"Πολιτική οθόνη" στις Κάννες

"Εκτός νόμου", του Ρασίντ Μπουσαρέμπ

Το Φεστιβάλ των Καννών, όμως, φημίζεται για την ανεξαρτησία του έναντι των κυβερνητικών παρεμβάσεων και η αναταραχή που δημιουργήθηκε λειτούργησε περισσότερο σαν διαφήμιση της ταινίας. Τι είναι τελικά η ταινία; Άξιζε όλο αυτόν τον θόρυβο;

ΚΑΝΝΕΣ, ΑΠΟΣΤΟΛΗ: ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΡΖΗΣ, Η ΑΥΓΗ: 23/05/2010

Διαδηλώσεις, απεργίες, αναταραχή στην Κρουαζέτ! Από τους δημοτικούς αστυνομικούς μέχρι τους «sans papier», τους παράνομους μετανάστες, όλοι βρήκαν την ευκαιρία να θέσουν τα αιτήματά τους με φόντο το μεγαλύτερο κινηματογραφικό φεστιβάλ στον κόσμο. Αλλά και η πληγή της Αλγερίας είναι ακόμα ανοιχτή για τη Γαλλία: η ταινία του Ρασίντ Μπουσαρέµπ, Γάλλου σκηνοθέτη αλγερινής καταγωγής, «Ηors la loi» (Εκτός νόµου) που προβλήθηκε στο επίσηµο διαγωνιστικό πρόγραµµα του Φεστιβάλ, προκάλεσε μεγάλη αναταραχή προτού καν ξεκινήσει η διοργάνωση. Αρκετοί Γάλλοι πολιτικοί, προερχόμενοι μάλιστα από το κυβερνητικό κόμμα UMP, απαίτησαν από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ, Τιερί Φρεµό, να «κόψει» την ταινία, μια και αναφέρεται στον αγώνα των Αλγερινών κατά τη δεκαετία του '50 για ανεξαρτησία, καθώς και στις ωμότητες, τις «ανορθόδοξες» μεθόδους των γαλλικών αρχών στην προσπάθειά τους να καταπνίξουν την εξέγερση.

• Το Φεστιβάλ των Καννών, όμως, φημίζεται για την ανεξαρτησία του έναντι των κυβερνητικών παρεμβάσεων και η αναταραχή που δημιουργήθηκε λειτούργησε περισσότερο σαν διαφήμιση της ταινίας. Τι είναι τελικά η ταινία; Άξιζε όλο αυτό το θόρυβο; Σίγουρα ο Μπουσαρέμπ έχει επηρεαστεί από την αριστουργηματική «Μάχη του Αλγερίου» του Τζίλο Ποντεκόρβο αλλά η προσέγγισή του «κλείνει το μάτι» στη θεαματική διάσταση -άλλωστε και ο ίδιος μας είπε πως είχε στο μυαλό του εκτός όλων των άλλων και τη λογική του γουέστερν! Η ταινία ξεκινά με μια σύντομη σκηνή που διαδραματίζεται στην Αλγερία το 1925: Ένας φτωχός αγρότης με τρία παιδιά, και τα τρία αγόρια, δέχεται την επίσκεψη ενός ιθαγενούς αξιωματούχου που  συνοδεύεται από Γάλλους αστυνομικούς. Του ανακοινώνουν πως με απόφαση δικαστηρίου η γη του και το σπίτι του ανήκουν πλέον σε Γάλλο έποικο. Ο Αλγερίνος δεν έχει να προσκομίσει κανένα «χαρτί» στο δικαστήριο ώστε να αποδείξει τα δικαιώματά του και χάνει τα πάντα. Εχει μόλις τρεις μέρες να πάρει την οικογένειά του και να εγκαταλείψει το σπίτι και τη γη του.

• Τα τρία αγόρια αυτού του αγρότη είναι οι ήρωες της ταινίας του Μπουσαρέμπ. Θα τους ξανασυναντήσουμε είκοσι χρόνια αργότερα, το 1945, όταν την ημέρα που στην Ευρώπη πανηγυρίζουν τη λήξη του πολέμου, στο Αλγέρι μια τεράστια διαδήλωση υπέρ της ανεξαρτησίας πνίγεται στο αίμα από τους Γάλλους, με αμέτρητους νεκρούς. Τα τρία αδέλφια ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους, ο μεγαλύτερος, αλεξιπτωτιστής με το γαλλικό στρατό στην Ινδοκίνα, ο δεύτερος στρατεύεται με το FLN στον αγώνα για την ανεξαρτησία, ο τρίτος κυνηγά το εύκολο χρήμα στήνοντας αγώνες πυγμαχίας... Και οι τρεις θα ξαναβρεθούν μαζί στα προάστια του Παρισιού, στην παραγκούπολη της Ναντέρ, που στέγασε τους φτωχούς μετανάστες από την Αλγερία, φτηνό εργατικό δυναμικό για τις γαλλικές βιομηχανίες που βρίσκονταν εκεί κοντά...

