Μάικλ Μουρ εναντίον Μαραντόνα

• Αυτό δεν είναι επταήμερο νέων ταινιών. Μάλλον φεστιβάλ αλλεπάλληλων αυτοκτονιών. Διότι και οι εννιά τίτλοι διεκδικούν πάνω- κάτω μερίδιο από το ίδιο μειοψηφικό κοινό

• Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2009

Σφαγή; Εντελώς. Αδύνατον να καταλάβω αυτό τον αλληλοσπαραγμό. Για τον οποίο ουδείς εκ των τριών αστέρων (Μαραντόνα- Εμίρ Κουστουρίτσα- Μάικλ Μουρ) φέρει την παραμικρή ευθύνη. Ο λόγος απλός. Ο αχόρταγος και καταστροφικός ανταγωνισμός. Σουβλάκι ο ένας, σουβλάκι και ο άλλος. Να φάνε τα μουστάκια τους κι έχει ο Θεός.

«Μaradona» του Εμίρ Κουστουρίτσα από εδώ. «Capitalism: Α love story» (Καπιταλισμός: Ιστορία ενός έρωτα) του Μάικλ Μουρ από εκεί. Δύο ντοκιμαντέρ που απευθύνονται στο ίδιο κοινό. Διότι ο Κουστουρίτσα δεν σκηνοθέτησε ακριβώς το πορτρέτο ενός ποδοσφαιριστή. Ούτε ο Μάικλ Μουρ ακολούθησε ευλαβικά τις προδιαγραφές ενός τυπικού ντοκιμαντέρ. Η γνώμη μου απ΄ αυτή την απρόβλεπτη μονομαχία επί ελληνικού εδάφους; Μαραντόνα και ξερό ψωμί!

Για έναν λόγο εντελώς αυτονόητο και ευρωπαϊκό. Ο αντικαπιταλιστικός οίστρος του Μάικλ Μουρ απευθύνεται- κυρίως - στο ανυποψίαστο κοινό του american dream. Με την ανακάλυψη πως η παγκοσμιοποίηση και η βουλιμική, ανεξέλεγκτη κερδοφορία καταλήγει σε κατάργηση της Δημοκρατίας. Τα στοιχεία συντριπτικά. Μια χούφτα οικογένειες και πολυεθνικά συγκροτήματα καταβροχθίζουν τον πλούτο του πλανήτη. Δισεκατομμύρια πλάσματα κυκλοφορούν ζαλισμένα και «τυφλά» σαν τη μαρίδα και χωρίς να το καταλάβουν μεταμορφώνονται σε οδοντογλυφίδες για τα σαγόνια του καρχαρία. Όλα αυτά τα πασίγνωστα και ανατριχιαστικά εκφέρονται από τον Μάικλ Μουρ χαριτωμένα και χολιγουντιανά. Μέγιστος showman ο τύπος. Με το χιούμορ του και τη φήμη του καταφέρνει να μετατρέψει το αντιεμπορικό είδος του «ντοκιμαντέρ» σε χρυσόμαλλο δέρας.

Με δύο ενστάσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με τη μονόπλευρη επίθεση εναντίον Μπους. Στο απυρόβλητο ο Μπαράκ Ομπάμα. Ο Μουρ, όπως και πολλοί δημοκρατικοί Αμερικανοί, μέσα στην απελπισία τους εκλαμβάνουν τη νέα κυβέρνηση σαν εναλλακτική, σοσιαλιστική, προοπτική. Η τρίχα έγινε τριχιά. Η δεύτερη ένσταση έχει να κάνει με την ουσία της αντικαπιταλιστικής μανίας του Μουρ. Σαν να ανακάλυψε την Αμερική. Η παγκοσμιοποίηση είναι μονόδρομος για το σύστημα. Γιατί τα δημοκρατικά δικαιώματα είχαν παραβιαστεί- χειρότερα θα έλεγα- και επί των ημερών που ακόμα κυκλοφορούσε το Νew Deal του Ρούσβελτ. Ας πούμε ο μακαρθισμός, δηλαδή. Και γιατί, τέλος, ο Μουρ δεν τολμάει ή δεν θέλει ή δεν μπορεί να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει. Γιατί καπιταλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο είναι για τα νηπιαγωγεία της Αμερικής!

