Η Μεξικάνικη Επανάσταση του 1910-17, το σημαντικότερο γεγονός που έλαβε χώρα τον περασμένο αιώνα στην μεγάλη αυτή χώρα της Κεντρικής Αμερικής, σημάδεψε την πορεία της αδιαμφισβήτητα. Στα τέλη του 1910 επί Προεδρίας του Στρατηγού Πορφίριο Ντίας, το Μεξικό μοιάζει να ζει το απόγειο της ακμής του με την οικονομία του να συνδέεται με την ανάπτυξη των ορυχείων, την εξόρυξη του πετρελαίου αλλά και τα συμφέροντα των αγγλικών κυρίως μονοπωλίων. Την ίδια περίοδο ξεσπά μια ολοφάνερη κρίση που κατά βάση αποτελεί πολιτική έκφραση της κρίσης της μεξικάνικης κοινωνίας της εποχής η οποία συντίθεται από μεγαλογαιοκτήμονες, ιδιοκτήτες τεραστίων εκτάσεων γης, από μισθωτούς εργάτες γης κι από ελεύθερους - μη φτωχούς - αγρότες που είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους μεγάλο κινητό κεφάλαιο.
Η κρίση έχει να κάνει με την όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στα νέα στοιχεία που αναπτύσσονται στα σπλάχνα της κοινωνίας και τα παλιά, που με κάθε μέσο, προσπαθούν να διατηρήσουν τις θέσεις τους, όσο και με ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και διεθνή συμφέροντα για την επιρροή στο Μεξικό. Στο επίκεντρο του συνόλου των κοινωνικών προβλημάτων βρίσκεται πάντα το πρόβλημα της γης. Αυτή η περίοδος συμπίπτει με μια ιστορικής σημασίας εξέλιξη: το πέρασμα του καπιταλισμού στον ιμπεριαλισμό. Προσωπικότητες αξεχώριστα δεμένες με την Μεξικάνικη Επανάσταση - όπως και την κινηματογραφική της απόδοση - ο Εμιλιάνο Ζαπάτα και ο Πάντσο Βίλα, πασίγνωστοι θρύλοι σε ολόκληρη την οικουμένη, παρότι δεν πέτυχαν αυτά που ήθελαν και βρέθηκαν στο στρατόπεδο των ηττημένων .
Η μεξικάνικη κινηματογραφία, από την γένεσή της διαμόρφωσε το βιομηχανικό της μοντέλο σύμφωνα με το αντίστοιχο αμερικάνικο, μοντέλο που στα καλύτερά του μπορεί να παράγει ταινίες σαν την «LosOlvidados» του Μπουνιουέλ αλλά στα χειρότερά του παράγει «churros», δηλαδή αρπαχτές, χαμηλού προϋπολογισμού. Η δεκαετία του '40 ορίζεται ως χρυσή εποχή του μεξικάνικου σινεμά, με απαρχή την θέσπιση, το 1942, του δημόσιου πιστωτικού - για κινηματογραφικές παραγωγές - ιδρύματος BancoCinematografico. Ετσι ήδη το 1945 η χώρα φθάνει σε ρεκόρ παραγωγής, 80-90 ταινιών τον χρόνο και το 1963 ιδρύεται η πρώτη δημόσια σχολή κινηματογράφου, Centro Universitariode EstudiosCinematograficos (CUEC) στην Πόλη του Μεξικού.
Το σύντομο σημείωμα που ακολουθεί, προσβλέπει σε ένα στοιχειωδέστατο προσανατολισμό ως προς το υλικό το οποίο συνθέτει το αφιέρωμα. Η Μεξικάνικη Επανάσταση άλλοτε αντικείμενο ιστορικοκοινωνικής θεώρησης κι άλλοτε αδρό σκηνογραφικό και μόνο φόντο στο βλέμμα Μεξικανών και μη σκηνοθετών, ξετυλίγει μια ενδιαφέρουσα εθνική κινηματογραφία που αξίζει να ανακαλύψει κανείς.
