Οι ταινίες της εβδομάδας: Οι κακοί καπιταλιστές και ο «θεός της μπάλας»

• Τα πολυσυζητημένα ντοκυμαντέρ των Μάικλ Μουρ και Εμίρ Κουστουρίτσα ξεχωρίζουν σε μια εβδομάδα με εννέα νέες ταινίες

• ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2009

Με τo ντοκυμαντέρ «Καπιταλισμός: Μια ιστορία έρωτα» («Capitalism: Α love story», ΗΠΑ, 2009) o Μάικλ Μουρ, ο φόβος και ο τρόμος της συντηρητικής Αμερικής και άσπονδος εχθρός του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, αναζητεί τα αίτια που οδήγησαν στην παγκόσμια οικονομική κρίση και ταυτοχρόνως επιρρίπτει ευθύνες στην αμερικανική Γερουσία που επέτρεψε να τη «σκαπουλάρουν» οι υπεύθυνοι της «μεγαλύτερης ληστείας στην Ιστορία των ΗΠΑ», όπως την αποκαλεί. Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι; Οι τράπεζες, οι εταιρείες-κολοσσοί, το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, τα σαΐνια της Γουόλ Στριτ...

Ως συνήθως ο φακός του Μουρ τρυπώνει σε απίστευτα σημεία, με τον ίδιο να κλέβει με τον γνώριμο (και όχι πάντα κατακριτέο) λαϊκισμό του, το απαράμιλλο θράσος, αλλά και το χιούμορ του την παράσταση. Δεν μπορείς παρά να γελάσεις όταν τον βλέπεις με μια σακούλα στο ένα χέρι να ζητεί τα χρήματα του αμερικανού πολίτη έξω από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και με μια ντουντούκα στο άλλο να επικαλείται το δικαίωμα της σύλληψης από πολίτη (citizen΄s arrest- το δικαίωμα του πολίτη να κρατήσει έναν παραβάτη ώσπου να τον παραδώσει στις αρχές). Ο «Καπιταλισμός» είναι σίγουρα η πιο διασκεδαστική ταινία του, από την οποία δεν λείπουν και κάποιες απίστευτες μαρτυρίες, όπως το ότι υπάρχουν αμερικανοί πιλότοι που πωλούν το πλάσμα τους για παραπάνω χρήματα ή είναι αναγκασμένοι να έχουν δεύτερη δουλειά ως σερβιτόροι.

* Αν υπάρχει ένας ποδοσφαιριστής του οποίου η ζωή θα μπορούσε με κλειστά μάτια να γίνει ταινία, αυτός είναι ο Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα. Με το «Μαραντόνα» («Μaradona by Κusturica», Γαλλία / Ισπανία, 2008) ο Εμίρ Κουστουρίτσα θέλησε να φτιάξει το απόλυτο κινηματογραφικό ντοκυμαντέρ, με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Ντιέγκο. Και ο φακός του μας θυμίζει τα πάντα: Από τις φτωχογειτονιές της Βίγια Φιορίτα στα περίχωρα του Μπουένος Αϊρες, όπου ο Μαραντόνα γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1960, στο πώς τον ανακάλυψαν σε ηλικία 11 ετών. Από το πώς βρέθηκε στο δυναμικό της Αrgentinos Juniors και μετά, ενώ ήταν- δεν ήταν 16 χρόνων, στην εθνική ομάδα. Το σύντομο πέρασμα από την Μπαρτσελόνα, ο σκληρός τραυματισμός του, η ανάρρωση, το ότι πήρε στην πλάτη του τη Νάπολι και της χάρισε τίτλους, οι σχέσεις με την Καμόρα (ναπολιτάνικη Μαφία), το «γκολ του αιώνα» απέναντι στους Αγγλους (Μουντιάλ 1986), τα ατέλειωτα ξενύχτια, ο εθισμός στην κοκαΐνη...