«Μaradona» Το χέρι του θεού αγκαλιά με τον Εμίρ Κουστουρίτσα, του Βαλκάνιου φτωχού. Όπου μέσα σε μία διετία, ο Εμίρ Κουστουρίτσα παρακολουθεί, κου βεντιάζει και σχολιάζει το φαινόμενο Ντιέγκο Μαραντόνα. Σαν tour καλλιτεχνών που ταξιδεύουν από την Αργεντινή μέχρι τη Νάπολι και από εκεί στο Βελιγράδι. Βροχή οι ατάκες και τα ευφυολογήματα: «Η αριστοκρατική συμπεριφορά μετακόμισε από τα παλάτια των πλουσίων στις καλύβες των φτωχών» (μ΄ αρέσει αυτό), «Στον δυτικό κόσμο η φτώχεια θεωρείται υποβιβασμός, ενώ στα Βαλκάνια έκφραση καταπίεσης και μαγκιάς» (ρομαντικό κι αυτό), «Ο Μαρκές είχε πει πως αν δεν ήταν ο Τσε, οι Αμερικανοί θα είχαν φτάσει στην Παταγονία και όλοι στη Λατινική Αμερική θα μιλούσαν αγγλικά» (αυτό από τον Κουστουρίτσα), «Οι όρχεις του Κάστρο αρχίζουν από εδώ και καταλήγουν στον ουρανό» (διά στόματος Ντιέγκο), «Το ποδόσφαιρο είναι μοναδικό όπλο των φτωχών λατινοαμερικανικών λαών, με το οποίο μπορούν να κερδίσουν ιμπεριαλιστικές υπερ-δυνάμεις» (αναφορά στον θρίαμβο της Αργεντινής επί της Αγγλίας με νικητήριο γκολ αυτό που έβαλε με το χέρι ο θεός κι έτσι εκδικήθηκε την εισβολή των στρατευμάτων της Θάτσερ στα Φόκλαντς), «Μοναδική φορά που μια ομάδα του Νότου κατατρόπωσε πανίσχυρα συγκροτήματα του Βορρά ήταν όταν ο Ντιέγκο έπαιζε στη Νάπολι».

Έξι γκολάρες έριξε στον Ανιέλι και γι΄ αυτό λέει ο ίδιος τον καταδίωξε η ιταλική Μαφία: «Με παγίδευσαν με τα ναρκωτικά.

Όχι πως δεν έπαιρνα, αλλά δεν ήμουν μόνο εγώ και δεν είχα τόσο πολλά».

Τι είναι το φαινόμενο Μαραντόνα; «Όταν έχεις συμφιλιωθεί με τον θάνατο και εξακολουθείς να αγαπάς, τότε η αγιοποίηση δεν είναι μακριά». Και τελικά «Ο Γιουνγκ μίλησε για το ένστικτο της επιβίωσης.

Ο Φρόυντ για το σεξ και την αναπαραγωγή. Και τώρα το τρίτο και το καλύτερο. Ο Μαραντόνα οδηγεί προς το συναίσθημα και τον ανθρωπισμό». Αυτή η αποθέωση διά στόματος Εμίρ Κουστουρίτσα. Εγώ ένα θέλω να πω. Το ποδόσφαιρο και το μυαλό. Η ουτοπία και η μεταφυσική. Η μαγεία και ο ηρωισμός.

Γιατί, αγαπητοί μου, πέστε μου έναν δεύτερο μεγιστοτεράστιο star βεληνεκούς Μαραντόνα, απ΄ όλο το φάσμα των σπορ, του θεάματος και της ψυχαγωγίας γενικώς, που να διαθέτει, σήμερα, σ΄ αυτή την εποχή μας, τέτοιους κοχόνες σαν αυτόν!

