Το «8½» του Φελίνι έγινε... «Εννιά»

«Η σκηνοθεσία είναι σαν να κάνω έρωτα. Οταν σκηνοθετώ, νιώθω πιο ζωντανός από οποιαδήποτε άλλη στιγμή. Αλλά πριν ξεκινήσω το «8½», μου συνέβη αυτό που πάντοτε φοβόμουν. Κι ήταν πιο τρομακτικό απ' ό,τι μπορούσα να φανταστώ. Υπέφερα από τον μεγαλύτερο φόβο: δημιουργικό αδιέξοδο». Τι ευχάριστη ειρωνεία.

Ο Ντάνιελ Ντέι Λούις και η Τζούντι Ντεντς σε σκηνή από την ταινία Την ώρα που ο Φεντερίκο Φελίνι βίωνε τον τρομακτικό εφιάλτη της έλλειψης έμπνευσης, σκηνοθετούσε μία από τις σημαντικότερες ταινίες της προσωπικής του φιλμογραφίας, αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Το δημιουργικό του μπλοκάρισμα γέννησε έναν από τους πιο γοητευτικούς κινηματογραφικούς ρόλους, του Γκουίντο Ανσέλμι, ενός σκηνοθέτη που είναι ένα βήμα πριν από το γύρισμα της ένατης ταινίας του, αλλά δεν έχει σενάριο στα χέρια του. Χαμένος στα στούντιο της Τσινετσιτά, περιτριγυρισμένος από τις γυναίκες της ζωής του, αναζητά το έναυσμα για να πει την περιβόητη φράση «μοτέρ πάμε». Τον υποδύθηκε ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Με το που κυκλοφόρησε το 1963 το «8½», ντυμένο με τις υπέροχες μουσικές του Νίνο Ρότα, οι κριτικές υποδέχτηκαν τον Φελίνι ως ιδιοφυΐα. Η απόπειρα διασκευής του σε μιούζικαλ είναι βαρύ φορτίο. Ακόμα και για τον Ρομπ Μάρσαλ τού «Σικάγο» των έξι Οσκαρ. Και στο περιβόητο «Nine» κρατάει τα ηνία. Υπογράφει σκηνοθεσία, χορογραφία, παραγωγή.

Βασισμένο στο ομώνυμο μιούζικαλ, που ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ το 1982 σε μουσική και στίχους του Μόρεϊ Γιέστον -ο ίδιος υπογράφει τη μουσική επιμέλεια της ταινίας- αλλά και φόρος τιμής στην ταινία του Φελίνι, το «Nine» του Μάρσαλ έχει έναν γερό άσο στο μανίκι:το εντυπωσιακό του καστ. Προκαλεί το ενδιαφέρον αλλά γεννά και μεγάλες προσδοκίες.

Ο Ντάνιελ Ντέι Λούις, ως Γκουίντο, πλαισιώνεται από ένα σέξι dream team γυναικών ηθοποιών. Μαριόν Κοτιγιάρ, Πενέλοπε Κρουζ, Τζούντι Ντέντς, Φέργκι, Κέιτ Χάντσον, Νικόλ Κίντμαν, Σοφία Λόρεν. Το σενάριο υπογράφουν οι Μάικλ Τόλκιν και Αντονι Μινγκέλα, δύο άνθρωποι που αγάπησαν ιδιαίτερα τον ιταλικό κινηματογράφο. Ο Μινγκέλα πέθανε πέρυσι, προτού προλάβει να το δει ολοκληρωμένο.

Οι πρώτες κριτικές, που ακολούθησαν την πρεμιέρα στο Λονδίνο, είναι γενναιόδωρες. «Εκλεπτυσμένο, σέξι και στιλιστικά άψογο», έγραψε το «Variety». Ενώ ο «Γκάρντιαν» το αποθέωσε. «Είναι πολύ συγκινητική ταινία. Το κοινό θα την αγαπήσει. Οι γυναίκες είναι εκθαμβωτικές αλλά και τραγικές. Τα χορευτικά νούμερα είναι εξαιρετικά. Ο Μάρσαλ υπηρέτησε το εγχείρημα αξιοθαύμαστα. Δεν είναι προσπάθεια να πάρει τα εύσημα. Ο Τόλκιν έγραψε το πρώτο σενάριο, ο Μινγκέλα το αναθεώρησε και το παρέδωσε λίγο προτού πεθάνει. Η ταινία ανήκει και στους τρεις, αλλά και στον Ντάνιελ Ντέι Λούις, ο οποίος έχει ένα μοναδικό μείγμα γοητείας αλλά και μοχθηρίας. Παραμένει, όμως, μια ταινία για έναν προνομιούχο κακομαθημένο άνθρωπο που επιχειρεί μια καταβύθιση στην ψυχή του. Κι αυτό είναι ένα δίλημμα που δεν βλέπουμε συχνά».

Η επιλογή του Ντάνιελ Ντέι Λούις αρχικά φάνηκε παράδοξη. Τον έχουμε δει σε εξαιρετικούς ρόλους -δύο μάλιστα του χάρισαν Οσκαρ- αλλά να... χορεύει και να τραγουδά; Κι όμως. Οι κριτικές τον απογειώνουν λέγοντας ότι είχε ανέκαθεν το ταλέντο, αλλά μάλλον δεν το είχε ανακαλύψει. Καταφέρνει να περπατήσει πάνω σε μια λεπτή γραμμή και να ερμηνεύσει έναν άνθρωπο, του οποίου η φαντασία καλπάζει την ίδια στιγμή που όλα γύρω του, και ο ίδιος, καταρρέουν.

