -ο οποίος γίνεται αισίως τον Δεκέμβριο 102 ετών- για την τελευταία του ταινία που προβλήθηκε στις Κάνες, «Η παράξενη υπόθεση της Αντζέλικα». Είχε μάλιστα γράψει το σενάριο πριν από... 60 χρόνια, αλλά έκανε πρόσφατα αλλαγές, για να συμπεριλάβει σύγχρονα ζητήματα, όπως τα οικολογικά προβλήματα, οι διώξεις των μουσουλμάνων και φυσικά η οικονομική κρίση.

• Επειδή, μάλιστα, η οικονομική κρίση επανέρχεται θεματολογικά στις ταινίες του, του ζητήθηκε στη συνέντευξη Τύπου να εξηγήσει την «εμμονή» του. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μας επικαλέστηκε. «Η οικονομική κρίση είναι ένα τεράστιο θέμα, ακόμα και για τον κινηματογράφο. Δείτε τι άσχημα πράγματα συμβαίνουν στην Ελλάδα εξαιτίας της κρίσης και τι ενδεχομένως θα συμβεί στην Ισπανία ή την Πορτογαλία. Κυριαρχεί μια απουσία ιδεών και αξιών, που θυμίζει Σόδομα και Γόμορρα. Ισως, πράγματι, ο κόσμος να ξαναζεί τα Σόδομα και Γόμορρα. Η ελπίδα, όμως, για το καλύτερο, πάντα θα υπάρχει. Είμαι αισιόδοξος».

**ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ... «ΔΑ-ΚΤΥΛΟΣ». Η «ελληνική κρίση» βέβαια, δεν απασχολεί μόνο τους δημιουργούς. Και στα «πηγαδάκια» των σινεφίλ γίνεται αμέσως θέμα, ειδικά όταν ο συνομιλητής σου ανακαλύπτει την ελληνική σου ταυτότητα. Μερικοί σε κοιτούν επιφυλακτικά, όταν βλέπουν ότι δεν είσαι... ρακένδυτος. Αλλοι πάλι σε κοιτούν συνωμοτικά, ειδικά αν βγαίνουν από ταινίες που έχουν θέμα την οικονομική κρίση, όπως το «Inside job» του Τσαρλς Φέργκιουσον ή το «Cleveland vs Wall Street» του Ζαν-Στεφάν Μπρον.

• Το Φεστιβάλ των Κανών, πάντως, μας κάνει... πλάκα. Γιατί το ελληνικό περίπτερο -εκεί όπου το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου προωθεί τις ελληνικές ταινίες- βρίσκεται ανάμεσα στα αντίστοιχα περίπτερα της Γερμανίας και της Αργεντινής. Σαν να μας κουνάει η Μέρκελ το δάχτυλο και να μας λέει «Προσέξτε, γιατί γέρνετε προς την Αργεντινή»! * 

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 22 Μαΐου 2010