Στα πλαίσια του αφιερώματος προβάλλονται αρκετές δουλειές μη Μεξικανών σκηνοθετών που έριξαν το βλέμμα τους σε σκηνές και γεγονότα της περιόδου της Μεξικάνικης Επανάστασης. Το γουέστερν σπαγγέτι «COMRANEROS» του Ιταλού Σέρτζιο Κορμπούτσι (1970, 118') χρησιμοποιεί την εξέγερση σαν βάση και πηγή περιπέτειας και δράσης για το πλούσιο επιτελείο των σταρ του είδους: Φράνκο Νέρο, Τόμας Μίλιαν, Φερνάντο Ρέι ...
Την δεκαετία του '30 οι δυο πυλώνες του σοβιετικού σινεμά, ο Ντοβζένκο και ο Αϊζενστάιν σκηνοθετούσαν, σε διαφορετικά σημεία της γης, το ίδιο θέμα. Ο Ντοβζένκο στην Σοβιετική Ενωση αντιμετώπιζε τον θάνατο σαν μέρος της ζωής στην ταινία του «Γη». Ο Αϊζενστάιν που την ίδια εποχή είχε ήδη εγκαταλείψει το Χόλιγουντ μαζί με τον Αλεξαντρόφ και τον Τίσε απ' την ώρα που θεώρησε «λελυμένο» το συμβόλαιό του με την Paramount, την «ευρωπαϊκότερη» των αμερικάνικων εταιρειών, δεδομένου ότι απέρριπτε κατ' επανάληψη τις όποιες προτάσεις του, βρήκε χρηματοδότες - τον κ. και την κα Upton Sinclairν - και βρισκόταν στο Μεξικό όπου έκανε τα γυρίσματα της «QUEVIVA MEXICO!».
Ταινία σύνθετης δομής, επικής εμβέλειας, με πληθώρα μεταφορών και σχέση έχουσα με το μεταγενέστερο κι όχι το προγενέστερο έργο του δημιουργού δηλαδή εκείνο της περιόδου του βωβού κινηματογράφου. Προτού ολοκληρωθούν τα γυρίσματα οι παραγωγοί διέκοψαν την χρηματοδότηση, αφαιρώντας του την ταινία από τα χέρια. Οι προθέσεις του δημιουργού εικάζονται από κομμάτια του υλικού που έκοψαν και πέταξαν, άλλα χέρια κι όχι τα δικά του. Τα «άλλα χέρια» επέβαλαν αναπόφευκτα την δική τους θέληση πάνω στο πρωτογενές υλικό. Η ταινία προβλήθηκε τελικά για πρώτη φορά το 1979, υπό την επιμέλεια του Γκριγκόρι Αλεξαντρόφ ο οποίος και επεξεργάστηκε ορισμένα συμπληρωματικά στοιχεία. Ο Σοβιετικός ηθοποιός Σεργκέι Μπονταρτσούκ κρατά τον ρόλο του αφηγητή.
Ενα από τα κεφάλαια που συμπεριελάμβανε το σενάριο της «QUEVIVA MEXICO!» που δεν πρόλαβε να γυριστεί, αναφερόταν στις γυναίκες / στρατιωτίνες της Μεξικάνικης Επανάστασης κι έφερε τον τίτλο Soldadera.
Το σενάριο της «SOLDADERA» του Χοσέ Μπολάνος (1966 διάρκειας 88΄) βασίζεται στις σκηνοθετικές σημειώσεις που άφησε ο Αϊζενστάιν για το ομώνυμο κεφάλαιο της ανολοκλήρωτης ταινίας του για το Μεξικό. Το «αϊζενσταϊνικό» στίγμα είναι ευδιάκριτο, αναγνωρίσιμο και γαργαλάει την φαντασία η σκέψη ποιο τελικά θα ήταν το αποτέλεσμα εάν ο ίδιος, ο Σοβιετικός σκηνοθέτης, είχε ολοκληρώσει την ταινία του. Η Σίβια Πινάλ - η «Βιριδιάνα» του Μπουνιουέλ - στον κεντρικό ρόλο, είναι εδώ η απόλυτη σταρ.
