Καταπιεστικά καθεστώτα στο εδώλιο

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ

• Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 22 Απριλίου 2010

Εννέα οι νέες ταινίες που προβάλλονται από σήμερα στις αίθουσες, ανάμεσά τους και δύο με ιστορίες τοποθετημένες σε καταπιεστικά καθεστώτα: «Γυναίκες χωρίς άντρες» της Ιρανής Σιρίν Νεσάτ και «Το μυστικό στα μάτια της» του Αργεντινού Χουάν Χοσέ Καμπανέλα (βραβείο ξενόγλωσσου Οσκαρ).

«Γυναίκες χωρίς άντρες» της διάσημης Ιρανής εικαστικού Σιρίν Νεσάτ, βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Στο πρόγραμμα και οι ταινίες: «Kick-Ass», σάτιρα των κόμικς του Μάθιου Βον, «Ξένες σε ξένη χώρα», ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Παναγιωτάτου, «Το κορίτσι στη φωλιά της σφήκας», πολιτικό θρίλερ του Ντάνιελ Αλφρεντσον, «Γκενσμπούργκ», βιογραφική ταινία του Ζοάν Σφαρ, «Σιωπηλός εχθρός», περιπέτεια εποχής του Νιλ Μάρσαλ, «Το τελευταίο τραγούδι» της Τζούλι Αν Ρόμπινσον και, σε επανέκδοση, ο «Μπέκετ» (1964) του Πίτερ Γκλένβιλ. Ακόμη, αναφέρω το ενδιαφέρον αφιέρωμα «140 χρόνια από τη γέννηση του Λένιν» με ταινίες από σκηνοθέτες όπως οι Αϊζενστάιν, Ρομ, Βερτόφ, Ντοβζένκο, Γιούτκεβιτς κ.ά.

Γυναίκες χωρίς άντρες

Zanan-e bedun-e mardan/Women Without Men। Σκηνοθεσία: Σιρίν Νεσάτ. Σενάριο: Σόγια Αζάρι, Στίβεν Χένρι Μάντοφ, Σιρίν Νεσάτ. Ηθοποιοί: Πεγκά Φερεντονί, Αρίτα Σαχρζάντ, Σαμπνάρ Τολουέι, Ορζι Τοτ. 99'***½

Με την κατάσταση της γυναίκας στο Ιράν καταπιάνεται στη δοσμένη με ειλικρίνεια, δύναμη, αλλά και εικαστική ομορφιά ταινία της η διάσημη Ιρανή καλλιτέχνιδα Σιρίν Νεσάτ - βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Η θλιβερή κατάσταση της γυναίκας και τα βάσανα στα οποία υπόκειται στο ισλαμικό καθεστώς κάθε φορά που σηκώνει το κεφάλι της για να ζητήσει ισότητα και δικαιοσύνη, είναι το θέμα της πρώτης αυτής ταινίας της διάσημης 52χρονης Ιρανής φωτογράφου και εικαστικού, Σιρίν Νεσάτ. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Νεσάτ (η οποία από τα 17 της ζει αυτοεξόριστη στις ΗΠΑ) καταπιάνεται με το θέμα της γυναίκας στο Ιράν: τόσο με τις φωτογραφίες της (όπως η σειρά «Γυναίκες του Αλλάχ») όσο και με τις βιντεο-εγκαταστάσεις της, που έχουν εκτεθεί παγκόσμια, παρουσιάζει την καταπίεση και τα βάσανα της Ιρανής γυναίκας.

Η ταινία, διασκευή ενός μυθιστορήματος «μαγικού ρεαλισμού» της Σαρνούς Παρσιπούρ, καταπιάνεται με την ιστορία τεσσάρων διαφορετικών γυναικών στην Τεχεράνη, στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1953, περίοδο πολιτικών αναταραχών, όταν ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας, Μοχάμεντ Μοσαντέκ, ανατράπηκε από ένα πραξικόπημα της αμερικανικής CIA, υποστηριγμένο από τους Αγγλους. Το πραξικόπημα επανέφερε στην εξουσία τον Σάχη, διέκοψε την ομαλή πορεία του Ιράν προς τη δημοκρατικοποίηση και οδήγησε στην ισλαμική επανάσταση του 1979 με όλα τα τραγικά της αποτελέσματα.

