Κλοντ Σαμπρόλ, ανατόμος της ψυχολογίας των Γάλλων αστών

• Δημητρης Μπουρας, Η Καθημερινή, Tρίτη, 14 Σεπτεμβρίου 2010

Ο Κλοντ Σαμπρόλ πέθανε την περασμένη Κυριακή στο Παρίσι σε ηλικία 80 ετών, προκαλώντας θλίψη σε οικεία πρόσωπα, σε ηθοποιούς που ευτύχησαν να βρεθούν δίπλα του (η Ιζαμπέλ Ιπερ, στην καριέρα της οποίας ο Σαμπρόλ επέδρασε καθοριστικά, συγκαταλέγεται σε αυτούς) και σε ανθρώπους που αγάπησαν τις ταινίες του. Στην Ελλάδα, όσοι είχαν την ευκαιρία να τον γνωρίσουν από κοντά, το 1997 στη Θεσσαλονίκη χάρη σε μια ρετροσπεκτίβα του Φεστιβάλ, μιλούν για έναν ευφυή άνθρωπο, για έναν χιουμορίστα διόλου βαρύγδουπο.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, τέσσερις νέοι σκηνοθέτες μπήκαν στην περιπέτεια της κινηματογραφικής γραφής και όρισαν τα σημεία του ορίζοντα στον νέο χάρτη του γαλλικού σινεμά. Ο ευαίσθητος Τριφό ήταν η τρυφερή πλευρά στον χάρτη. Ο πολιτικοποιημένος Γκοντάρ συνδέθηκε με την αμφισβήτηση και τις ανατροπές της φόρμας. Ο δοκιμιακός Ρενέ ήταν κομιστής ενός μοντερνισμού που, τηρουμένων των αναλογιών, θύμιζε την επανάσταση του Μπρακ ή του Πικάσο στη ζωγραφική. Ο παρατηρητικός Σαμπρόλ, ο οποίος είχε παρατήσει τη Φαρμακευτική για το σινεμά και έγραφε ύμνους για τον Φριτς Λανγκ και τον Χίτσκοκ στο περιοδικό Cahiers du Cinema, καθιερώθηκε σαν ένας ανατόμος της ψυχολογίας και συμπεριφοράς των Γάλλων αστών.

Ο παραγωγικότατος Σαμπρόλ γύρισε περίπου 60 κινηματογραφικές ταινίες και ασχολήθηκε σχεδόν με όλα τα είδη, από την ανάλαφρη κομεντί μέχρι το θρίλερ. Το έργο του με μια επιπόλαιη ματιά μοιάζει με γαλλική χιτσκοκική απομίμηση, στην πραγματικότητα όμως δεν έχει ουσιαστική σχέση με τον Χίτσκοκ. Η ματιά του Σαμπρόλ ήταν ειρωνική και ο σαρκασμός του σπάνιος στις κορυφαίες στιγμές της καριέρας του: στον «Ωραίο Σέργιο», που θεωρείται η ληξιαρχική πράξη γέννησης της νουβέλ βαγκ το 1958, στις «Επιπόλαιες γυναίκες (1960), στην «Απιστη γυναίκα» (1968), στον «Χασάπη» και στο «Να πεθάνει το κτήνος» (1969), στην απρόβλεπτη «Τελετή» (1995). «Ο Σαμπρόλ δεν είναι απ’ αυτούς που διαχέονται στις ταινίες τους, απ’ αυτούς που φέρουν την υποκειμενικότητά τους επιδεικτικά (...) Η τέχνη του είναι μια τέχνη ξεσκεπάσματος, που εκδηλώνεται μέσα από μια ακριβή παρατήρηση των κωδίκων, των τελετουργιών και των σχέσεων εξουσίας. Υπάρχει κάτι σαν ένα δηλητήριο που σε λίγο θα κάνει τα πλαίσια να διαλυθούν. Ο Σαμπρόλ, ανατρεπτικός κινηματογραφιστής; Διακριτικά, αλλά υπέρτατα ανατρεπτικός» γράφει ο Τιερί Ζους στο Cahiers du Cinema στο τεύχος του Σεπτεμβρίου του 1995.