«Στρέλλα», η ζωή με δύο όψεις

Η ταινία του Πάνου Κούτρα είναι ένα τολμηρό ρεαλιστικό δράμα, με επίκεντρο τον κόσμο των τρανσέξουαλ

Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20/12/2009

Η τολμηρή και ίσως ενοχλητική «Στρέλλα» για όσους δεν αντέχουν μια ταινία εστιασμένη στο περιθώριο των τρανσέξουαλ, έχει μια δραματική και μια φαντασιακή όψη. Ο τίτλος της είναι συνδυασμός του τίτλου της μυθικής για το ελληνικό μελόδραμα «Στέλλας» και της λέξης τρέλα, που εδώ δεν σημαίνει παρά το απραγματοποίητο.

Η Στέλλα του Κακογιάννη ήταν μια σύγχρονη εταίρα με προσωπικό κώδικα ηθικής που βρέθηκε σε τροχιά αντιπαράθεσης με τα ταμπού της ανδροκρατούμενης κοινωνίας και οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Το τέλος της ήταν προδιαγεγραμμένο. Η Στρέλλα του Πάνου Κούτρα είναι το κεντρικό πρόσωπο σε μια ταινία που αποσπάται αργά κι αθόρυβα από το οικογενειακό και κοινωνικό δράμα (ο κόσμος των τρανσέξουαλ) και γίνεται ονειρική, σχεδόν ψυχαναλυτική, με κύριο ζητούμενο καθώς κλιμακώνεται η πλοκή τη λύτρωση του άλλου πρωταγωνιστή του δράματος: ενός πατέρα που τον βαραίνει ένα έγκλημα τιμής.

Η «Στρέλλα» είναι μια διαρκής ισορροπία στην κόψη του ξυραφιού. Η μορφή της (η πολυχρωμία του εσωτερικού ντεκόρ, το φαντεζί ημίφως, οι απίθανες μελοδραματικές καμπές κι ανατροπές) την κάνουν να μοιάζει αλμοδοβαρική. Η ουσία της την φέρνει κοντά στο ρεαλισμό και στην ονειρική διάσταση των ταινιών του Παζολίνι.

Οιδίποδας

Η «Στρέλλα» είναι μια τολμηρή παραλλαγή του μύθου του Οιδίποδα, όπου το παιδί που έχει τραυματιστεί από τον πατέρα, του επιστρέφει το τραύμα. Ενας «γιος», που στο παρελθόν επέλεξε να γίνει «κόρη», σκηνοθετεί μια τραγωδία (επιμελώς αδιευκρίνιστο αν αυτό το κάνει για λόγους μίσους ή αγάπης), στην οποία συμπρωταγωνιστεί απέναντι στον πατέρα του, που αποφυλακίζεται ύστερα από 15 χρόνια κάθειρξης.

Ο κατάδικος, που έχει ήδη αποβάλλει την ομοφοβία του, βγαίνει ελεύθερος στους δρόμους της Αθήνας. Τριγυρίζει στα πέριξ της Ομόνοιας και βρίσκει δωμάτιο σε ένα ξενοδοχείο τρίτης κατηγορίας κι αρχίζει να αναζητάει τον γιο του που έχει να τον δει από τη μέρα που μπήκε στη φυλακή. Παράλληλα, υποκύπτει στη γοητεία ενός τραβεστί που μένει πρόσκαιρα στο διπλανό δωμάτιο. Οσονούπω θα διαπιστώσει πως έχει πέσει σε μια καλοστημένη παγίδα.

Οικογένεια νέου τύπου

Η σκηνοθεσία του Κούτρα δουλεύει σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο, περιγράφεται ρεαλιστικά η ζωή σε μια βρώμικη, υποφωτισμένη και μελαγχολική Αθήνα με θέα το διαχρονικό σήμα κατατεθέν της, την Ακρόπολη. Το σκηνικό είναι φτηνές πανσιόν, παλιές μονοκατοικίες σε υποβαθμισμένες γειτονιές του κέντρου που έχουν γεμίσει σπίτια με κόκκινα φανάρια, κλαμπ των τρανσέξουαλ, αλλά και πολυτελή ξενοδοχεία που προτιμώνται από τους οικονομικά εύπορους πελάτες. Οι καταστάσεις είναι στο όριο του γκροτέσκ, όμως η ταινία συγκρατείται σε μια στέρεη βάση από τους χαμηλούς τόνους.