ΒΑΘΜΟΙ=7 (Ντιέγκο προσκυνώ)

ΒΑΘΜΟΙ=6 (ρεπορτάζ με χιούμορ)

Ένα δράμα στον δρόμο για τα Όσκαρ

«Βrothers» Κοινωνικό δράμα στις ΗΠΑ με σκηνοθέτη τον Ιρλανδό Τζιμ Σέρινταν (Εις το όνομα του πατρός). Ριμέικ από ταινία παραγωγής Δανίας που προβλήθηκε πριν από δύο χρόνια. Είναι, ας πούμε, το πρώτο σοβαρό αμερικανικό δράμα που «πέφτει» στις ο θόνες με κατεύθυνση τα Όσκαρ. Όπου ο ένας αδελφός (Τόμπι Μαγκουάιρ) στο Αφγανιστάν, θεωρούμενος νεκρός. Ο δεύτερος (Τζέικ Γκίλενχααλ) πίσω στο σπίτι να φλερτάρει τη νύφη του (Νάταλι Πόρτμαν). Από καιρού εις καιρόν εμ

ΒΑΘΜΟΙ=5

(αν δεν ήμουν υποχρεωμένος, δεν θα το έβλεπα)

φανίζεται και ο πατέρας των δύο αδελφών (Σαμ Σέπαρντ). Τελικά ζωντανός ο... νεκρός. Επιστρέφει σαν ερείπιο με ενοχές για κάτι τρομερό που διέπραξε όσο ήταν αιχμάλωτος των Ταλιμπάν. Ξένος στο ίδιο του το σπίτι. Το καζάνι βράζει. Το πρώτο μέρος πλαδαρό. Ο Σέρινταν διεκπεραιώνει επίπεδα και απρόσωπα. Στο δεύτερο μέρος η ταινία παίρνει φωτιά. Καλύτερος όλων ο Spiderman Τόμπι Μαγκουάιρ. Υποδειγματικός έλεγχος των εκφραστικών μέσων. Θα πάει για Όσκαρ.

«Γλυκιά έξαψη» (Sweet rush) Μικροσκοπικό, γυναικείο, δράμα, η τελευταία σκηνοθεσία του Αντρέι Βάιντα. Θυμίζει τα παλιά και καλά. Αρχοντογυναίκα με ανίατη αρρώστια και αδιάφορο σύζυγο, φλερτάρει με νεαρό της κολύμβησης. Στην αρχή ψιλοβελονιά. Στη συνέχεια αδιέξοδο και επανάληψη. Εξαιρετική η Κριστίνα Γιάντα. Η ίδια έχει γράψει τον μακροσκελή

ΒΑΘΜΟΙ=5 (μόνο για την ερμηνεία)

μονόλογό της. Η καλύτερη στιγμή της ταινίας. «Πόλεμος εκτός προγράμματος» (Ιn the Loop): Πολιτική σάτιρα και κωμωδία του Αρμάντο Λανούτσι από Μ. Βρετανία. Τα διπλωματικά και πολιτικά παρασκήνια ενός προαναγγελθέντος πολέμου (προφανώς αναφέρεται στο Ιράκ). Ατελείωτο πλήθος. Ατελείωτο μπλα μπλα. Μερικές ατάκες χαριτωμένες και σαρκαστικές.

ΒΑΘΜΟΙ=4 (ζαλίστηκα)

Καλοδεχούμενο και το πολιτικό στριπτίζ. Όμως μόνο για το βρετανικό κοινό. Άντε γεια!

Ακόμα προβάλλεται σε επανέκδοση το ασπρόμαυρο μυθιστορηματικό «ντοκιμαντέρ» του Τζίλο Ποντεκόρβο «Η Μάχη του Αλγερίου» (La Βattaglia di Αlgeri) παραγωγής 1966. Εξαιρετική δουλειά και θρυλική κινηματογραφική καταδίκη της αποικιοκρατίας, βιωμένη μέχρι το τελευταίο λεπτό. Όμως δεν ξέρω αν πρόκειται για κανονική κόπια ή για DVD. Προσοχή. Καλού- κακού, ρωτήστε πριν κόψετε εισιτήριο!