Το ωραίο με αυτή την ταινία είναι ότι νιώθεις πόσο τα χνότα των Μαραντόνα- Κουστουρίτσα ταιριάζουν, έστω και αν πριν από τη γνωριμία τους ο ποδοσφαιριστής δεν είχε δει καμία ταινία του σκηνοθέτη. Ο Κουστουρίτσα έχει παίξει ποδόσφαιρο και παραμένει μεγάλος θαυμαστής του Τσε Γκεβάρα, όπως ακριβώς και ο Μαραντόνα, στον οποίο αρέσει να προβάλλει το τατουάζ του συμπατριώτη του επαναστάτη που στολίζει το δεξί μπράτσο του. Το «Μαραντόνα» είναι ένα παρεΐστικο ντοκυμαντέρ.

ΣΤΙΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ

«Πόλεμος εκτός προγράμματος» («Ιn the loop», Αγγλία, 2009) του Αρμάντο Ιανούτσι. Σατιρική ματιά στα παρασκήνια της πολιτικής σκηνής στη σύγχρονη Βρετανία εστιασμένη στις τρικλοποδιές, στα χτυπήματα κάτω από τη μέση και στις παγίδες που στήνονται διαρκώς όχι μόνο ανάμεσα στους αντιπάλους αλλά και στους «συμμάχους». Ξεχωρίζει ο Τζέιμς Γκαντολφίνισε ρόλο macho αμερικανού στρατιωτικού. ? «Βrothers»(ΗΠΑ, 2009) του Τζιμ Σέρινταν. Στην αγγλόφωνη βερσιόν της ομότιτλης δανέζικης ταινίας (2004) τηςΣουζάνε Μπίερ οΤόμπι Μαγκουάιρυποδύεται τον αμερικανό πεζοναύτη ο οποίος συλλαμβάνεται στον πόλεμο του Ιράκ και οΤζέικ Γκίλενχααλκρατά τον ρόλο του αδελφού του ο οποίος παίρνει τη θέση του στο σπίτι, δίπλα στη γυναίκα του πρώτου (Νάταλι Πόρτμαν). Ενδιαφέρουσα ανάπτυξη σχέσεων, καλές ερμηνείες, αλλά και και ένα ριμέικ που σε κάνει να αναρωτιέσαι για ποιον λόγο γυρίστηκε.

«Η κληρονόμος» (2009) του Παναγιώτη Φαφούτη. Πλήρης απογοήτευση. Και είναι λυπηρό γιατί ο Π. Φαφούτης έχει ταλέντο - όπως φάνηκε στις μικρού μήκους ταινίες του. Υπάρχει η ιστορία (μια γυναίκα αναλαμβάνει την προεδρία της ποδοσφαιρικής ομάδας του μακαρίτη συζύγου της), αλλά όλα δείχνουν βυθισμένα στην προχειρότητα. Αρρυθμη, με φρικτό μοντάζ, φωτογραφία της «ξεπέτας», ήχο που δεν ακούγεται και ίσως τη χειρότερη μουσική επένδυση που έχει γραφτεί ποτέ για ελληνική κωμωδία. Η μόνη που σώζεται είναι ηΣμαράγδα Καρύδη.

Αποκλειστικά στο Τριανόν επαναπροβάλλεται η «Μάχη του Αλγερίου» (1965) τουΤζίλο Ποντεκόρβο , ένα σπουδαίο φιλμ-ντοκουμέντο που ιστορικώς τοποθετείται ανάμεσα στο 1954 και στο 1957, όταν η γαλλοαλγερινή ένοπλη αντιπαράθεση είχε φτάσει στο ζενίθ της. Ενας συγκλονιστικός κυκεώνας συναισθημάτων που δύσκολα μπορεί να περιγραφεί, εφόσον πολύ απλά είναι φτιαγμένος για να βιωθεί.