Μία ακόμη ταινία που φαίνεται να έχει οργανική σχέση με την «Que VivaMexico!», με την ιδέα και τις σημειώσεις του Αϊζενστάιν για το θέμα, είναι το ντοκιμαντέρ ρωσικής παραγωγής «MEXICANFANTASY»(1998, 100΄) σε σενάριο και σκηνοθεσία Ολεγκ Κοβαλόφ με την Αλεξάντρα Σεφ στον ρόλο της αφηγήτριας.
Το 1968, η εταιρεία Paramount ανέθεσε στον σκηνοθέτη Μπατς Κούλικ την σκηνοθεσία του γνωστού γουέστερν «PANCHOVILLA» (125΄) στο οποίο ο θρυλικός Μεξικανός επαναστάτης - με την βοήθεια ενός φυλακισμένου στο Μεξικό Αμερικανού πιλότου - σχεδιάζει τοπική εξέγερση. Στην ταινία συμμετέχουν δημοφιλέστατοι χολιγουντιανοί αστέρες της εποχής, ήτοι Γιουλ Μπρίνερ, Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τσαρλς Μπρόνσον, ο Φερνάντο Ρέι, η Τζιλ Αϊρλαντ, η Μαρία Γκράτσια Μπουτσέλα και άλλοι ...
Η μεξικανική παραγωγή «MEXICO INSURGENTE» (1973, 124΄) σε σκηνοθεσία PaulLeduc δραματοποιεί τις δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις του Τζον Ριντ. Θεωρείται δε, το παρθενικό φιλμ με θέμα την Μεξικάνικη Επανάσταση.
Η αμερικάνικη ταινία του Ελία Καζάν «VIVAZAPATA» από το 1952 (113΄) σε σενάριο Τζον Στάινμπεκ με την Τζιν Πίτερς και τον Αντονι Κουίν, αναδεικνύει τον Μάρλον Μπράντο στο ρόλο του Μεξικανού επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα από την νότια πολιτεία Μορέλος, τον θρυλικό ηγέτη της Επανάστασης, που έχασε την ζωή του σε μια πολύ προσεκτικά στημένη παγίδα το 1919.
Στην ταινία «ASIERA PANCHOVILLA» του Μεξικανού Ισμαέλ Ροντρίγκες (1957, 90΄) το ασώματο κεφάλι του στρατηγού Πάντσο Βίλα, μέσα από το γυάλινο δοχείο του ερευνητικού ινστιτούτου, αφηγείται ιστορίες από την ζωή του υφαίνοντας τον ιστό του θρύλου. Το «PANCHO VILLAY LAVALENTINA» (1960, 87΄) συνιστά το δεύτερο μέρος της τριλογίας του ίδιου σκηνοθέτη. Συγγενές με το παραπάνω φιλμ και το δράμα του Ραούλ Κάμφερ «ORA SI,TENEMOSQUE GANAR» (1981, διάρκεια 90΄).
Η χρυσή εποχή του μεξικανικού κινηματογράφου αρχίζει να διαγράφεται στα τέλη της δεκαετίας του '30. Σημαντικός δημιουργός της εποχής, ο Φερνάντο δε Φουέντες που προτού αρχίσει να καταπιάνεται με το σινεμά, θήτευσε στο Χόλιγουντ σαν ηθοποιός. Εκεί γνώρισε τον Σεργκέι Αϊζενστάιν που άσκησε σημαντική επίδραση στον ίδιο και το έργο του.