Η γοητεία της αποπλάνησης

Καλύτερη ταινία της εβδομάδας, ως τέλεια συνταγή, η βρετανική γλυκόπικρη κομεντί «Μια κάποια εκπαίδευση» (Αn Εducation). Η σεναριακή πένα του Νικ Χόρνμπι και του «Αbout a boy» έκανε το θαύμα της! Όλα μέσα. Αλλά πώς μέσα! Αρχιμάστορας της κουζίνας και ταυτόχρονα της γευσιγνωσίας ο Νικ Χόρνμπι. Εναέριος ο τύπος. Καταφέρνει να αναμείξει τα πιο ετερόκλητα καρυκεύματα και να σου προσφέρει μια ανάλαφρη ποικιλία. Feel good δηλαδή με μια δραματική ιστορία. Έχουμε και λέμε λοιπόν. Και ρομάντζο. Και κοσμοπολίτικη περιπλάνηση. Και διδακτισμός. Και χάσμα γενεών. Και αποπλάνηση. Και αθωότητα. Και κουλτούρα. Και σχολική εκπαίδευση. Και κομεντί. Και όλα. Το στόρι χαρακτηριστικό:

Μια γλυκιά δεκαέξι Μαΐων (Κάρεϊ Μάλιγκαν)- ούτε όμορφη ούτε άσχημη- από μικρομεσαία οικογένεια στο Λονδίνο της δεκαετίας του ΄60 ερωτεύεται 30άρη της καλής κοινωνίας (Πίτερ Σάρσγκααρντ). Η μικρή είναι ο ζωντανός ορισμός της αθωότητας. Η Μάλιγκαν, παρεμπιπτόντως, με την ερμηνεία της διεκδικεί μια θέση στην πεντάδα των επερχόμενων Όσκαρ. Γιατί όλα τα παρακάτω χαρακτηριστικά τα φέρει και πείθει με την πρώτη ματιά. Ευκολόπιστη, περίεργη, τρυφερή, ανυποψίαστη. Φυσικά παρθένα και φυσικά καλή μαθήτρια. Το «φυσικά» παρθένα και «φυσικά» καλή μαθήτρια αναφέρεται σ΄ εκείνη την περίοδο. Ακριβώς πριν από την αμφισβήτηση, τον χιπισμό και το rock. Λίγο πριν απ΄ αυτόν τον κοινωνικό πανζουρλισμό. Η Τζένι- έτσι τη λένε- το λουλούδι για κάθε γονιού το σπίτι.

Αντιθέτως. Ο 30άρης είναι ο πλήρης ορισμός της αποπλάνησης. Φαίνεται στο βλέμμα του, αλλά ταυτόχρονα σε αφοπλίζει με το ίδιο βλέμμα. Σαν γάργαρο, αλλά μολυσμένο ρυάκι. Πίνεις, δροσίζεσαι και αργότερα, ύστερα από πολλές μέρες, κοιλοπονάς και υποφέρεις. Ο Ντέιβιντ - αυτό το όνομά του- είναι ταυτόχρονα ευγενής, σεμνός, συγκροτημένος, κουλτουριάρης και διακριτικός. Η γραφή του Χόρνμπι με την οποία συγκροτήθηκαν, σχηματίστηκαν και αποδόθηκαν αυτά τα δύο πρόσωπα, είναι μοναδική. Πρώτον, γιατί αποφεύγει τα κλισέ. Δεύτερον, γιατί εξαφανίζει τις ακρότητες και τους ακραίους χαρακτήρες. Φανταστείτε δηλαδή ο Ντέιβιντ να ήταν κάτι σαν παιδεραστής και η Τζένι κάτι σαν τοξικομανής. Και τρίτον, γιατί καταφέρνει να μεταμορφώσει το «συνηθισμένο» σε «ασυνήθιστο». Συνηθισμένη γλυκούτσικη παρθένα του ΄60 η Τζένι, αλλά ασυνήθιστη η γοητεία που εκπέμπει. Το ίδιο και για τον Ντέιβιντ. Όλη η ταινία εκπέμπει λάμψεις γοητείας. Χωρίς ίχνος χολιγουντιανής συνταγολογίας!

