Ο Χριστός ξανασταυρώνεται!

• ΚΡΙΤΙΚΗ
• Του Δημήτρη Δανίκα
  
• TA NEA: Πέμπτη 9 Απριλίου 2009

• Επιτέλους. Καλύτερη επιλογή της Εβδομάδας των Παθών η «Μακρόνησος» των πατριωτών. Ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ κόβει το νήμα των νέων ταινιών. Χωρίς αριστερές εμμονές και κομμουνιστικές καταβολές. Εντελώς ψύχραιμα και καλλιτεχνικά. Η ιστορική έρευνα, η τεχνική επεξεργασία και η σκηνοθεσία από το δίδυμο Ηλίας Γιαννακάκης- Εύη Καραμπάτσου γκρεμίζουν τον ποιητικό Δηθεν-ισμό και το βόλεμα με τα πορτρέτα σπουδαίων φυσιογνωμιών.
  

• Με έναν λόγο, ντοκιμαντέρ μακριά απ΄ τις δημόσιες σχέσεις και τις τηλεοπτικές εικόνες. Ντοκιμαντέρ για το σινεμά. Μπράβο στα δύο παιδιά. Εγκάρδια χαιρετίσματα από μακριά! Τρία τα επίπεδα της «Μακρονήσου». Τρία επίπεδα, διακριτά, σε δημιουργική σύνθεση μεταξύ τους. Το πρώτο- το πιο δυνατό και ερευνητικό- οι αυθεντικές σκηνές από το κολαστήριο της Μακρονήσου. Με τους πασίγνωστους πρωταγωνιστές. Από τη «μητέρα» Φρειδερίκη και τον «πατέρα» Παύλο, μέχρι τους βασανιζόμενους και τους βασανιστές. Εδώ οι σκηνοθέτες ακολουθούν τη γραμμή της αντίστιξης. Δηλαδή από τη μια η αυθεντική, ασπρόμαυρη εικόνα επικαίρων της εποχής. Από την άλλη, στον ήχο, η ανάγνωση αποσπασμάτων από γράμματα των εγκλείστων και καταραμένων.

• Προσέξτε όμως ευφυέστατη ηχητική επιλογή. Αντιστικτική κι αυτή. Η γραφή από τα γράμματα κοφτή, μινιμαλιστική, δωρική, απλή. Σταγόνα σταγόνα να πέφτει και να τσακίζει το συναίσθημα και να δημιουργεί εσωτερική, πνιγμένη κραυγή. Πράγμα που πολλαπλασιάζεται από την ανάγνωση με χαμηλόφωνη, μπάσα, φωνή, κυρίως με τις μουσικές αποχρώσεις του Αλέξανδρου Βούλγαρη. Έτσι και χωρίς τυμπανοκρουσίες, εύκολες καταγγελίες και πολιτικές κορόνες, το χαμηλόφωνο μπάσο του αφηγητή πολλαπλασιάζει το συναίσθημα και ταυτόχρονα η λιτή οδύνη από τα γράμματα κουρελιάζει τα ταρατατζούμ της αμερικανο-βασιλικής προπαγάνδας της εποχής. Έξοχα!

• Το δεύτερο επίπεδο συγκροτείται από τέσσερις (αν τους μέτρησα σωστά) αγιο-μάρτυρες της Μακρονήσου. Ανάμεσά τους η Αλέκα Παΐζη και ο Τάσος Ζωγράφος. Μαρτυρίες εις διπλούν. Τόσο από τα προσωπικά τους βιώματα όσο και από την περυσινή τους επίσκεψη στη Μακρόνησο. Έτσι μαζί με τα φλας μπακ από κοντά και η ανάφλεξη της μνήμης πατριωτών που τα ΄δωσαν όλα για μια καλύτερη Ελλάδα. Αυτό πίστεψαν με το μυαλό τους. Έτσι έπραξαν με την καρδιά τους. Υποκλίνομαι στο πάθος τους.

