Υπαρξιακές και ερωτικές εξομολογήσεις

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 23 Απριλίου 2009

• Η πορεία της δημιουργίας μέσα από μια δυνατή, προσωπική εξομολόγηση στην ταινία «Η συνεκδοχή της Νέας Υόρκης» του Τσάρλι Κάουφμαν και η προσπάθεια ενός νέου να κερδίσει την καρδιά ενός κοριτσιού στις στέπες του Καζακστάν στην ταινία «Για τα μάτια της Τουλπάν» του Σεργκέι Ντβορτσεβόι ξεχωρίζουν από τις οκτώ συνολικά νέες ταινίες της βδομάδας αυτής.

• Ενώ ακολουθούν οι ταινίες: «Παράνομες πράξεις» του Γουέιν Κρέιμερ, «Ο υπ' αριθμόν 1 δημόσιος κίνδυνος - μέρος 1ο» του Ζαν-Φρανσουά Ρισέ, «Η επανάσταση των γαρυφάλλων» της Μαρίας ντε Μεντέιρο, «Μη με ξεχνάς» του Εκτορ Μπαμπένκο, «Κάτω από το μακιγιάζ σου» του Βαγγέλη Σεϊτανίδη και «Crank 2: High Voltage» των Μαρκ Νέβελντιν και Μπράιαν Τέιλορ. Τέλος, αξίζει να σημειώσω πως η ταινία «Η σκόνη του χρόνου» του Θόδωρου Αγγελόπουλου συνεχίζεται αυτή τη βδομάδα στο «Τριανόν», με ανθρώπους του πνευματικού κόσμου να συζητούν καθημερινά (μετά την προβολή των 8 μ.μ.) με το κοινό.

Η συνεκδοχή της Νέας Υόρκης

• Synecdoche, New York. ΗΠΑ, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Τσάρλι Κάουφμαν. Ηθοποιοί: Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν, Σαμάνθα Μόρτον, Μισέλ Γουίλιαμς, Κάθριν Κίνερ, Εμιλι Γουάτσον, Νταϊάν Γουίστ, Τζένιφερ Τζέισον Λι, Χόουπ Ντέιβις. 124'**** ½

  

• Ενας υποχόνδριος σκηνοθέτης του θεάτρου αναπαριστά τη ζωή του σε μια Νέα Υόρκη που στήνει σ' ένα τεράστιο υπόστεγο, σε μια γοητευτική, διανθισμένη με σουρεαλιστικά στοιχεία ταινία. Εξοχος στον ρόλο ο Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν.

• Ενδοσκόπηση, προσωπική εξομολόγηση αλλά και αυτο-σάτιρα της ζωής του κάνει με την πρώτη του αυτή σκηνοθεσία ο γνωστός σεναριογράφος Τσάρλι Κάουφμαν («Η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», «Adaptation», «Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς»). Ταυτόχρονα, ταινία-σχόλιο πάνω στην πορεία της δημιουργίας αλλά και στον θάνατο, δοσμένο μέσα από το πολύπλοκο, γεμάτο σουρεαλιστικά στοιχεία μυαλό του σκηνοθέτη της «Ανθρώπινης φύσης».

• Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο Κέιντεν (ο Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν σε μια πραγματικά μαγευτική ερμηνεία), ένας υποχόνδριος σκηνοθέτης του θεάτρου, που, όταν βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή της επαγγελματικής και προσωπικής του ζωής, αποφασίζει να αναπαραστήσει ολόκληρη τη Νέα Υόρκη σ' ένα τεράστιο υπόστεγο, όπου διάφοροι ηθοποιοί ερμηνεύουν τις γυναίκες στη ζωή του, από τη γυναίκα του (Κάθριν Κίνερ) μέχρι τις φιλενάδες του (που τις ερμηνεύουν μερικές από τις καλύτερες ηθοποιούς του Χόλιγουντ). Ακόμη και για τον εαυτό του, ο Κέιντεν θα βρει άλλο ηθοποιό (Τομ Νούναν) να τον ερμηνεύσει, ο οποίος, κάποια στιγμή, με τη σειρά του, θα παραδώσει τον ρόλο σ' έναν άλλο...

