Ντόλτσε βίτα, 50 χρόνια μετά

• Tου Κωστα Θ. Καλφοπουλου, Η Καθημερινή, Tετάρτη, 3 Nοεμβρίου 2010

«Τι ανάμνηση έχεις σήμερα από την ‘‘Ντόλτσε Βίτα’’;» ρωτάει ο δημοσιογράφος Κονστάντσο Κονσταντίνι τον Φεντερίκο Φελίνι, για την περίφημη ταινία, κι ο Ιταλός σκηνοθέτης δίνει αμέσως το στίγμα, λέγοντας «Για μένα η ‘‘Ντόλτσε Βίτα’’, πιο πολύ κι από τη Βία Βένετο, συνδέεται με την Ανίτα Εκμπεργκ», η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, όπως αναφέρει ο Φελίνι, θύμιζε στον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι «στρατιώτη της Βέρμαχτ», παραδεχόμενος πάντως ότι «δεν είχε δει τέτοια θαυμαστή ομορφιά, τόσο απίστευτη».

Η «Ντόλτσε Βίτα», μία «ταινία χωρίς σενάριο», είναι κατεξοχήν μια ταινία για την «αιώνια πόλη» και την «αιώνια γυναίκα», για το σώμα της πόλης και της γυναίκας, πέρα από ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις, και, κυρίως, για την περιπλάνηση και τον πόθο για αποπλάνηση: η femme fatale ως αστεακή αλληγορία κατ’ εξοχήν. Ταυτόχρονα είναι το πορτρέτο της ιταλικής μητρόπολης μετά τον νεορρεαλισμό και της Ανίτας Εκμπεργκ, σε μια εποχή που ο ευρωπαϊκός (εθνικός) κινηματογράφος μπορούσε να ανταγωνιστεί επάξια το Χόλιγουντ, στην παραγωγή ταινιών και σταρ. Η Σουηδέζα Κέρστιν Ανίτα Μαριάνε Εκμπεργκ, που την απαθανάτισε και ο Μπομπ Ντίλαν στο I shall be free (1963), είναι η Γυναίκα-πόλη: έρχεται από τον μύθο της αρχαίας Ρώμης και εγκαθιδρύει τον σύγχρονο μύθο της αιώνιας πόλης, με εκείνο το δαιμονικό «υπο-σημείο» του Ρολάν Μπαρτ, «ένα είδος ανάλαφρης ακαταστασίας», όπως ο ξανθός χείμαρρος των μαλλιών της ακτινοβολούσε μια «αγέρωχη υγεία λέαινας» (Φελίνι). Υπερβαίνει (πρόσκαιρα, αλλά καταλυτικά) την Μπριζίτ Μπαρντό, αποδεικνύοντας ότι «όταν ο Θεός έπλασε τη γυναίκα» είχε δαιμονικά κέφια και, ταυτόχρονα, συμπληρώνει τη Σοφία Λόρεν. Η Εκμπεργκ είναι, όπως η Ρώμη, πληθωρική, αισθησιακή και ταυτόχρονα παρακμιακή: μια Σειρήνα του άστεως, μια γοργόνα της Φοντάνα ντι Τρέβι, (σαν να) αναδύεται από το περίφημο σιντριβάνι, όπου συμπαρασύρει τον Μαστρογιάνι σε μια βόλτα στην Αχερουσία «των αισθήσεων και των παραισθήσεων». Στο πρόσωπο της Ανίτας Εκμπεργκ ο θεατής αναγνωρίζει την Αριάδνη στον «Λαβύρινθο του Φελίνι», όπως τιτλοφορείται η έκθεση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ρώμης (30.10.2010-30.1.2011), για να χαθεί στην «Πόλη των Γυναικών».