Οικολογικό υπερθέαμα και μια «πολύ τζαζ» σχέση

• Η ταινία-έκπληξη του Πάνου Χ. Κούτρα «Στρέλλα», αντίπαλον δέος στο κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς
  

ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου 2009

Εφτασε λοιπόν η κινηματογραφική στιγμή της χρονιάς· αν όχι της δεκαετίας. Το «Αvatar», η πολυσυζητημένη και πολυδιαφημισμένη ταινία του Τζέιμς Κάμερον, γυρισμένη με την πιο προηγμένη τεχνολογία που μπορεί να αντιληφθεί ο ανθρώπινος νους, διανέμεται σε 22 αίθουσες τρισδιάστατων προδιαγραφών και σε 54 δισδιάστατων σε ολόκληρο το πανελλήνιο.

Από προχθές διεκδικεί επίσης τρία βραβεία στις επερχόμενες Χρυσές Σφαίρες: ταινίας, σκηνοθεσίας και μουσικής ( Τζέιμς Χόρνερ ). Το φιλμ έχει προωθηθεί ως η «απόλυτη κινηματογραφική εμπειρία»· ένα εγχείρημα που πηγαίνει πολλά βήματα μπροστά τη CG τεχνολογία (σχετικό κείμενο στη σελ. 19). Πραγματικά, το filmmaking αυτής της ταινίας είναι μια πραγματική εμπειρία και κάποια στοιχεία της - όπως οι Σπόροι του Ιερού Δέντρου που θυμίζουν φωσφορίζουσες μέδουσες, ενώ αιωρούνται... δίπλα σου- σού κλέβουν την καρδιά και σου φέρνουν δάκρυα στα μάτια.

Βέβαια, ο Κάμερον ανέκαθεν ήταν «σκηνοθέτης εμπειριών». Αρκεί να θυμηθεί κάποιος τον «Εξολοθρευτή 2: Ημέρα της κρίσης» που στην εποχή του (1991) ήταν η ακριβότερη ταινία που παρήγαγε ποτέ το Χόλιγουντ. ΄Η τον «Τιτανικό», για τον οποίο τα σχόλια περιττεύουν. Επομένως, με τα 14 χρόνια που χρειάστηκαν για να γυριστεί το «Αvatar» έτσι όπως ακριβώς το ήθελε ο ίδιος, η επιτυχία της ταινίας στον τομέα της τεχνολογίας ήταν κατά κάποιον τρόπο δεδομένη. Αρα, αυτό που μένει είναι να ελέγξεις αν υπάρχει μια βαθύτερη φιλοσοφία πίσω από το υπερθέαμα: Υπάρχει. Και με το παραπάνω.

Κατ΄ αρχάς να δούμε πού παραπέμπει ο όρος Αvatar: πρόκειται για τηλεχειριζόμενα σώματα- κάτι σαν μείγμα ανθρώπινου με εξωγήινο DΝΑ- που κατασκευάζονται για να εξυπηρετήσουν «δουλειές» των Αμερικανών. Μέσω προηγμένης τεχνολογίας η συνείδηση του γήινου μεταφέρεται σε ένα υβρίδιο ανθρώπων και ιθαγενών ανθρωποειδών ενός πλανήτη ονόματι Πανδώρα, ο οποίος παράγει ένα ορυκτό αξίας 20 εκατ. δολαρίων το κιλό. Οι Νa΄vi- τεράστια ανθρωποειδή όντα με μπλε δέρμαδιόλου τυχαία θυμίζουν ιθαγενείς Ινδιάνους της Αμερικής ή του Αμαζονίου. Και φυσικά η Αμερική θα κάνει ό,τι μπορεί για να καρπωθεί τον ορυκτό πλούτο τους μετατρέποντας σε Αvatar έναν παράλυτο ναυτικό (Σαμ Γουόρδινγκτον) που θα εισχωρήσει στην κοινωνία των Νa΄vi ως μυστικός πράκτορας. Φθάνουμε έτσι στην πραγματική δύναμη της ταινίας. Γιατί όλο αυτό το υπερσύγχρονο υπερθέαμα στην πραγματικότητα είναι μια αλληγορία κατά της αμερικανικής υπερδύναμης, μια υπερπαραγωγή αριστερο-οικολογικών αντιλήψεων- όσο οξύμωρο και αν ακούγεται. Για να υπερασπιστούν τον τόπο τους οι Νa΄vi πολεμούν τα ορμητικά ελικόπτερα του αμερικανικού στρατού με βέλη, όπως οι Ιρακινοί έριχναν τσουγκράνες στα αμερικανικά αεροπλάνα στον πόλεμο του Ιράκ. Ο καταπράσινος πλανήτης, του οποίου ο παλμός είναι ένα τεράστιου μεγέθους δέντρο, γίνεται σκόνη από τα πυρά των Αμερικανών και ο μυστικός πράκτορας μετατρέπεται σε ηγέτη του λαού, που θα βοηθήσει τους Νa΄vi να ορθοποδήσουν. Ο Κάμερον έφτιαξε ένα παραμυθένιο σύμπαν καταστροφής που καταδικάζει τον πόλεμο και το έκανε μέσω της απόλυτης χολιγουντιανής πολεμικής μηχανής. Για αυτό αγαπήσαμε την ταινία· και όχι επειδή την είδαμε με τα σούπερ μαύρα γυαλιά, τρισδιάστατη.