• Το τρίτο επίπεδο ακόμα πιο δυνατό. Οι δύο κινηματογραφιστές-ερευνητές, φέρνουν σε αντιπαράσταση έναν επιζώντα διοικητή του κολαστηρίου με τους βασανισμένους. Γι΄ αυτόν η αναδιαπαιδαγώγηση ήταν πράξη εθνική. Και μάλιστα ειρηνική, πολιτισμένη και ιερή. Για τους εγκλείστους και καταραμένους, ήταν ο πλήρης ορισμός της Κόλασης του Δάντη. Τα συμπεράσματα στον θεατή. Τα δικά μου; Να το δείτε χωρίς επιφύλαξη, χωρίς προκατάληψη πολιτική. Υπόδειγμα κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ. Ελάχιστος, ένας μικρός κόκκος τιμής!

Με δυο λόγια:

• Mε την έναρξη του Εμφυλίου, το αμερικανο-βασιλικό καθεστώς μεταφέρει στη Μακρόνησο προς εθνική αναδιαπαιδαγώγηση χιλιάδες κομμουνιστές, αριστερούς, σοσιαλιστές και άλλους αμετανόητους δημοκράτες. Μέχρι το 1954 το ξερονήσι κατοικήθηκε από εκατό και πλέ ον χιλιάδες αγωνιστές. Ανάμεσά τους μερικά από τα πρώτα ονόματα της αφρόκρεμας: Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος, Μάνος Κατράκης, Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Θανάσης Βέγγος, Νίκος Κούνδουρος. Η διαδικασία ήταν διπλή.

• Με δεκάδες τεχνάσματα βασανισμών - από φάλαγγα μέχρι ανελέητο ξύλο με ρόπαλα των Αλφαμιτών- να τσακίσουν το φρόνημα των πατριωτών. Νυχθημερόν. Σε ακανόνιστα διαστήματα. Όσοι υπέκυπταν ήταν αναγκασμένοι να υπογράψουν δήλωση μετανοίας. Στη συνέχεια ο «δηλωσίας» διάβαζε τη γραπτή μεταμέλειά του, η οποία στο τέλος κατέληγε τοιχοκολλημένη στην εκκλησία του χωριού του. Πλήρης ο διασυρμός. Και όχι μόνο αυτό. Αφού με τη δήλωσή του είχε μετακινηθεί στο αντίπαλο στρατόπεδο, ήταν καταδικασμένος να φορέσει στολή και ως φαντάρος με ρόπαλο στα χέρια, να δέρνει ανηλεώς τους συντρόφους του με τους οποίους είχε αγωνιστεί για τον ίδιο σκοπό. Αδελφός να σκοτώνει αδελφό.
  

• Η κατάσταση εφιαλτική. Τα κρούσματα παράνοιας και αυτοκτονιών σε βάση καθημερινή. Ένας εξ αυτών κόβει τη γλώσσα του για να μη «δώσει» τον σύντροφό του. Άλλοι πέφτανε από τους βράχους. Κάποιοι άλλοι μουρλάθηκαν και κατέληξαν στο τρελοκομείο. Ακόμα και παιδιά 14 χρονών. Έτσι συμμορφώθηκε ο ελληνικός λαός. Έτσι δημιουργήθηκε το ανώμαλο μετεμφυλιακό καθεστώς. Έτσι μπήκαν οι βάσεις των χουντικών Απριλιανών. Ανάμεσα στους βασανιστές πρώτη θέση, ο Δημήτρης Ιωαννίδης. Απολάμβανε κάθε δευτερόλεπτο, κάθε βασανισμό. Με απλά λόγια, η Μακρόνησος είναι η επιτομή της μεταπολεμικής Ελλάδας. Προς τούτο επικαλούμαι την αθάνατη ρήση του μακαρίτη Παναγιώτη Κανελλόπουλου: Μακρόνησος, ο Νέος Παρθενώνας!

«Μακρόνησος». Υποδειγματικό ντοκουμέντο Υποδειγματική έρευνα. Ανατριχιαστικές αλήθειες

ΒΑΘΜΟΙ=7 (πολύ καλό)

Η εκδίκηση των αθέων έχει πλάκα

• Να πέσει κεραυνός να τους πλακώσει. Σαν ν΄ ακούω το ανάθεμα πιστών χριστιανών. Κάθε δόγματος και κάθε παραφυάδας. Πού ΄σαι Χριστόδουλε να δεις την κατάντια της Αμερικής. Διότι ο Λάρι Τσαρλς, ο σκηνοθέτης του «Βorat», παρέα με τον διάσημο κωμικό και παρουσιαστή Μπιλ Μάερ με το «Religulus» δίνουν ρέστα. Η αυτοσχέδια σύνθεση του religious- θρησκευόμενος- με το ridiculous- γελοίος. Ως εκ τούτου, γελοίος ο θρήσκος. Κύριε των Δυνάμεων, στο πυρ το εξώτερον θα καταλήξω!