Στο δεύτερο επίπεδο απομυθοποιείται ο ρόλος του άντρα στην παραδοσιακή οικογένεια και το τρίτο, όπου όλα μοιάζουν σαν όνειρο, μια παράξενη οικογένεια νέου τύπου συγκροτείται ένα βράδυ Πρωτοχρονιάς στη φωταγωγημένη Αθήνα. Ο συνεκτικός δεσμός της δεν είναι το αίμα, αλλά τα αληθινά αισθήματα των μελών της. Ετσι αποκτά νόημα η ύβρις που διαπράττεται σε αυτή τη σύγχρονη τραγωδία.

Σαν ψέμα

Ρεαλιστικά η εικόνα της Στρέλλας είναι μια κατασκευασμένη εικόνα του επιθυμητού: ένας άντρας που μεταμορφώνεται σε γυναίκα για να εκφράσει ό,τι αληθινό υπάρχει μέσα του. Μια φτηνή απομίμηση σαν το μελό. Ενα φανταχτερό επίχρισμα σιλικόνης πάνω από αυθεντικά αισθήματα που άλλοτε τρομάζουν, άλλοτε σοκάρουν κι άλλοτε οδηγούν στο απόλυτο αδιέξοδο.

Φαντασιακά, μέσα από τα μάτια του άντρα (ο πατέρας, ή ο εραστής που είναι εγκλωβισμένος στην ηθική της παραδοσιακής οικογένειας και φτάνει στο έγκλημα για λόγους τιμής) η Στρέλλα είναι η ντίβα μιας θεότρελης κι ακραίας σύγχρονης τραγωδίας, λυτρωτικής για τον πραγματικό αφηγηματικό άξονα της ταινίας: τον πατέρα - φονιά που ναι μεν εξέτισε την ποινή του στη φυλακή, αλλά συνεχίζουν να τον κυνηγούν οι εφιάλτες.

Στην προ πενταετίας πεισιθανάτια «Αληθινή ζωή» ο Κούτρας τοποθέτησε μια δυσλειτουργική μεγαλοαστική οικογένεια μπροστά από τον παραμορφωτικό φακό της σαπουνόπερας. Τότε αναζητούσε μια ειλικρινή απάντηση στο ερώτημα, τι είναι προτιμότερο: μια αλήθεια που θα μας εξόντωνε, ή ένα ψέμα στο οποίο θα ζούσαμε όπως θέλουμε εμείς; Τηρουμένων των αναλογιών το ίδιο ερώτημα βασανίζει τους ήρωές του και στη σημερινή «Στρέλλα».

• Δείτε

Στρέλλα (2009)

Η τελευταία ταινία του Πάνου Κούτρα είναι ένα ρεαλιστικό δράμα που κλιμακώνεται σαν αλλόκοτο όνειρο ενός πατέρα, που επιστρέφει στην παιδική του ηλικία για να λυτρωθεί από τις ενοχές του. Απέναντι στον πατέρα βρίσκεται ένας τρανσέξουαλ, η Στρέλλα. Ενα βαθιά πληγωμένο παιδί, που κάποτε βγήκε από τη λεωφόρο της λογικής και οδηγήθηκε σε μια παρακαμπτήριο της «τρέλας» ακολουθώντας τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του. «Με λένε Στέλλα και οι φίλοι μου με φωνάζουν Στρέλλα γιατί είμαι λίγο τζαζ», αυτοσυστήνεται στην αρχή της ταινίας. Η «Στρέλλα» τρόμαξε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (η αίτηση για χρηματοδότηση απορρίφτηκε δις) και έκανε αίσθηση στην τελευταία Μπερλινάλε. Στην Ελλάδα δεν βρήκε ιδιώτη διανομέα. Στη Γαλλία προβάλλεται ήδη με επιτυχία. Με τους Μίνα Ορφανού, Γιάννη Κοκιασμένο, Μίνωα Θεοχάρη, Μπέτυ Βακαλίδου, Γιώργο Μάζη. (Στις αίθουσες που συνεργάζονται με το πρόγραμμα Filmcenter.)

Αληθινή ζωή (2004)

Ενας νεαρός άντρας, γόνος μεγαλοαστικής οικογενείας, έρχεται από το Παρίσι στην Αθήνα και καταλύει στην έπαυλη της σατανικής μητέρας του απέναντι από τον Βράχο της Ακρόπολης. Στο περιθώριο της πλήξης του αρχίζει να σκαλίζει θαμμένα μυστικά που σχετίζονται με τον θάνατο του πατέρα του πριν από πολλά χρόνια. Παράλληλα, παραπαίει ανάμεσα σε μια ζάμπλουτη παιδική του φίλη που έχει βουλιάξει στην κόκα και σε μια διακοσμήτρια από κατώτερη κοινωνική τάξη. Με Νίκο Κουρή, Θέμιδα Μπαζάκα, Μαρίνα Καλογήρου, Αννα Μουγκλαλίς. (Σε dvd).