• Με την ταινία του αυτή, ο Κάουφμαν, ένας από τους πιο ταλαντούχους σεναριογράφους του σύγχρονου Χόλιγουντ, διεισδύει στο ανθρώπινο μυαλό για να εξετάσει τη διαδικασία (αλλά και τα συχνά αδιέξοδα) της δημιουργίας. Μιας δημιουργίας στην οποία εμπλέκει τα πρόσωπα που γνωρίζει, τους φίλους που εμπιστεύεται, τις γυναίκες που αγάπησε ή που θα ήθελε ν' αγαπήσει, τον δρόμο που ακολουθεί ή που θα ήθελε ν' ακολουθήσει. Η Νέα Υόρκη που χτίζει -μια Νέα Υόρκη που υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό του- είναι ένας κόσμος που δεν απέχει και πολύ από τον δικό μας κόσμο. Ενας κόσμος της φαντασίας μας, των πόθων και των ονείρων μας, ακόμη και των εφιαλτικών στιγμών μας, όπου κινούμε όπως θέλουμε τους άλλους ανθρώπους. Ανθρώπους όμως που καμιά φορά παίρνουν τα ηνία στα χέρια τους και ξεφεύγουν από τον έλεγχό μας.

• Σταδιακά, στην πορεία, ανακαλύπτουμε πως αυτή είναι και η δική μας ζωή, από τη στιγμή της ενηλικίωσης ώς τον θάνατό μας -κι αυτό είναι ένα από τα πιο όμορφα, τα πιο γοητευτικά, μαζί και τα πιο μαγικά, στοιχεία της ταινίας. Μέσα από ατέλειωτα δωμάτια, δαιδαλώδεις διαδρόμους και δρομάκια, που άλλοτε τα διασχίζουν όμορφες, ονειρικές γυναίκες κι άλλοτε κακόμοιροι άστεγοι μιας συνεχώς εντεινόμενης οικονομικής κρίσης, αναζητώντας εκεί καταφύγιο - γιατί ο Κάουφμαν δεν αποφεύγει να τοποθετήσει την ιστορία του σ' ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον - περνά, και κάποια στιγμή τελειώνει, η ζωή μας. Μπορεί στην ταινία όλα να εκτυλίσσονται πάνω σε μια (τεράστια), φελινικού στιλ (το «Οκτώμισι» δεν είναι μακριά) σκηνή, η σκηνή όμως αυτή είναι ο κόσμος μας. Ακριβώς όπως λέει και ο Σέξπιρ, «όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή κι εμείς δεν είμαστε παρά απλοί ηθοποιοί». Η ταινία του Κάουφμαν δεν προσφέρει τα αποχαυνωτικά πόπκορν των multiplex. Είναι μια ταινία ξεχωριστή, που απαιτεί ν' αφεθείτε στη γοητεία της για να την απολαύσετε.

Για τα μάτια της Τουλπάν

• Tulpan. Καζακστάν, 2008. Σκηνοθεσία: Σεργκέι Ντβορτσεβόι. Σενάριο: Ντβορτσεβόι & Γενάντι Οστρόφσκι. Ηθοποιοί: Ασκάτ Κουτσιντσιρέκοβ, Σαμάλ Γιεσλιάμοβα, Οντάσιν Μπεσικμπάσοβ. 100'****

• Ενας νέος προσπαθεί να κερδίσει την καρδιά ενός κοριτσιού στις αφιλόξενες στέπες του Καζακστάν, σε μια δοσμένη με δύναμη, λυρισμό και ποίηση ταινία. Η ενηλικίωση είναι το κύριο θέμα της όμορφης αυτής πρώτης ταινίας μυθοπλασίας του Καζάκου ντοκιμαντερίστα Σεργκέι Ντβορτσεβόι, με φόντο τις απέραντες, άγονες στέπες του Καζακστάν. Η ταινία αφηγείται την ιστορία του Ασά, ενός νεαρού που, όταν επιστρέφει από τη θητεία του στο ναυτικό, προσπαθεί να πείσει τα μελλοντικά πεθερικά του να του δώσουν το χέρι της Τουλπάν («Τουλίπα» είναι το όνομα του μοναδικού ανύπαντρου στην περιοχή κοριτσιού που ο Ασά θέλει να παντρευτεί), η οποία συνεχώς τον αντικρούει βρίσκοντάς τον άσκημο.

• Ο Ντβορτσεβόι κινείται ανάμεσα στην κωμωδία κι ένα λυρισμό, καταφέρνοντας να ξεφύγει από τον μελοδραματισμό ή την εθνογραφική καταγραφή, ενώ, παράλληλα, χρησιμοποιεί τη στέπα και γενικά τη φύση για να δώσει μια διάσταση ποιητική, θα έλεγα ονειρική, σχεδόν εξωπραγματική, στην όλη ατμόσφαιρα. Η κάμερά του καταγράφει με επιμονή και λεπτομέρεια τις πιο σημαντικές στιγμές από τη ζωή του Ασά, γεμίζοντας τους έρημους χώρους με ζώα και ανθρώπους, τοποθετώντας έξυπνα και με ευρηματικότητα τους διάφορους ήχους και επιλέγοντας τις σκηνές εκείνες που όχι μόνο προωθούν την ιστορία αλλά και δημιουργούν την αυθεντικότητα της σκληρής ζωής των νομάδων των απομακρυσμένων αυτών περιοχών. Με τη δύναμη, την ενέργεια και την ομορφιά που οφείλονται στη ντοκιμαντεριστική προσέγγιση του σκηνοθέτη και η οποία κυριαρχεί σ' όλη την ταινία, θυμίζοντας κλασικά ντοκιμαντέρ όπως «Ο Νάνουκ του βορρά» του Φλάερτι. Στην προσέγγιση αυτή ανήκουν και σκηνές όπως εκείνη -από τις πιο θαυμαστές που έχουμε δει σε ντοκιμαντέρ ή ταινία- όπου ο άπειρος Ασά αναγκάζεται να ξεγεννήσει μια προβατίνα.