Μια κάποια εκπαίδευση
(«Αn education», 2009, Αγγλία)

Ο χώρος και η πληθώρα (για μία ακόμη εβδομάδα) των νέων ταινιών δεν μας επιτρέπει δυστυχώς να επεκταθούμε όσο θα θέλαμε στη θαυμάσια αυτή ταινία της Δανής Λόνε Σέρφιγκ, που παρακολουθεί την ωρίμανση μιας εφήβου (Κάρεϊ Μάλιγκαν) στο Λονδίνο της δεκαετίας του ΄60. Η σχέση της κοπέλας με έναν μυστηριώδη μεγαλύτερό της (Πίτερ Σάρσγκααρντ) που δείχνει να τη λατρεύει, η δυσκολία επικοινωνίας με έναν συντηρητικό, αλλά ευαίσθητο πατέρα (αξέχαστος ο Αλφρεντ Μολίνα σε μια ερμηνεία για Οσκαρ β΄ ρόλου), η αλάνθαστη ανάπλαση των swinging 60s, η νότα μελαγχολίας στη φωτογραφία του Γιον ντε Μπόρμαν, η αισιόδοξη αύρα που καλύπτει διαρκώς την όλη ατμόσφαιρα και κυρίως η Κάρεϊ Μάλιγκαν πραγματική αποκάλυψη- με έφεραν στο σημείο να τη χειροκροτήσω όρθιος όταν την παρακολούθησα στο φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας.

«Στα όρια του ελέγχου»
(«Τhe limits of control», 2009, ΗΠΑ)

Κεντρικό πρόσωπο στην τελευταία ταινία του Τζιμ Τζάρμους είναι ένας σιωπηλός επαγγελματίας φονιάς (Ισαάκ ντε Μπανγκολέ) που περιοδεύει στην Αμερική προκειμένου να φέρει σε πέρας την τελευταία αποστολή του. Οι συναντήσεις του με εκκεντρικούς τύπους (η Τίλντα Σουίντον κατάξανθη και με καουμπόικο καπελάκι, ο Τζον Χερτ που μιλάει για τους μποέμ, ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ ως τύπος του υποκόσμου κ.ά.), οι ανταλλαγές πληροφοριών μέσα σε σπιρτόκουτα και οι διαρκείς σινεφίλ αναφορές φτιάχνουν τον παράξενο κόσμο αυτής της ταινίας, η οποία μπορεί να μη μείνει στην ιστορία ως μια σπουδαία στιγμή του σκηνοθέτη τού «Στην παγίδα του νόμου», αλλά παραμένει μια ευχάριστη στιγμή του μέσα στην άκρατη μελαγχολία της. Προσωπικά μού θύμισε συνδυασμό «Τσακισμένων λουλουδιών» και «Ghost Dog: Ο τρόπος του σαμουράι».

«Γλυκιά έξαψη»
(«Τatarak», 2009, Πολωνία)

Εναν χρόνο μετά το «Κatyn», το οποίο γύρισε για την πατρίδα του, ο 82χρονος πολωνός δημιουργός Αντρέι Βάιντα επιστρέφει με μια ταινία γυρισμένη περισσότερο για την πρωταγωνίστριά του Κριστίνα Γιάντα. Εδώ η κινηματογραφική μυθοπλασία και το ντοκουμέντο αναμειγνύονται γλυκά. Η ιστορία τοποθετείται στην επαρχιακή Πολωνία της δεκαετίας του 1950 και αναφέρεται στη ζωή της συζύγου ενός γιατρού, η οποία ερωτεύεται έναν νεότερό της. Ο Βάιντα προσθέτει σκηνές από την ίδια τη δημιουργία της «Γλυκιάς έξαψης», κινηματογραφώντας τον εαυτό του να συζητεί με την πρωταγωνίστριά του ή κινηματογραφώντας μονολόγους της καταπληκτικής αυτής ηθοποιού, ενώ πραγματεύεται την ιδέα του πρόωρου θανάτου από καρκίνο του πραγματικού συζύγου της Εντουαρντ Κλοζίνσκι. Ο τελευταίος υπήρξε οπερατέρ του Βάιντα.