Στενές επαφές τρισδιάστατου τύπου

Το «Avatar» του Τζέιμς Κάμερον είναι μια φαντασμαγορική, ολίγον «ψαγμένη», ταινία δράσης σε έναν φανταστικό πλανήτη

Του Δημητρη Mπουρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25/12/2009

Η σχέση μας με το σινεμά, όπως όλες οι σχέσεις, εξελίσσεται. Οι δημιουργοί του κατά καιρούς την κάνουν πιο ειλικρινή και ερωτική, αλλάζοντας γωνία λήψης απέναντι στη ζωή ή στον κόσμο μέσα μας. Οι αλλαγές αυτές είναι υπόθεση τέχνης και όχι τεχνικής. Η σχέση μας με το θέαμα ανανεώνεται, όμως, και με καινοτομίες που αφορούν την τεχνική του. Αυτή η σχέση μεταβάλλεται κάθε τόσο από τον τρόπο παραγωγής των ταινιών (η τεχνολογία που έφερε ήχο, χρώμα και εφέ) και τον τρόπο διανομής τους (η παραδοσιακή αίθουσα, η τηλεόραση, το βίντεο, τα μούλτιπλεξ και προσφάτως το Διαδίκτυο των υψηλών ταχυτήτων διαμόρφωναν κάθε φορά ένα διαφορετικό περιβάλλον). Σήμερα, που το downloading είναι συνώνυμο της μεγαλύτερης κατάρας για τα στούντιο, ο Τζέιμς Κάμερον του «Τιτανικού» υπόσχεται ένα σοβαρό λόγο για να βγούμε από το σπίτι. Ισχυρίζεται πως έφτιαξε μια ταινία που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο θα βλέπουμε σινεμά στο μέλλον.

Το «Avatar» είναι ό, τι πειστικότερο σε τρισδιάστατη προβολή. Ενα τεχνικό επίτευγμα όπως ο «Πόλεμος των άστρων» ή το «Τζουράσικ παρκ» στις δεκαετίες του ’70 και του ’90. Ο τελειομανής εμπνευστής του έκανε ρεαλιστικότερο το σύστημα real 3D. Εσπρωξε ένα βήμα μπροστά το κοινότοπο μοντέλο της ταινίας δράσης, φέρνοντας τον θεατή στο κατώφλι μιας εξελιγμένης εικονικής πραγματικότητας. Πέραν αυτού, τίποτα νέο ή τολμηρό.

Βιετνάμ στον βυθό

Το έτος 2154, ένας ανάπηρος πεζοναύτης παίρνει τη θέση του νεκρού αδελφού του σε έναν πόλεμο των άστρων, που δεν μοιάζει με το διαστημικό έπος του Τζορτζ Λούκας, αλλά με τους πολέμους στο Βιετνάμ και στο Ιράκ. Η συνείδησή του μεταφέρεται στο υβρίδιο ενός ανδροειδούς που έχει τη μορφή των εξωγήινων Na’ vi του πλανήτη Πανδώρα. Το ανδροειδές, που οι επιστήμονες το ονόμασαν avatar, διεισδύει ως κατάσκοπος των ανθρώπων στον κόσμο των Na’ vi. Οι γήινοι εισβολείς θέλουν να εκχερσώσουν τα παρθένα δάση και να φτιάξουν ορυχεία.

Η Πανδώρα είναι πλούσια σε κοιτάσματα ενός πολύτιμου ορυκτού και ο στρατός των Αμερικανών μισθοφόρων βρίσκεται εκεί για λογαριασμό μιας πολυεθνικής εταιρείας. Η επέμβαση αρχικά είναι ήπια και παραπέμπει στην οικολογική καταστροφή του Αμαζονίου. Στην κορύφωσή της θυμίζει Bιετνάμ και «Αποκάλυψη τώρα». Στον επίλογό της, ο Κάμερον δανείζεται από τον «Εξολοθρευτή», τον «Τιτανικό» και την «Αβυσσο».

Η αγάπη του για τους ωκεανούς και το πάθος του για τις καταδύσεις αποτυπώνονται στη μορφή της μακρινής Πανδώρας, που μοιάζει με τη Γη της Ιουρασίου Περιόδου και το κάθε τι πάνω της είναι σαν λεπτομέρεια εμπνευσμένη από έναν υποβρύχιο κόσμο.