Παράνομες πράξεις

• Crossing Over. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Γουέιν Κρέιμερ. Ηθοποιοί: Χάρισον Φορντ, Ρέι Λιότα, Ασλι Τζαντ, Τζιμ Στέρτζες, Αλις Μπράγκα. 113'** ½

• Ο Χάρισον Φορντ καλείται να λύσει παράλληλες ιστορίες λαθρομεταναστών στη Νότια Καλιφόρνια, σε μια ταινία που συνδυάζει το δράμα με το μυστήριο και το μελό. Τα προβλήματα μιας ομάδας μεταναστών στη Νότια Καλιφόρνια παρουσιάζει, μέσα από διάφορες παράλληλες ιστορίες, η ταινία αυτή που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Γουέιν Κρέιμερ. Ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες εκείνη μιας νεαρής μουσουλμάνας, που επειδή εκφράζει μια διαφορετική (καθόλου τρομοκρατική) άποψη στην έκθεσή της για την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου συλλαμβάνεται από το FBI, καθώς κι εκείνη του ανήλικου Κορεάτη, που πιέζεται να γίνει μέλος μιας συμμορίας. Ο σκηνοθέτης επέλεξε ιστορίες που καλύπτουν μεγάλη γκάμα θεμάτων, ιστορίες που άλλοτε συγκινούν, άλλοτε διασκεδάζουν κι άλλοτε οδηγούν στο μελό. Στόχος του να δείξει πόσο το αμερικανικό όνειρο έχει διαστρεβλωθεί, όχι από τους ξένους που φτάνουν με ελπίδες και όνειρα για να δημιουργήσουν κάτι το νέο στην υποτιθέμενη «γη της Επαγγελίας», αλλά από εκείνους που δυσπιστούν και εκμεταλλεύονται τον πατριωτισμό και τη γραφειοκρατία. Καλός στον ρόλο του πράκτορα του Γραφείου Μετανάστευσης ο Χάρισον Φορντ.

Υπ' αριθμόν 1 δημόσιος κίνδυνος - μέρος 1ο

• Mesrine: L' Ennemi Public Νο. 1. Γαλλία, 2008. Σκηνοθεσία: Ζαν-Φρανσουά Ρισέ. Σενάριο: Αμπντέλ Ραούφ Νταρφί. Ηθοποιοί: Βενσάν Κασέλ, Λουντιβίν Σανιέ, Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Ολιβιέ Γκουρμέ, Ματιέ Αμαλρίκ. 110'**

• Με νεύρο και ρυθμό γκανγκστερικό θρίλερ γύρω από τη ζωή του περιβόητου Γάλλου γκάνγκστερ Ζακ Μεσρίν. Την ιστορία του Ζακ Μεσρίν (βασισμένη στην αυτοβιογραφία του), τελευταίου μεγάλου Γάλλου γκάνγκστερ, παρουσιάζει στο θρίλερ αυτό ο Ζαν-Φρανσουά Ρισέ, καλύπτοντας στο πρώτο αυτό μέρος τη ζωή του γκάνγκστερ από τα παιδικά του χρόνια και τη συμμετοχή του στον πόλεμο της Αλγερίας ώς τα πρώτα χρόνια της εγκληματικής του δράσης, στον Καναδά και στις ΗΠΑ, μέχρι την επιστροφή του στη Γαλλία. Παρά τις κάποιες επαναλήψεις στην πλοκή, ο Ρισέ σκηνοθετεί με νεύρο, διανθίζοντας τις σκηνές του με χιούμορ και αποσπώντας καλές ερμηνείες τόσο από τον Βενσάν Κασέλ (Μεσρίν) όσο και από τους υπόλοιπους ηθοποιούς του. (Σε δύο βδομάδες ακολουθεί το δεύτερο μέρος της ταινίας).

