Και οι χειρότερες ταινίες, πολιτικές είναι

• Μπροστά σε πυκνό ακροατήριο, ο Κώστας Γαβράς μίλησε την Παρασκευή για όλα. Από την κρίση μέχρι τις νέες τεχνολογίες

• Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 11 Οκτωβρίου 2010

Κάθε φορά που ο Κώστας Γαβράς κάνει δημόσια εμφάνιση σε ελληνικό ακροατήριο έχει αμηχανία. Ισως επειδή οι συμπατριώτες του κρεμόμαστε από τα χείλη του και τον κοιτάμε με απέραντο θαυμασμό. Πώς αλλιώς να κοιτάξεις έναν σκηνοθέτη που επιμένει σε έναν πολιτικό, κοινωνικό και ζωντανό κινηματογράφο, έχει αναγνώριση από Ευρώπη και Χόλιγουντ και έχει πάρει Οσκαρ (για τον «Αγνοούμενο», 1982) και πολλές ακόμα διακρίσεις;

Μια αναδρομή στους σημαντικότερους σταθμούς της καριέρας του, από τότε που πρωτοπήγε στη Γαλλία («η δική μου γενιά», είπε, «φτάνοντας στη Γαλλία, ανακάλυψε την ελευθερία, σε μια εποχή που στην Ελλάδα αυτός που διάβαζε "Αυγή" την είχε διπλωμένη») μέχρι σήμερα, έκανε την Παρασκευή το βράδυ στο «Public». Καλεσμένος του «2ου Public Digital Festival», με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Δημήτρη Δανίκα, που συντόνισε την κουβέντα, απάντησε σε ερωτήσεις για...

ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ: «Το πρώτο πράγμα που κάνουν τα κράτη είναι να κόβουν λεφτά από τον πολιτισμό. Επικρατεί ένας οικονομικός φασισμός. Ο μουσολινικός ή χιτλερικός φασισμός δεν θα μπορούσαν να ξαναγυρίσουν σήμερα. Αλλά οι άνθρωποι πάντοτε βρίσκουν μια νέα μορφή του. Αν δεν αλλάξει αυτό, η επόμενη κρίση θα είναι χειρότερη. Βρισκόμαστε πλέον σε δημοκρατίες που δεν ελέγχουν τίποτα».

ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ: «Η κρίση μπορεί ν' αποτελέσει πηγή έμπνευσης, αλλά δεν είναι ο κανόνας. Η Γαλλία, για παράδειγμα, δεν ζει κοινωνικά δράματα αλλά κάνει καλές ταινίες. Επίσης, μην ξεχνάτε ότι η "Νουβέλ Βαγκ" γεννήθηκε τον Μάη του '68, όταν η Γαλλία είχε την καλύτερη οικονομία».

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΙΝΕΜΑ: «Πρέπει ν' αλλάξει ο κινηματογραφικός νόμος. Τα λεφτά που δίνει το κράτος δεν πάνε αυτόματα στην παραγωγή, αλλά μοιράζονται δεξιά κι αριστερά. Ο τέως υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης είχε ζητήσει να συστήσουμε επιτροπή για να φτιάξουμε μια πρόταση νόμου. Φέραμε τους προέδρους του Γαλλικού και του Σουηδικού Κέντρου Κινηματογράφου, κι όταν είδαν τον νόμο που είχαμε, έμειναν... κατάπληκτοι. Ξέρω ότι ο υπουργός Πολιτισμού, Παύλος Γερουλάνος, έχει έτοιμο τον νέο νόμο».

ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ: «Η ψηφιακή εποχή αποτελεί επανάσταση: υπάρχει μεγαλύτερη ευκολία στο γύρισμα των ταινιών (εξαιτίας των μέσων και του χαμηλού προϋπολογισμού), αλλάζει η αισθητική των έργων, ο τρόπος προβολής τους και τελικά η ίδια η τέχνη του κινηματογράφου. Οι ταινίες, όμως, που γίνονται ψηφιακά σε dvd, διαρκούν δέκα χρόνια. Είναι ένα πρόβλημα το πώς θα διατηρηθούν».