• Η σκηνοθεσία του Μπουσαρέμπ εστιάζει στην ανάπτυξη του παράνομου μηχανισμού του FLN, στα προβλήματα, καθώς οι εργοστασιακοί εργάτες δεν ήταν αρχικά πρόθυμοι να το στηρίξουν, στη βίαιη καταστολή των «παρεκκλίσεων», αλλά τελικά βαραίνει μάλλον υπερβολικά στην εξέλιξη της ιστορίας η σχέση των τριών αδελφών και η ταινία δεν «απελευθερώνεται» αρκετά ώστε να καλύψει πλήρως το θέμα της. Μιλώντας για τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν (ακόμη και στην προβολή υπήρχαν έκτακτα μέτρα ασφαλείας) ο Μπουσαρέμπ χαρακτήρισε «σκάνδαλο» το γεγονός ότι η Γαλλία δεν μπορεί ακόμη να αντιμετωπίσει το ιστορικό παρελθόν της, ενώ ένας από τους πρωταγωνιστές- επαγγελματίες ηθοποιούς του ξέσπασε μπροστά στους δημοσιογράφους όταν ρωτήθηκε γιατί η ταινία ονομάζεται «Εκτός νόμου»: «Την πρώτη φορά που ήρθα στις Κάννες η αστυνομία με συνέλαβε. Ίσως αυτό σας λέει κάτι».

• Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η πολυαναμενόμενη ταινία του Νταγκ Λίμαν «Fair game» αποδείχτηκε πολύ κατώτερη των προσδοκιών. Αναφέρεται στη γνωστή ιστορία της Βάλερι Πλέιμ, η οποία δούλευε για τη CIA πριν την εισβολή στο Ιράκ, αλλά επειδή οι έρευνές της για τα «όπλα μαζικής καταστροφής» δεν ικανοποιούσαν την κυβέρνηση Μπους, και κυρίως τον αντιπρόεδρο Ντικ Τσένι, συν το γεγονός ότι ο πρώην πρεσβευτής σύζυγός της πήρε θέση κατά του πολέμου, αποκαλύφθηκε με «άνωθεν» εντολή η ιδιότητά της και το ζευγάρι δόθηκε βορά στα μέσα ενημέρωσης...

• Βέβαια, η Πλέιμ, η οποία είναι πια γνωστή και στην Ελλάδα για τον κρίσιμο ρόλο που διαδραμάτισε νωρίτερα στα Βαλκάνια μέσα από τον σταθμό της Αθήνας, δεν ήταν κανένα αγγελούδι, όπως την αποδίδει το σενάριο και η ερμηνεία της Ναόμι Γουότς. Η ταινία την παρουσιάζει περίπου σαν την «καλή πρακτόρισσα που βοηθούσε τους αδύναμους και καταπιεσμένους Ιρακινούς και προδόθηκε από την πολεμοκάπηλη κυβέρνηση Μπους». Έλεος! Τελικά στη συνέντευξη Τύπου μάθαμε ότι η ταινία γυρίστηκε «με την υποστήριξη της Βάλερι Πλέιμ», η οποία μάλιστα είναι εδώ στις Κάννες για να «βοηθήσει» την παραγωγή. Ευτυχώς η διεύθυνση του Φεστιβάλ «ανακάλυψε» κάποιον... κανονισμό της διοργάνωσης που «δεν επιτρέπει σε υπαρκτά πρόσωπα των οποίων η ζωή μεταφέρεται στην οθόνη να παρευρίσκονται στη συνέντευξη Τύπου». Πάλι καλά. Τουλάχιστον σώθηκαν τα προσχήματα. Ενώ ο Σον Πεν, ο οποίος ερμηνεύει τον ρόλο του συζύγου και σίγουρα είναι πιο συνειδητοποιημένος, φρόντισε να μην έρθει στις Κάννες, προτιμώντας την εθελοντική δουλειά που κάνει αυτό τον καιρό στην Αϊτή για την ανακούφιση των θυμάτων του σεισμού.

• Πολιτική εμπλοκή είχαμε και από την πλευρά των Ιταλών, καθώς ο υπουργός Πολιτισµού της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι φρόντισε να εκφράσει καταλλήλως τις διαμαρτυρίες του για την παρουσία στο πρόγραμμα των Καννών του ντοκιµαντέρ «Draquila - L' Ιtalia che trema» της 47χρονης Σαµπίνα Γκουτζάντι. Στόχος της ταινίας είναι τα κυκλώματα γύρω από τον Καβαλιέρε, καθώς μετά το φοβερό σεισµό της 6ης Απριλίου του 2008 στην Λ' Άκουιλα, η βοήθεια στα θύματα κατέληξε ένα τεράστιο «πάρτι» διαπλοκής πολιτικών, επιχειρηµατιών και μαφιόζων...

• Τέλος, το «Chantrapas», του Γεωργιανού Οτάρ Ιοσελιάνι, που από τη δεκαετία του '80 ζει και δουλεύει στη Γαλλία, είναι μια αναδρομή στα χρόνια του κινηματογράφου στη Σοβιετική Ένωση, κάτι σαν φόρος τιμής στους αμέτρητους σκηνοθέτες που δούλεψαν και δημιούργησαν στον «υπαρκτό» κάτω από «ιδεολογικούς» περιορισμούς. «Απαγόρευαν τις ταινίες, αλλά σέβονταν τον δημιουργό», λέει ο 76χρονος σήμερα δημιουργός του «Ηταν ένας τραγουδιστής κότσυφας». «Δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν πραγματικά αυστηροί, τους πονοκεφάλιαζε το πώς θα χειριστούν τους καλλιτέχνες... Σου επέτρεπαν να ολοκληρώσεις την ταινία που τους ενοχλούσε, και μετά την απαγόρευαν, την έβαζαν στο ράφι».