* Για τη «Στρέλλα» (2009, Ελλάδα), τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του Πάνου Χ. Κούτρα, είχαμε γράψει με αφορμή την προβολή της στο Ρanorama του εφετινού Φεστιβάλ Βερολίνου. Στρέλλα είναι το όνομα μιας « και πολύ τζαζ » transsexual, όπως ακούμε την ίδια να λέει (την υποδύεται η πραγματική transsexual Μίνα Ορφανού). Στη σχέση που αναπτύσσει με έναν αποφυλακισμένο για φόνο (Γιάννης Κοκιασμένος) βρίσκεται το μεδούλι της ταινίας· μιας ταινίας που ξεπερνά κατά πολύ τα όριά της καθώς, μέσα στο αλφαδιασμένο σενάριο του ίδιου του Κούτρα, βρίσκονται καλά κρυμμένα μυστικά που ναι μεν σε αιφνιδιάζουν αλλά ποτέ δεν σε σοκάρουν. Σεβόμενοι, όχι μόνο την έκκληση του σκηνοθέτη αλλά και τους αναγνώστες αυτών των γραμμών, δεν θα προδώσουμε την καυτή ανατροπή της ιστορίας, αρκούμενοι μόνον στο ότι στο πρόσωπο της transsexual ο πρώην κατάδικος δεν θα βρει μόνον τον έρωτα, αλλά και κάτι που είχε χάσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Ο Κούτρας ακουμπά το μαχαίρι στο κόκαλο, αλλά ξέρει ακριβώς τι θέλει να πει και έχει χιούμορ, χωρίς ποτέ να ξεφτιλίζει το θέμα του. Δεν υπάρχει οργή στην ταινία. Το αντίθετο. Υπάρχει μια έντονη ανάγκη συμφιλίωσης και αγάπης.

ΣΤΙΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ

▅ «Βασίλισσα Βικτωρία: Τα χρόνια της νιότης» («Τhe young Victoria», ΗΠΑ, 2009) του Ζαν Μαρκ Βαλέ. Θυμίζοντας αρκετά το ύφος της «Δούκισσας» με την Κίρα Νάιτλιπου είδαμε πέρυσι, η τελευταία ταινία για τη βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας πάνω απ΄ όλα δίνει βήμα στην Εμιλι Μπλαντνα κολυμπήσει στα βαθιά νερά των πρωταγωνιστών με έναν δύσκολο ρόλο, ο οποίος την οδήγησε ως τις Χρυσές Σφαίρες. Σε γενικές γραμμές το φιλμ δεν προσθέτει κάτι ιδιαίτερο στο είδος του, ακολουθώντας τις προδιαγραφές ανάλογων ταινιών εποχής με χορούς, δείπνα, δαντέλες και «μαχαιρώματα» στην πλάτη. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας πάντως, η οποία αναφέρεται στην εποχή που η Βικτωρία βρισκόταν στο επίκεντρο της βασιλικής διαμάχης για τον θρόνο της βασίλισσας, είναι η σχέση της με τον Αλμπερτ, ανιψιό του βασιλιά Λεοπόλδου του Βελγίου, με τον οποίο ανέπτυξε δεσμό ζωής. Ο Ρούπερτ Φρεντπου τον υποδύεται «κλέβει» την παράσταση.

▅ «Change of plans» («Le code a change», Γαλλία, 2009) της Ντανιέλ Τομσόν. Χαριτωμένη κωμωδία δωματίου πάνω στις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες ενός δείπνου. Το παρακολουθείς και το ξεχνάς αμέσως. Με τους Ντανί Μπουν, Καρίν Βιαρ, Μαρίνα Φουά, Εμανουέλ Σενιέ.(Απορίας άξιον πάντως είναι το πώς μια γαλλική ταινία προβάλλεται στην Ελλάδα με αγγλικό τίτλο!)

▅ «Ηρθε ο έρωτας στην πόλη» («Νew in town», 2009, ΗΠΑ). Κωμωδία με τηΡενέ Ζελβέγκερ, που διαβάζουμε ότι έχει αποτύχει όπου κι αν παίχτηκε, λόγος για τον οποίο η εταιρεία διανομής της προτίμησε να μην την παρουσιάσει σε δημοσιογραφική προβολή.

• «Κουζίνα με ψυχή» («Soul kitchen», Γερμανία, 2009)

Απροσδόκητη στροφή του Φατίχ Ακίν («Η άκρη του παραδείσου») στην κωμωδία, με πυρήνα τη σχέση δύο ελληνικής καταγωγής αδελφών στο σύγχρονο Αμβούργο. Ο μικρότερος (Ανταμ Μπουσδούκος) προσπαθεί να συντηρήσει το εστιατόριο που έχει με κόπο ανοίξει, την ώρα που ο μεγαλύτερος (Μόριτζ Μπλάιμπτροϊ), ένα καλό παιδί με κακές συνήθειες, τον προσεγγίζει όταν αποφυλακίζεται. Εξαιρετικά δραστήρια ταινία, στην οποία το δράμα συναντά γλυκά την κωμωδία, με φόντο κυρίως το εστιατόριο, έναν αχανή χώρο που συχνά θυμίζει θεατρικό σκηνικό και στον οποίο οι ηθοποιοί παίζουν με γνήσια ελευθερία. Ηighlight ο Μπίρολ Ουνέλ στον ρόλο ενός επαγγελματία σεφ, ο οποίος έχει κληθεί να σώσει το εστιατόριο από την παρακμή και δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του. Γενικότερα όμως οι ερμηνείες είναι υποδειγματικές. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί ο Μπλάιμπτροϊ, βέρος Γερμανός, με μόνο όπλο για την απόδοση του ρόλου ενός Ελληνα τα σκούρα χαρακτηριστικά του. Και κάτι τελευταίο: όσοι πάνε να δουν την ταινία καλό θα ήταν να παραμείνουν ως την ολοκλήρωση των πιο πρωτότυπων τίτλων τέλους που έχω δει τα τελευταία χρόνια.