Το αφιέρωμα της NEWSTAR περιλαμβάνει μια κινηματογραφική τριλογία του δε Φουέντες όπου περιγράφεται με αιχμηρή και κριτική ματιά ο πόλεμος, αναδεικνύοντας την δραματική ένταση των γεγονότων με έναν τρόπο που την καθιστούν κλασική. Η τριλογία που καθιέρωσε τον δε Φουέντες ως έναν από τους καλύτερους Μεξικανούς σκηνοθέτες, συντίθεται από τα φιλμ : «ELPRISIONERO 13» (1933, διάρκειας 76΄) - η ανθρώπινη, σπαραχτική ιστορία του αγώνα ενός καθεστωτικού πατέρα να σώσει τον επαναστάτη γιο του, «EL COMPADREMENDOZA» (1934, διάρκειας 85΄) ο συμπατριώτης Mendoza, είναι ο καθημερινός ανθρωπάκος που θέλει να τα έχει καλά με όλες τις πλευρές για να επιβιώσει αλλά τελικά αναγκάζεται να πάρει θέση και «VAMONOSCON PANCHOVILLA » (1936, διάρκειας 92΄) όπου οι αγρότες αποφασίζουν να αφήσουν τα σπίτια τους και να ακολουθήσουν τον Πάντσο Βίλα στον δύσκολο και μοιραίο αγώνα του.
Στο αφιέρωμα περιλαμβάνεται ακόμη η αισθηματική κομεντί «ENAMORADA» (1946, 99΄) σε σκηνοθεσία Εμίλιο Φερνάντες. Και ο Ισμαέλ Ροντρίγκεζ, ένας επίσης σπουδαίος δημιουργός, σκηνοθέτησε ταινίες με θέμα την Επανάσταση. Από τις πιο σημαντικές του, ένα πολεμικό δράμα για μια επαναστάτρια που την αποκαλούν «LA CUCARACHA» (1959, διάρκειας 97΄).
Η δεκαετία του 1970 κυριαρχείται από ιστορικά δράματα με φόντο την Επανάσταση. Στο θρίλερ του Χουάν Ιμπάνεζ «LAGENERALA» (1971, 100΄) μια πλούσια και σκληρή ιδιοκτήτρια γης, χάνει την περιουσία της μέσα στην βία των καιρών της Επανάστασης. Ερωτεύεται όμως με πάθος έναν επαναστάτη αρχηγό που δολοφονείται από έναν σαδιστή και διεφθαρμένο ομοσπονδιακό αξιωματικό. Η γυναίκα παίρνει αμέσως την θέση του, υψώνοντας το λάβαρο της Επανάστασης ... Το 1972 ο Γκοντζάλο Μαρτίνες Ορτέγκα σκηνοθετεί την ταινία «ELPRINCIPIO», διάρκειας 135΄. Το 1976, η Μαρτσέλα Φερνάντες Βιολάντε την ταινία «CANANEA» διάρκειας 123΄, το 1977, ο Αλμπέρτο Ισαακ την ταινία «CUARTELAZO» διάρκειας 120΄, ενώ την ίδια χρονιά ολοκληρώνεται και η ταινία «LACASTA DIVINA» του Χουλιάν Πάστο διάρκειας 120΄.
Εν κατακλείδι, τρία είναι συνολικά τα αμιγή ντοκιμαντέρ που εμπλουτίζουν το πρόγραμμα του αφιερώματος. Το «MEXICO: LA REVOLUCIONCONGELADA» του Ραϊμούντο Γκέιζερ (1973, 65΄) καθώς και δυο ταινίες του Φρανσέσκο Ταμποάδα Ταμπόνε «LOSULTIMOS ZAPATISTAS, EROES OLVIDADOS» του 2002, διάρκειας 70΄ και το «PANCHOVILLA, LAREVOLUCION NOHA TERMINADO» (2006, 90΄).
Σπουδαίο το αφιέρωμα αλλά το πρόγραμμα προβολών είναι δυστυχώς πέραν το δέον συμπυκνωμένο. Εστω κι έτσι όμως, καλά θα κάνουν όσοι μπορούν, να το αγκαλιάσουν, παραχωρώντας κατ' αυτόν τον τρόπο χώρο, στο σημαντικότατο κεφάλαιο των εθνικών κινηματογραφιών. [ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ,
No comments:
Post a Comment