Αναγέννηση

Ο Καναδός σκηνοθέτης είναι σαν να βρίσκεται σε ένα hitech ψυχεδελικό τριπ στον αφρό της φιλοσοφίας του new age. Χώρος υπάρχει για τα πάντα: την οικολογική καταστροφή, τους πολέμους για ζώνες επιρροής και πρώτες ύλες, την πνευματικότητα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, το άδειασμα της συνείδησης του ατόμου και την αναζήτηση νέας ταυτότητας. Ολα αυτά σαν ένα απαλό, ονειρικό νεφέλωμα πάνω από ένα νεο-παγανιστικό μπλοκμπάστερ. Θραύσματα από τη θεωρία Γαίας αιωρούνται στον αλλόκοτο ωκεανό του «Avatar» όπου ο άνθρωπος είναι αδιάσπαστο μέρος ενός δικτύου κοσμικής ενέργειας. Το ζητούμενο είναι η αναζήτηση του εσωτερικού εαυτού μας. Η αποδοχή και η συμφιλίωση μαζί του είναι μια διαδικασία αναγέννησης, αλλά και το πρώτο βήμα για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Η ελπίδα για τη σωτηρία του κόσμου είναι ένας μονόδρομος που οδηγεί στον άλλο μας εαυτό και παράλληλα σε άλλους κόσμους και πολιτισμούς. Τηρουμένων των αναλογιών, στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και η κλειστοφοβική «Αβυσσος».

Το «Avatar» είναι περισσότερο μια φαντασμαγορική και ολίγον «ψαγμένη» ταινία δράσης σε έναν φανταστικό πλανήτη, παρά ένας μεγάλος μύθος επιστημονικής φαντασίας. Οι εφιάλτες της υπάρχουν σαν υποσημείωση στο περιθώριο αυτού του κεφαλαίου της ψηφιακής εποχής του θεάματος.

Ο Κάμερον διατυπώνει πομπωδώς τη φιλοδοξία του να αλλάξει τη σχέση μας με το σινεμά. Θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε το πανάκριβο ψηφιακό επίτευγμά του, αναζητώντας φως στην άβυσσο της τεχνολογίας, με το σχεδόν b movie «District 9». Eκεί, το φθηνό ντίτζιταλ μετουσιώθηκε σε κινηματογραφική αισθητική, αποτυπώνοντας μελαγχολικά μια ζοφερή εικόνα του σημερινού ανθρώπου.

• Δείτε

Avatar (2009)

Δώδεκα χρόνια μετά τον «Τιτανικό», ο Καναδός σκηνοθέτης ξαναγίνεται επίκαιρος με τυμπανοκρουσίες, δικαιολογημένες ώς ένα βαθμό, μια και είναι ο ενορχηστρωτής και μαέστρος του μεγαλύτερου μπλοκμπάστερ από συστάσεως Χόλιγουντ: του «Τιτανικού», που εμφανίστηκε στα χρόνια της ακμής των μούλτιπλεξ. Το πολυδιαφημισμένο «Avatar» είναι τρισδιάστατο. Αυτό το χαρακτηριστικό του, που κατά τον Κάμερον είναι το μέλλον του κινηματογράφου, αφορά μόνο ένα μικρό αριθμό αιθουσών που διαθέτουν τον κατάλληλο εξοπλισμό για τρισδιάστατη προβολή. Στις περισσότερες οθόνες θα δούμε μια δισδιάστατη περιπέτεια δράσης.

Η ιστορία διαδραματίζεται το 2154, σε έναν μακρινό πλανήτη, στον οποίο έχουν εκστρατεύσει οι άνθρωποι για να εκμεταλλευθούν το πλούσιο υπέδαφός του. Ο κεντρικός ήρωας της ταινίας, ένας ανάπηρος πρώην πεζοναύτης, μεταφέρει τη συνείδησή του σε ένα ανδροειδές –το avatar σώμα του– και γίνεται ένα με τον ντόπιο πληθυσμό για λόγους κατασκοπείας. Με Σαμ Ουόρθιγκτον, Ζόε Σαλντάνα, Σιγκούρνι Γουίβερ. (Προβάλλεται ήδη)

Αβυσσος (1989)

Ο κυβερνήτης ενός υποβρύχιου σταθμού σε μια πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου αναλαμβάνει τη διάσωση ενός αμερικανικού πυρηνικού υποβρυχίου που ακινητοποιήθηκε σε βάθος δύο χιλιάδων ποδιών. Η επιμονή του Κάμερον στους χαρακτήρες και στις ανθρώπινες σχέσεις, η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και ο ξένος, που προβάλλει ως σωτήρας και όχι ως απειλή, έκαναν ξεχωριστή την «Αβυσσο». Με Εντ Χάρις, Μέρι Ελίζαμπεθ Μαστραντόνιο. (Σε dvd)