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: «Ενα από τα προβλήματα του ελληνικού σινεμά είναι το σενάριο. Η σκηνοθεσία, όμως, αρχίζει από το γράψιμο. Για μια καλή ταινία ισχύει ό,τι και για ένα καλό κόσμημα: για να φτιάξεις ωραία σκουλαρίκια, χρειάζεσαι χρυσό.

Θα σας πω έναν κινέζικο μύθο. Ενας βασιλιάς είχε παραγγείλει σε έναν καλλιτέχνη ένα ζωγραφικό έργο. Αυτός εξαφανίστηκε και μετά από ένα χρόνο ο βασιλιάς έστειλε να τον βρουν. Δεν είχε φτιάξει τίποτα. Ζωγράφισε, όμως, εκείνη τη στιγμή. Οταν ζήτησε να πληρωθεί, του είπε ο βασιλιάς: "Για δέκα λεπτά δουλειάς ζητάς λεφτά;". Απαντά ο ζωγράφος: "Δεν είναι δέκα λεπτά. Δουλεύω εδώ και ένα χρόνο"».

ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΣΙΝΕΜΑ: «Ολες οι ταινίες είναι πολιτικές. Ακόμα και οι "χειρότερες", που δείχνουν έναν κόσμο ψεύτικο, έχουν μια πολιτική επίδραση στον θεατή. Οι ταινίες που δείχνουν τη βία σαν παιχνίδι, έχουν μια πολιτική σημασία. Δεν υπάρχει ουδέτερο θέαμα. Η πολιτική δεν έχει να κάνει μόνο με τον ποιον ψηφίζω αλλά με τη συμπεριφορά στη ζωή και τη σχέση μας με τους πιο αδύνατους ή δυνατούς».

ΤΟ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ: «Το "Ζ" (1969) είχε διεθνή επιτυχία. Μου έκαναν πολλές προτάσεις από το Χόλιγουντ. Δεν ήθελα, όμως, να γίνω πάλι μετανάστης. Με φόβιζε γιατί είναι παράδεισος και κόλαση μαζί. Εκανα βέβαια εκεί ταινίες, όπως τον "Αγνοούμενο" και το "Mad city". Στον "Αγνοούμενο" οι παραγωγοί δεν ήθελαν με τίποτα τον Τζακ Λέμον πρωταγωνιστή. Θεωρούσαν ότι είναι κωμικός ηθοποιός, δεν μπορεί να κάνει δραματικό ρόλο. Τελικά τον επέβαλα. Γενικά, πάντως, υπάρχουν καταπληκτικοί Αμερικανοί, υπάρχει όμως και ο... Μπους».

ΤΟΝ ΤΡΕΝΤΙΝΙΑΝ ...ΠΡΟΕΔΡΟ: «Στο "Ζ" ο Ιβ Μοντάν παίζει τον Λαμπράκη, ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν τον Σαρτζετάκη και ο Ζακ Περέν τον δημοσιογράφο. Οταν λοιπόν ο Σαρζετάκης έγινε Πρόεδρος, φίλοι Αμερικανοί μου τηλεφωνούσαν και με ρωτούσαν: "Πώς έγινε ο Τρεντινιάν Πρόεδρος;".

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΣΤΑΡ: «Αν ο σκηνοθέτης γνωρίζει τι θέλει, οι ηθοποιοί υπακούνε.
Στο "Mad city" (1997) έπαιζαν οι Ντάστιν Χόφμαν και Τζον Τραβόλτα. Ο Χόφμαν είναι δύσκολος. Κάθε πρωί, πριν από το γύρισμα, ερχόταν με ένα φύλλο χαρτί γεμάτο ερωτήσεις. Το χειρότερο ήταν το γύρισμα της Δευτέρας. Είχε ολόκληρο Σαββατοκύριακο για να μαζέψει απορίες!» *