Ο Ντέιβιντ λοιπόν εισβάλλει στη ζωή της Τζένι. Συνηθισμένο, θα πείτε. Αμ δε! Διότι εκ γενετής φέρει και εκπέμπει τόνους διακριτικής γοητείας. Έτσι αφοπλίζει τον αυταρχικό πατέρα της μικρής (Άλφρεντ Μολίνα). Έτσι παγιδεύει τη μητέρα. Έτσι τυλίγει την παρθένα σ΄ ένα κουβάρι από μετάξι.. Κι αυτό συνηθισμένο, θα πείτε. Καθόλου. Διότι σέβεται την κατάστασή της και την απόφασή της. Να μείνει ανέγγιχτη ερωτικά μέχρι τα 17. Διότι ο πατέρας βλέπει με καλό μάτι αυτή τη σχέση που μπορεί μελλοντικά να καταλήξει σε γάμο. Να την ξεφορτωθεί στα μαλακά. Αλλά και διότι η αποπλάνηση της μικρής δεν έχει να κάνει με όργια, πάρτι και κρεβάτι. Αλλά με μορφωτικές εκδρομές στο Παρίσι, την Οξφόρδη και σε εκθέσεις. Έτσι η μικρή «αγοράζει» μια καλύτερη ζωή για να ικανοποιήσει τα όνειρά της. Ο πατέρας «αγοράζει» έναν καλοστεκούμενο, μορφωμένο και εύπορο νέο για την κόρη του. Και ο Ντέιβιντ «αγοράζει» τη διακορευμένη αθωότητά του. Με έναν λόγο η Τζένι είναι το πιο σπάνιο κομμάτι που έλειπε από τη συλλογή εξαιρετικών αντικειμένων του.

Απ΄ αυτή τη γοητευτική και υπόγεια «συναλλαγή» είναι εντελώς φυσικό να απουσιάζουν το πάθος, οι ακραίες περιστάσεις και οι καταστροφικές καταστάσεις. Αυτή η διαφορετικότητα στους χειρισμούς της ιστορίας, αλλά και της σκηνοθεσίας. Αυτή η ιδιαιτερότητα μιας τόσο συνηθισμένης και ταυτόχρονα ασυνήθιστης ταινίας. Η οποία εκτός των άλλων διαθέτει μυστήριο και σασπένς. Με διακριτικότητα και λεπτότητα φυσικά. Ποιος στο καλό είναι αυτός ο Ντέιβιντ; Από πού κρατάει η σκούφια του και από ποια πηγή φορτώνει το πορτοφόλι του;

Η σκηνοθεσία της Λόνε Σέρφιγκ (από τη Δανία) εντελώς αυτοκόλλητη με το σενάριο του Νικ Χόρνμπι.

Δίδυμο πρώτης κατηγορίας. Ράβει ο ένας, κόβει ο άλλος. Τα μέγιστα εύσημα και για τον casting director (διανομή ρόλων).

Η Κάρεϊ Μάλιγκαν αποκάλυψη πρώτου μεγέθους.

Το ίδιο ισχύει για όλους τους «αόρατους» συντελεστές, από τον διευθυντή φωτογραφίας, τον σκηνογράφο, την ενδυματολόγο και τον μουσικό. Συμπερασματικά, τρως ευχάριστα και ελαφριά. Feel good. Η συνταγή του σημερινού συρμού!

«Μια κάποια εκπαίδευση»

Συνηθισμένη ιστορία, ασυνήθιστη

ταινία

Ρομαντική κομεντί με δραματική και διδακτική εκτροπή Υποδειγματική σεναριακή γραφή Αποκάλυψη η 22χρονη Κάρεϊ Μάλιγκαν

ΒΑΘΜΟΙ=7

(πικραμύγδαλο με μέλι)

Ένα σπιρτόκουτο η κιβωτός

Χειροποίητο, εντελώς λιτό, σχεδόν μηχανικό, άκρως φιλοσοφημένο και σχεδόν απλοϊκό. Αυτή η κιβωτός του Τζιμ Τζάρμους στην τελευταία του, κοσμική, απόδραση με τον τίτλο «Limits of control» (Στα όρια του ελέγχου). Και προειδοποιώ. Μόνο για το φανατικό κοινό. Με άφθονο Ζεν παρακαλώ!

