Η οδύσσεια ενός Ταλιμπάν

• 67ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

• Του ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 7 Σεπτεμβρίου 2010

• Προχωρώντας σταδιακά, από μέρα σε μέρα, η Μόστρα αποδεικνύεται ολοένα και πιο ενδιαφέρουσα με ταινίες πραγματικά καλλιτεχνικές, που δείχνουν πως ο παγκόσμιος κινηματογράφος έχει ακόμη πολλά να πει.

Με εσωτερικότητα, χωρίς κανέναν διάλογο, δίνει ο Βίνσεντ Γκάλο στο «Essential Killing» τον αγώνα του καταδιωγμένου Ταλιμπάν

Ταινίες όπως οι ελεγειακές «Σιωπηλές ψυχές» του Αλεξέι Φεντορτσένκο, η τρυφερή, ταυτόχρονα ειρωνική, «Κάπου» της Σοφίας Κόπολα, το απρόσμενο ανανεωτικό γουέστερν «Meek's Cutoff» της Κέλι Ράισχαρντ, το μινιμαλιστικό «Post Mortem» του Χιλιανού Πάμπλο Λαρέν και, χθες, το συγκλονιστικό «Essential Killing» του Γέρζι Σκολιμόφσκι έδειξαν πως ο διευθυντής του φεστιβάλ, Μάρκο Μούλερ, έκανε μια πολύ καλή επιλογή. Ας επιμένει, για κάποιους άγνωστους λόγους, η εφημερίδα «Ρεπούμπλικα» πως το φεστιβάλ είναι «Μόστρα χωρίς τέχνη» (ο τίτλος του χθεσινού του μεγάλου άρθρου). Οι περισσότεροι Ιταλοί κριτικοί, μαζί και οι ξένοι, στη λίστα με τα αστεράκια, που δημοσιεύει καθημερινά το περιοδικό του κλάδου «Variety», δείχνουν να μη συμφωνούν μαζί της και βάζουν τέσσερα και πέντε αστεράκια στις ταινίες που ανέφερα.

Στην εξαιρετική, εντός του διαγωνιστικού τμήματος, ταινία του «Essential Killing» («Αναγκαίες δολοφονίες»), ο Πολωνός σκηνοθέτης Γέρζι Σκολιμόφσκι («4 νύχτες με την Αννα») αφηγείται τη βασανιστική πορεία ενός Ταλιμπάν, που τον αιχμαλωτίζουν οι Αμερικανοί σε μυστική αποστολή τους στο Αφγανιστάν και, αφού τον βασανίσουν, μεταφέρεται για περισσότερα βασανιστήρια σε άγνωστη, ακαθόριστη, πρώην ανατολική χώρα κι αυτός καταφέρνει να δραπετεύσει. Καταδιωγμένος από στρατιώτες και ελικόπτερα, μόνος, σε μια ατέλειωτη, δασώδη, χιονισμένη περιοχή, ο Αφγανός αναγκάζεται να σκοτώσει όσους προσπαθούν να τον εμποδίσουν. Χωρίς νερό ή τροφή, παγωμένος από το κρύο, ο Ταλιμπάν συνεχίζει τη βασανιστική πορεία του, με την κάμερα να τον ακολουθεί και να καταγράφει τον αγχώδη αγώνα του για επιβίωση.

Υστερα από ένα πρώτο καθαρά πολιτικό μέρος (οι σκηνές των βασανιστηρίων θυμίζουν Αμπού Γκράιμπ και Γκουαντάναμο), ο Σκολιμόφσκι στρέφεται στον προσωπικό αγώνα του μοναχικού ανθρώπου, που προσπαθεί να επιβιώσει σ' ένα άγνωστο, εχθρικό περιβάλλον. Με ένα σφιχτοδεμένο μοντάζ, που δημιουργεί το σασπένς και τονίζει την πλευρά του θρίλερ, με σχεδόν καθόλου διάλογο, με όμορφες, εκπληκτικά φωτογραφημένες σκηνές σε τοπία που βρίσκονται σε αντίστιξη με τα δρώμενα, ο σκηνοθέτης προχωρεί με άνεση και σιγουριά, για να καταγράψει την οδύσσεια του ήρωά του και να μας προσφέρει ένα συγκινητικό, ποιητικό, κάπως φελινικό, φινάλε, έξω από την όλη ρεαλιστική ατμόσφαιρα της υπόλοιπης ταινίας. Ο Αμερικανός ηθοποιός Βίνσεντ Γκάλο («Τέτρο») δίνει με εσωτερικότητα, χωρίς κανένα διάλογο, το πάθος, την επιμονή και τον απελπιστικό αγώνα του καταδιωγμένου Ταλιμπάν.

• Και αμερικανικό αντεργκράουντ

Ο Γκάλο πρωταγωνιστεί ενώ είναι και σκηνοθέτης μιας δεύτερης ταινίας του διαγωνιστικού τμήματος, «Υποσχέσεις γραμμένες σε νερό». Πρόκειται για μια πολύ προσωπική ταινία (εκτός από πρωταγωνιστής και σκηνοθέτης, έκανε και το μοντάζ, έγραψε τη μουσική, ήταν και παραγωγός της!). Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για ένα είδος δοκιμίου, με τον Γκάλο να ερμηνεύει έναν άνδρα που συνομιλεί με μια νεαρή γυναίκα, που γνωρίζουμε ότι θα πεθάνει. Σε επαναληπτικούς συχνά διαλόγους, με μεγάλης διάρκειας γκρο πλάνα γυρισμένα όλα σε μαυρόασπρο φιλμ, με μια κάμερα που ακινητοποιεί τα πρόσωπα και σκιτσάρει, όπως ο ζωγράφος, τα σώματά τους, ο Γκάλο έφτιαξε μια εσωτερική σίγουρα ταινία (για σινεφίλ, σύμφωνα με τη «Ρεπούμπλικα», στοιχείο που γι' αυτήν είναι αρνητικό για τη Μόστρα). Μια ταινία πολύ κοντά στο πνεύμα του αμερικανικού αντεργκράουντ της δεκαετίας του '60, με μια δική της, παράξενη γοητεία. Στοιχείο που, αν και ξένισε ορισμένους, τελικά έκανε ένα αρκετά σημαντικό τμήμα του κοινού να τη χειροκροτήσει.*