• «Πίστευε... και γέλα» η παράφραση η ελληνική. Και να με συγχωρείτε δηλαδή. Όλοι οι πι στοί. Σε όποιον Θεό πιστεύουν και προσκυνούν. Αλλά όταν η εσωτερική πίστη φωτογραφίζεται με εξωτερικές εικόνες, τότε γελοία και η πίστη. Γι΄ αυτό και ο Μπιλ Μάερ με camera και ένα μικρόφωνο σουλατσάρει ανά τις ΗΠΑ και τα κάνει όλα λίμπα. Το ένα ανέκδοτο διαδέχεται το άλλο και η Εκκλησία μεταβάλλεται σε καφενείο με πρέφα και ούζο ελληνικό. Τι να πρωτοθυμηθώ!

• Τα καταστροφικά που περιέχονται στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννου και τις Άγιες Γραφές ξεπερνούν ολόκληρο το πυρηνικό οπλοστάσιο της Οικουμένης. Από κοντά και η αλησμόνητη ατάκα του Μπους. «Ο θεός μας θέλει ελεύθερους. Αυτή θα είναι και η εξωτερική μας πολιτική». Το καλαμπούρι πάει σύννεφο. Κανείς δεν έχει γράψει τι συνέβη στον Ιησού από την ημέρα που γεννήθηκε μέχρι την Εβδομάδα των Παθών... Να συνεχίσω; Τι φτωχός και έσχατος; Όταν ο Ιησούς ήταν Βaby, τον τρατάρισαν με χρυσό.

• Άσε την ατάκα κάποιου ευαγγελιστή: «Αν δεν κάνουμε ό,τι πει, τότε ο Θεός θα μετακομίσει σε άλλα μέρη». Και το άλλο. Γιατί παρακαλώ από τις 10 εντολές να λείπουν το μη βιάσεις, μη βασανίσεις. Αν τώρα προσθέσεις Θεό, Χριστό, Άγιο Πνεύμα, αγγέλους και αγίους, ο χριστιανισμός αναδεικνύεται στο πιο πολυθεϊστικό δόγμα όλων των εποχών. Το να θέλει να είναι μοναδικός, αποδεικνύει πως ο Θεός είναι ο πιο ζηλιάρης του Σύμπαντος. Να συνεχίσω; Άσε. Θα με αφορίσω! Τώρα- για να τελειώνω- επί της κινηματογραφικής ουσίας, ουδέν νεώτερον από το μέτωπο. Χλωμό αντίγραφο του Μάικλ Μουρ. Στην πραγματικότητα δεν είναι ταινία, αλλά ραδιοφωνική εκπομπή που θα ξεσήκωνε τα πλήθη των πιστών και θα έσπαγε τους δείκτες της Focus Βari και τα ταμεία!

«Πίστευε... και γέλα». Αιρετικό και βλάσφημο για κάθε χριστιανό Αλλά, μεταξύ μας, πανέξυπνο και γελαστό

ΒΑΘΜΟΙ=6 (χα χα χα)

Επίδειξη δύναμης με ρεσιτάλ σαπουνόπερας

• Να πω την πάσαν αλήθεια. Αν δεν ήμουν κριτικός, ούτε από μίλια μακριά θα το έβλεπα. Το «Ιssiz Αdam» του Σαγκάν Ιρμάκ εννοώ. Ελληνιστί «Πάντα μόνος». Δηλαδή τι να δω; Σαπουνόπερα από Τουρκία με περιτύλιγμα ευρωπαϊκό; Δεν είμαστε με τα καλά μας. Όμως, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, ένα το σωστό. Τόσο άρτια κατασκευασμένο ρομαντζάκι με δάκρυα πολλά, ούτε στα όνειρα, τα ελληνικά και τρελά! Φίλοι μου, η αλήθεια πικρή. Εν Ελλάδι τρεις οι φετινές παραγωγές Μade in Τurkey. Του Τζεϊλάν «Οι 3 πίθηκοι» υπόδειγμα πρωτοπορίας και αισθητικής. Του Ρεχά Ερντέμ «Μοναδική μου ηλιαχτίδα» υπόδειγμα ποίησης περιθωριακής και αιρετικής. Του Σαγκάν Ιρμάκ «Πάντα μόνος» υπόδειγμα σαπουνόπερας σημερινής. Αν τώρα κοντά σ΄ αυτούς βάλω και τον Φατίχ Ακίν, θα μας πάρει και θα μας σηκώσει άνεμος Ανατολής.
  