Το στόρι εντελώς μικροσκοπικό. Στο βάθος μοιάζει με φιλοσοφική ερμηνεία του «Νεκρού» (Dead man) της καλύτερης στιγμής του Τζιμ Τζάρμους Η πορεία προς την Αχερουσία. Κομψός, κοστουμαρισμένος, σιδερωμένος μαύρος της παρανομίας, κάτι σαν ταχυδρόμος του οργανωμένου εγκλήματος (Ισαάκ Ντε Μπανκολέ), περιφέρεται στην Ισπανία με μοναδική αποσκευή ένα σπιρτόκουτο. Ούτε όπλο, ούτε κινητό, ούτε Samsonite. Απολύτως τίποτα. Κάθε φορά σ΄ ένα καφέ. Με δύο εσπρέσο. Και κάθε συνάντηση αρχίζει με αποφθέγματα για την τέχνη και τη φιλοσοφία και καταλήγει στο σπιρτόκουτο.

Έτσι τα ετερόκλητα (το έγκλημα και η φιλοσοφία του Ζεν) αλληλοεκμηδενίζονται. Ο Τζάρμους το δικαιολογεί με μια μεταφυσική λογική: «Τα πάντα είναι υποκειμενικά. Η πραγματικότητα είναι αυθαίρετη». Βολικό; Εντελώς. Πάμε τώρα στις συναντήσεις. Ο πρώτος επισκέπτης- κακοποιός φιλοσοφεί για τη ματαιότητα της ζωής. Ο δεύτερος για τη μνήμη των μουσικών οργάνων. Ο τρίτος για το Σινεμά και τον Όρσον Ουέλς (εξαιρετική μέσα στο στυλιζάρισμά της η Τίλντα Σουίντον, ίσως το μοναδικό ζωντανό, ερμηνευτικό «εργαλείο» που καταφέρνει να σκηνοθετεί τον εαυτό της). Ο τέταρτος για τα μόρια που καθορίζουν την πορεία των αντικειμένων: «Το σύμπαν δεν έχει κέντρο ούτε άκρα. Ανάμεσά μας δεν είναι αυτοί που είναι ανάμεσά μας». Είπαμε η πραγματικότητα- κατά τον Τζάρμους- είναι σκέτη αυθαιρεσία. Ο έκτος (Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ) πιστεύει ότι το χρώμα του γυαλιών που κοιτάζεις αλλάζει την οπτική με την οποία βλέπεις τον κόσμο.

Νo guns, no sex, nothing. Φανταστείτε θρησκευτική προσήλωση στο Ζεν, που όταν ένα θεόγυμνο, προκλητικό και ανελέητης ζαλιστικής σωματικής ομορφιάς πλάσμα τον πλησιάζει και με την κορμάρα της, τον προσκαλεί σε ατελείωτη ηδονή, ο μαύρος απέχει και συγκρατείται σαν τους μοναχούς του Θιβέτ. Γιατί αυτό; Το επιμύθιο συγκλονιστικό. Πέρα ως πέρα αληθινό: «Όποιος πιστεύει πως είναι σπουδαίος, ας πάει στο νεκροταφείο. Εκεί η ζωή. Μια χούφτα χώμα».

«Στα όρια του ελέγχου»

Η απόλυτη επιτομή της σκέψης του Τζιμ Τζάρμους Ακραία μινιμαλιστικό Ακραία μεταφυσικό

ΒΑΘΜΟΙ=7

(μπορεί να μην αρέσει, αλλά σε στοιχειώνει χωρίς αμφιβολία)

Χάρτινη και τηλεοπτική

«Η κληρονόμος» Φαρσοκωμωδία σε σενάριο Δημήτρη Εμμανουηλίδη, σκηνοθέτη τον πρωτοεμφανιζόμενο Παναγιώτη Φαφούτη και πρωταγωνίστρια τη Σμαράγδα Καρύδη ακολουθούμενη από Γεράσιμο Σκιαδαρέση, Ερρίκο Λίτση και Τιτίκα Στασινοπούλου. Χαριτωμένη η ιδέα. Μετά τον απρόβλεπτο εναέριο θάνατο του άντρα της (πέθανε χουφτώνοντας στον αέρα), η ξανθιά χήρα αναλαμβάνει υποχρεωτικά τη διοίκηση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, που σαν την ΑΕΚ κατευθύνεται προς τη χρεοκοπία. Μέχρι εδώ τα ευχάριστα. Από εκεί και κάτω όλα- από τη σκηνοθεσία μέχρι το μοντάζ- του ποδαριού τα σχηματικά, χάρτινα και τηλεοπτικά. Κρίμα.

ΒΑΘΜΟΙ=2 (πανωλεθρία)