Κάτι ήξερε ο Ρομπ Μάρσαλ, που επέμεινε. Αν και η πρώτη του επιλογή ήταν ο Ξαβιέ Μπαρδέμ, μόλις αυτός αρνήθηκε, στράφηκε στον Ντέι Λιούς. Ο Ιρλανδός ηθοποιός, τόσο ακριβοθώρητος στις επιλογές του, δεν είδε με καλό μάτι τον ρόλο του Γκουίντο. Επειδή όμως ο Μάρσαλ του έγινε στενός κορσές, όπως εξομολογείτο, είπε τελικά το «ναι».

«Είμαι σίγουρη ότι ο Φελίνι θα κολακευόταν με την επιλογή του Ντέι Λιούς, αφού ο Γκουίντο είναι άλτερ έγκο του Φελίνι. Τον φαντάζομαι να λέει κάτι σαν... "Τόσο καλός ηθοποιός, τόσο ωραίος, τόσο....αδύνατος"», είπε η Σαρλότ Τσάντλερ, συγγραφέας τού «Εγώ, ο Φελίνι».

Για τους γυναικείους ρόλους, ο Ρομπ Μάρσαλ έκανε κάστινγκ... ολόκληρο το Χόλιγουντ, προτού καταλήξει σε μερικές από τις πιο καλοπληρωμένες ηθοποιούς. Σε οποιονδήποτε άλλον σκηνοθέτη, ενδεχομένως τόσες γυναίκες, και μάλιστα σταρ, θα προκαλούσαν ισχυρό πονοκέφαλο. Οι μόνες πάντως, που είναι στα «λημέρια» τους είναι η Νικόλ Κίντμαν, η οποία είχε παίξει στο «Moulin Rouge» και η Μαριόν Κοτιγιάρ -που είχε ερμηνεύσει την Εντίθ Πιάφ. Η πρώτη ερμηνεύει την πρωταγωνίστρια και μούσα του Γκουίντο, και η δεύτερη την αφοσιωμένη γυναίκα του, που ζει στη σκιά του και παράτησε την καριέρα της ως ηθοποιός για χάρη του. Οι υπόλοιπες κάνουν ντεμπούτο στο μιούζικαλ. Ολες όμως παρακολούθησαν εντατικά μαθήματα φωνητικής και χορού.

Η Πενέλοπε Κρουζ -εκτελεί ένα αισθησιακό νούμερο- είναι η σέξι ερωμένη του Γκουίντο. Η Κέιτ Χάντσον είναι μια δημοσιογράφος της «Βογκ». Η τραγουδίστρια Στέισι Φέργκιουσον, γνωστή ως Φέργκι, παριστάνει την πόρνη Σαρακίνα, στην οποία πήγαινε μικρός. Η Τζούντι Ντεντς υποδύεται το δεξί του χέρι, την πιστή του ενδυματολόγο.

Τη μητέρα του Γκουίντο υποδύεται ένας μύθος του ιταλικού σινεμά, η Σοφία Λόρεν. Ο Ρομπ Μάρσαλ προειδοποίησε από την αρχή ότι ο ρόλος της θα ήταν μικρός. Της είπε, όμως, ότι δεν θα κάνει την ταινία χωρίς αυτή. Για την εμπειρία της, η Σοφία Λόρεν δήλωσε: «Για ένα κορίτσι από την Ιταλία, το να παίζει σε αμερικάνικο μιούζικαλ, είναι... κάτι». *

Φόρος τιμής για το Maestro

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας σκηνοθέτης αποτίει φόρο τιμής στο «8½» του Φελίνι. Το έχουν κάνει στο παρελθόν ο Μπόμπ Φόσε («All that jazz»), ο Γούντι Αλεν («Stardust memories»), κ.ά. Και ο Ρομπ Μάρσαλ όμως, το πήρε προσωπικά γιατί είναι μια ιστορία για το ίδιο το σινεμά και τη δημιουργία. Αλλά και για το πάθος ενός άντρα για τις γυναίκες. Ο Γκουίντο, αν και έχει πολλά στοιχεία του Φελίνι, ίσως τελικά αποτελούσε την φαντασίωση που έκανε ο ίδιος για τον εαυτό του.

Στην ταινία, όλες οι γυναίκες του Γκουίντο έχουν ένα κομμάτι του. Καμία δεν τον έχει ολόκληρο. Ούτε καν ο ίδιος. Δηλώνουν τη σχέση τους μέσα από χορευτικά νούμερα, τα οποία υπάρχουν ως φαντασιώσεις στο μυαλό του. Και ο Φελίνι, άλλωστε, ήταν οπαδός της φράσης «τα όνειρα είναι η μόνη πραγματικότητα». Οπως ακριβώς και ο Γκουίντο είχε μια ιδιότυπη σχέση με τον ρεαλισμό και το παραμύθι. «Οταν ήμουν μικρός», έχει διηγηθεί, «οι γονείς μου με πήγαν στο τσίρκο. Είχα έντονη την αίσθηση ότι εκεί με περίμεναν....».

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2009

«8½» του Φεντερίκο Φελίνι

Γκουίντο: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι

Λουίζα: Ανούκ Εμέ

Κάρλα: Σάντρα Μιλό

Κλόντια: Κλαούντια Καρντινάλε

Σαρακίνα: Εντρα Γκάλε

Μητέρα: Τζουντίνα Ριζόνε

«Nine» του Ρομπ Μάρσαλ:

Γκουίντο: Ντάνιελ Ντέι Λούις

Λουίζα: Μαριόν Κοτιγιάρ

Κάρλα: Πενέλοπε Κρούζ

Κλόντια: Νικόλ Κίντμαν

Λίλι: Τζούντι Ντέντς

Στεφανί: Κέιτ Χάντσον

Μητέρα: Σοφία Λόρεν

Σαρακίνα: Στέισι Φέργκιουσον