• Επομένως; Άσ΄ τα καλύτερα. Κάτι έχει αλλάξει εκεί. Στην πρώην Σουλτανία την Οθωμανική. Επομένως καθόλου τυχαία η διάθεση προς εκτίναξη ευρωπαϊκή. Καθόλου τυχαία η ανάκαμψη η τουρκική. Καθόλου τυχαία η διπλωματική τους αναλαμπή. Και δυστυχώς όπως ταπεινωμένη η δική μας εξωτερική πολιτική, το ίδιο και η κρατική κινηματογραφική, πελατειακή πρακτική. Ρε εσείς ακούστε καλά. Οι Τούρκοι κάνουν καλύτερο Σινεμά! Ιδού λοιπόν ο τύπαρος ο Σαγκάν (Cagan το όνομά του στα τούρκικα) μόλις 39 ετών παρακαλώ. Με προϊστορία στο σενάριο και την τηλεόραση και με ρεκόρ εισιτηρίων για αυτήν την σαπουνόπερα που έσπασε ταμεία. Πρώτον, αφομοιώνει μέχρι το μεδούλι την αθάνατη συνταγή του Κλοντ Λελούς, του 1966 «Ένας Άνδρας και μια Γυναίκα» (Un homme et une femme).
  

• Με Ανούκ Εμέ και Ζαν Λουί Τρεντινιάν. Μια μελοδραματική, κοσμοπολίτικη. απλούστατη ιστορία που κάθε θηλυκό επί της Γης την είχε επισκεφτεί και την είχε βάλει κάτω από το προσκεφάλι του μαζί με τις φωτογραφίες του Μάρλον Μπράντο, του Αλέν Ντελόν και του Ανδρέα Μπάρκουλη του 1958. Τι λέει αυτή η ιστορία; Απλό. Θέλουν αλλά δεν μπορούν. Κάτι συμβαίνει και η ματαίωση της ολοκλήρωσης «σκοτώνει» τον θεατή. Σασπένς αισθημάτων δηλαδή. Θα τα φτιάξουν; Θα καταλήξουν; Θα παντρευτούν; Έλα ντε!

• Το δεύτερον, μεταμορφώνει την Κωνσταντινούπολη σε κάτι μεταξύ Μονμάρτρης, Μανχάταν και Νότινγκ Χιλ. Που πάει να πει, ο διάκοσμος, το περιβάλλον, ο πρώτος και ουχί ο Τρίτος Κόσμος της βαθιάς Ανατολής. Με δόσεις φυσικά. Με δόσεις πειστικές. Οργανικά ενσωματωμένες στην ιστορία. Πώς; Απλό. Ο πρωταγωνιστής (Κεμάλ Χουνάλ) με όνομα Άλπερ υποδύεται έναν σεφ Μαμαλάκη και Λευτέρη Λαζάρου παιδαρά. Μοδάτος, με λάπτοπ, με restaurant αστεράτο, σε μια θηριώδη κουζίνα, πιστό αντίγραφο γαλλικής της πρώτης γραμμής. Παιδαράς σε γοητεία, πλάτες, ύψος και κατακτήσεις. Λάτρης της μουσικής (με βινύλιο παρακαλώ, είπαμε ο σκηνοθέτης είναι «προχώ») και φανατικός του ποδόγυρου. Το πήδημα πάει σύννεφο. Ταμάμ και μαμ! Με το τρία. Μπαίνω, εκσπερματώνω, βγαίνω. Στο πιτς φιτίλι. Έχει σημασία αυτό. Ώσπου κεραμίδα πίπτει στο καύκαλο το μαγειρο-μουσικό.

