Ο Νίκος

• Το θέμα ήταν ο «Ριζοσπάστης». Το θέμα ήταν ο σοσιαλισμός. Το θέμα ήταν το Κόμμα. Το θέμα ήταν ο κομμουνισμός. Το θέμα ήταν ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία, η όπερα, η αισθητική, ανάμεσά μας και πάνω από ένα φλιτζάνι καφέ ή ένα ποτηράκι ούζο. Ξετυλίγαμε την ανέμη, και την ξανατυλίγαμε μέχρι την άλλη φορά που θα πιάναμε την άκρη του νήματος και θα αρχίζαμε τα ίδια θέματα που δεν τελειώνουν ποτέ. Τα γαλανά του μάτια γελαστά, τα λόγια μέσα από τα κάπως αραιά λευκά του δόντια με νόημα. Χωρίς να μετράμε το μήκος του χρόνου, που κατά καιρούς έμπαινε ανάμεσά μας, ξανασυναντιόμασταν λες και είχαμε χωρίσει μόλις το προηγούμενο βράδυ.

• Περίμενα τις Πέμπτες να διαβάσω τις κριτικές του για τις καινούριες ταινίες, για να αποφασίσω ποια θα έβλεπα την υπόλοιπη εβδομάδα. Καλά, Νίκο, οι σκηνοθέτες του Χόλιγουντ δεν ξέρουν κατά πού πέφτει ο Περισσός. Να μάθουν, απαντούσε ο Νίκος. Και άλλοι σκηνοθέτες, ανεξαρτημένοι και ανεξάρτητοι, δεν ξέρουν. Να μάθουν. Για τον Νίκο, η γνώση έπρεπε να ήταν σφαιρική. Για τους σκηνοθέτες ακόμα περισσότερο, γιατί το κοινό τους είναι πλατύ, πολυεθνικό, με διαφορετικές κεραίες λήψης και παιδεία πρόσληψης, και ικανότητα ανάλυσης.

• Το κοινό με την ύπαρξη της τηλεόρασης έχει γίνει ακόμα πλατύτερο, αφού επαναλαμβάνουν τις προβολές των ταινιών, παλαιότερων παραγωγών καθώς και σύγχρονων. Μετρούσαμε τους αριθμούς των αναγνωστών και των θεατών. Τους διαιρούσαμε κατά κατηγορίες ενδιαφέροντος. Πόσους απασχολεί ο κινηματογράφος και πόσους η λογοτεχνία. Ποιο το κοινό του ενός και ποιο της άλλης. Ψάχναμε να βρούμε τις αιτίες για τη μείωση των θεατών στις κινηματογραφικές αίθουσες, για την αναγνωστικότητα των συμπατριωτών μας, σύμφωνα με τα νούμερα που δίνουν τα βιβλιοπωλεία για την κίνηση του βιβλίου.

• Κι εμείς τι κάνουμε; Αυτό που ξέρουμε και μπορούμε. Μήπως μπορούμε να κάνουμε περισσότερα; Καθόμουν στην πρώτη σειρά του κινηματογράφου της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, την εβδομάδα που είχε αφιερώσει στη μνήμη του Γιάννη Ρίτσου, και την Παρασκευή, 3 Απριλίου, ο Νίκος θα μιλούσε για τον ποιητή. Ο τίτλος της ομιλίας του ήταν: Τρία Γράμματα. Σηκώθηκε από το κάθισμα διαδρόμου, στην Τρττη σειρά της αίθουσας, στάθηκε ορθός πίσω από το βήμα, με το λευκό του δέρμα λευκότερο, τα γκρίζα του ψαλιδισμένα γένια, άπλωσε το γαλανό του βλέμμα πάνω στους θεατές και άρχισε με αυτά τα λόγια: «Εχω μια μικρή ίωση και η φωνή μου δεν είναι καλή. Αν δεν μπορώ να συνεχίσω, θα καλέσω τη σύντροφό μου να συνεχίσει την ομιλία μου».

• Κι έτσι έκανε. Ο Νίκος άφησε το βήμα, που πίσω του στάθηκε η Ελένη, και ήρθε και κάθισε στο κάθισμα στο διάδρομο, δίπλα από την αδελφή μου, που καθόταν δίπλα μου. Δεν είχε αντέξει τη συγκίνηση που με αυτήν ο ίδιος είχε εμποτίσει την ομιλία του. Γύριζα στο μυαλό μου, για μια φορά ακόμα, αυτές τις τελευταίες σκηνές του Νίκου, καθώς έμπαινα στο Πρώτο Κοιμητήριο της Αθήνας, πατώντας σ' ένα νωπό χώμα από τη βροχή που έπεφτε μαζί με τα δάκρυά μου κι έβρεχαν το πρόσωπό μου. Ο ουρανός άνοιξε και άφησε ένα γαλανό κομμάτι, σαν τα γαλανά μάτια του Νίκου, καθώς άνοιγε η γη να τον δεχτεί για πάντα. Πήρα μαζί μου τις μνήμες μου.

Ιωάννα ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ, Ριζοσπάστης, Πέμπτη 9 Απρίλη 2009