Η επανάσταση των γαρυφάλλων

• Capitaes de Abril. Πορτογαλία, 2000. Σκηνοθεσία: Μαρία ντε Μεντέιρο. Σενάριο: Μεντέιρος και Ιβ Ντεμπουά. Ηθοποιοί: Στέφανο Ακόρσι, Μαρία ντε Μεντέιρος, Γιοακίμ ντε Αλμέιδα. 119'**

• Το αναίμακτο πραξικόπημα στην Πορτογαλία το 1974, που ανέτρεψε το δικτατορικό καθεστώς του Σαλαζάρ, μέσα από την ιστορία δύο νεαρών αξιωματικών που πήραν μέρος στην «επανάσταση των γαρυφάλλων», όπως έμεινε γνωστή, παρουσιάζει στην πρώτη της σκηνοθεσία η γνωστή ηθοποιός Μαρία ντε Μεντέιρος. Μια μοναδική στο είδος της επανάσταση, που σε κάνει να εύχεσαι όλες οι επαναστάσεις να γίνονταν με τον ίδιο αναίμακτο τρόπο. Παρά τις παραλείψεις και την κάπως επιφανειακή αντιμετώπισή της, η ταινία έχει ρυθμό, πάθος και μιαν ειλικρίνεια που σε παρασύρουν.

Μη με ξεχνάς

• El pasado. Αργεντινή, 2007. Σκηνοθεσία: Εκτορ Μπαμπένκο. Σενάριο: Μπαμπένκο και Μάρτα Γκόες. Ηθοποιοί: Γκάελ Γκαρσία Μπερνάλ, Μόρο Ανγκιλέρι, Αναλία Κουσεούρο. 114'**½

• Οι ερωτικές περιπέτειες ενός αναποφάσιστου άνδρα που... αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του, σε ένα άνισο ρομαντικό δράμα. Το ερωτικό παρελθόν ενός αναποφάσιστου άνδρα, με βάση ένα μυθιστόρημα του Αργεντινού Αλαν Πάουλς, είναι στο επίκεντρο της άνισης αυτής ταινίας τού Εκτορ Μπαμπένκο. Ο Γκάελ Γκαρσία Μπερνάλ είναι ο Ρίμινι, ένας άνδρας που ύστερα από 12 χρόνια γάμου αποφασίζει να χωρίσει τη γυναίκα του. Στη συνέχεια αρχίζει διάφορες άλλες σχέσεις, ενώ η γυναίκα του, που αρχικά συμφώνησε μαζί του για το διαζύγιο, τον κυνηγά συστηματικά, μέχρι που φτάνει τα όρια της τρέλας. Στην προσπάθειά του να καλύψει μεγάλα χρονικά διαστήματα, ο Μπαμπένκο («Το φιλί της γυναίκας αράχνης») τα προσπερνάει συχνά κάπως αμήχανα, ενώ αποφεύγει να διεισδύσει στον χαρακτήρα του Ρίμινι, ο οποίος παραμένει ένα ανεξήγητο μυστήριο.

Οι άλλες ταινίες

• ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΙΓΙΑΖ ΣΟΥ. Ελλάδα, 2008. Σκηνοθεσία-σενάριο: Βαγγέλης Σεϊτανίδης. Ηθοποιοί: Αριελ Κωνσταντινίδη, Βάνα Πεφάνη, Μένη Κωνσταντινίδη, Καίτη Παπανίκα, Ερρίκος Λίτσης. 90'½ - Με βάση μιαν υπάλληλο σε κατάστημα καλλυντικών, που επιστρέφοντας ένα βράδυ στο σπίτι της χτυπάει με το αμάξι της και σκοτώνει ένα παιδί, ο Βαγγέλης Σεϊτανίδης έφτιαξε μια ταινία με ένα αφελές σενάριο, που μπερδεύει τρεις διαφορετικές ιστορίες, που δυστυχώς δεν καταφέρνουν να δέσουν μεταξύ τους. Στις αδυναμίες και η σκηνοθεσία, άλλοτε τηλεοπτική, αλά Sex and the City στην προσέγγισή της, κι άλλοτε αλά Πολάνσκι, που δεν οδηγεί πουθενά. Κρίμα. (Την ταινία κάλυψα εκτενέστερα στην ανταπόκρισή μου από το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης).

• CRANK 2: HIGH VOLTAGE. ΗΠΑ, 2009. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μαρκ Νέβελντιν και Μπράιαν Τέιλορ. Ηθοποιοί: Τζέισον Στάθαμ, Εμι Σμαρτ. 95'* (κακή) - Περιπέτεια (παράλογης συχνά) δράσης, κάτι ανάμεσα στα βιντεο-γκέιμ και στα κόμικς, με ήρωα τον Τσέλιο, άνθρωπο με καρδιά, που δεν μπορεί να καταστραφεί, ο οποίος προσπαθεί να αποκτήσει ξανα την καρδιά του από τον Κινέζο γκάνγκστερ που την έκλεψε.