• Εδώ ακριβώς καταφθάνει η Μπουράκ (Μέλις Μπιρκάν). Και όταν λέω Μπουράκ, εννοώ μπουρέκι ταμάμ. Μια κοπελάρα που ούτε η Άννα Βίσση στα τρελά όνειρα της πρώτης νιότης της. Να στενάζουν, να ιδρώνουν και να πέφτουν χάμω τοίχοι, παράθυρα, κεραμίδια, τσιμέντα. Το θηλυκό μπουρεκάκι όμως δεν είναι του πιτς φιτιλιού. Αντιθέτως. Της κουλτούρας και της ψυχής. Πάντα το ΄λεγα. Το καλύτερο δόλωμα για να τσιμπήσει μπουρέκι επιπέδου Μπιρκάν είναι Ποίηση, Φιλοσοφία και εν γένει μελαγχολία. Με τα εσώψυχα το μπουρέκι. Με τα επιτόπια πηδηματάκια ο Άλπερ. Θα καταλήξουν; Αυτή η αγωνία. Από εκεί και τα δάκρυα του θεατή. Γιατί; Μα επειδή ο Ιρμάκ ξύπνιος και ταλαντούχος μέχρι εκεί. Αρχίζει από το σεξ και το πιτς φιτίλι. Το εξωτερικό δηλαδή. Για να καταλήξει στο αίσθημα και την ψυχή. Άρπα την τώρα Ελληνάρα σκηνοθέτη του καφενέ!

«Πάντα μόνος». Ρεσιτάλ σαπουνόπερας Επίδειξη δύναμης από Τουρκία Ένας Άντρας και μια Γυναίκα

ΒΑΘΜΟΙ=7 (στο είδος του)

Πέφτουν σαν το χαλάζι

Τέσσερις ακόμα πρεμιέρες. Πέφτουν οι ταινίες, κοπανάνε μύγες τα ταμεία.

• «Το χάρισμα της Σεραφίν» (Seraphine) Δράμα και πορτρέτο αληθινού καλλιτέχνη από τον σκηνοθέτη Μαρτέν Προβόστ. Πρόκειται για στιγμές από την ταραγμένη ζωή του θηλυκού Γάλλου Βαν Γκογκ, μιας παραδουλεύτρας της Σεραφίν ντε Σανλίς που σαν μια άλλη Ζαν Ντ΄ Αρκ άκουγε φωνές, ζωγράφιζε μοντέρνα και πριμιτίφ και που το 1942 πέθανε σε άσυλο και τρελοκομείο. Καλοφτιαγμένο, σοβαρό, με πινελιές εσωτερικής ταραχής και με εξαιρετική ερμηνεία από Γιολάντ Μορό. Όμως η αφήγηση να πάσχει από έλλειμμα πυκνότητας, οικονομίας και δραματικών κορυφώσεων. Βαθμοί=6

• «Ψωνίζω, άρα υπάρχω» (Confessions of a Shopaholic) Χαζοκομεντί του Π. Τζ. Χόγκαν, όπου μια σπαστική μπεμπέκα (Ίσλα Φίσερ) τρελαμένη με πάσης φύσεως και φίρμας ρούχα, καταλήγει πρωταθλήτρια δημοσιογραφίνα σπουδαίου περιοδικού επί των Οικονομικών. Τώρα τι να πω; Δύο πράγματα. Το πρώτο, πως οι Αμερικανίδες ουδεμία σχέση με κομψότητα και γούστο. Το δεύτερο, πως μπροστά σ΄ αυτό, το «Ο διάβολος φορούσε Ρrada» φαντάζει ως το απόλυτο αριστούργημα όλων των εποχών! Βαθμοί=0

• «Fanboys». Δεύτερη στη σειρά χαζοκωμωδία με σκηνοθέτη τον Καρλ Νιούμαν, όπου ένα τσούρμο πανίβλακες της εφηβείας πλακώνονται για το «Star Wars» και το «Star Τrek»! Να τρελαθώ. Αν τώρα σας περιγράψω σκηνή όπου ένας εξ αυτών στρώνει σαλάμια στον καμπινέ για να αφοδεύσει, θα με πάρετε για τρελό! Βαθμοί=0

• «Τhe Gladiators». Φανταστικό ψευδο-ντοκιμαντέρ του σπουδαίου Βρετανού Πίτερ Ουότκινς, γυρισμένο το 1969. Επειδή όμως δεν έγινε προβολή σε αίθουσα κινηματογραφική και επειδή με τους αναγνώστες μου είμαι ειλικρινής, πραγματικά δεν ξέρω. Αν πρόκειται η προβολή να γίνει με κανονική κόπια ή με DVD.