Από τις ιστορίες των γυναικών ξεχωρίζουν εκείνες της μεσήλικης Φακρί, παγιδευμένης σ' έναν ανέραστο γάμο, που ξαφνικά αντιμετωπίζει τον παλιό μεγάλο της έρωτα, και της Ζάριν, μιας νεαρής πόρνης που τώρα δεν της επιτρέπεται να βλέπει τα πρόσωπα των αντρών.

Μαζί τους παρακολουθούμε και τις ιστορίες της Μιούνις, μιας νεαρής, πολιτικοποιημένης γυναίκας που συγκρούεται με έναν αυστηρών αρχών, θρησκόληπτο πατέρα, και της Φαέζε, που το μόνο της ενδιαφέρον είναι να παντρευτεί τον αδερφό τής Μιούνις, αδιαφορώντας για όσα συμβαίνουν γύρω της. Και οι τέσσερις γυναίκες θα καταλήξουν σ' έναν ειδυλλιακό κήπο έξω από την Τεχεράνη, όπου, για ένα σύντομο διάλειμμα, καταφέρνουν να ξεφύγουν από τα καθημερινά τους βάσανα και ν' απολαύσουν μια ξέγνοιαστη ζωή με τραγούδια, χορούς και λογοτεχνικές συζητήσεις.

Παρά τις κάποιες σεναριακές αδυναμίες, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των γυναικείων χαρακτήρων, πρόκειται για μια τολμηρή, όχι μόνο πολιτικά αλλά και σεξουαλικά (με αρκετές σκηνές γυμνού) ταινία, που εξαιτίας του πολιτικού κλίματος γυρίστηκε εκτός Ιράν. Είναι δοσμένη με ειλικρίνεια και δύναμη, με πολύ καλές ερμηνείες και από τις τέσσερις πρωταγωνίστριες. Μια ταινία, που μαζί με τον εξαιρετικό «Κύκλο» του Τζαφάρ Παναχί (που οδήγησε τον δημιουργό της στη φυλακή), παραμένει αναγκαία, με όσα συμβαίνουν σήμερα στο Ιράν, ιδιαίτερα μετά την Πράσινη Κίνηση του 2009.

Το μυστικό στα μάτια της

El secreto de sus ojos. Αργεντινή, 2009. Σκηνοθεσία: Χουάν Χοσέ Καμπανέλα. Σενάριο: Χουάν Χοσέ Καμπανέλα, Εδουάρδο Σακέρι. Ηθοποιοί: Ρικάρντο Νταρίν, Σολεδάλ Βιλαμίλ, Πάμπλο Ράγκο, Χαβιέ Γκοντίνο, Γκιγιέρμο Φραντσέλα. 129'.***½

Η ανεξιχνίαστη υπόθεση μιας άγριας δολοφονίας μέσα από μνήμες του παρελθόντος σε ένα σκοτεινό θρίλερ με πολιτικές αναφορές - Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.

Οι μνήμες του παρελθόντος, με αφορμή την ανεξιχνίαστη υπόθεση μιας άγριας δολοφονίας, είναι στο επίκεντρο της αργεντίνικης ταινίας του Χουάν Χοσέ Καμπανέλα -σκηνοθέτη ορισμένων επεισοδίων της αμερικανικής σειράς «Law & Order».

Η ταινία αρχίζει στο σύγχρονο Μπουένος Αϊρες, όταν ο συνταξιούχος δικαστικός υπάλληλος Μπενιαμίν (Ρικάρντο Νταρίν) αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο με θέμα ένα ανεξιχνίαστο έγκλημα, τον βιασμό και τον άγριο φόνο μιας νεαρής γυναίκας, που είχε συμβεί στο Μπουένος Αϊρες το 1974, περίοδο του δικτατορικού καθεστώτος. Την εξιχνίαση είχε αναλάβει ο ίδιος, μαζί με την προϊσταμένη του, εισαγγελέα Ιρένε (Σολεδάλ Βιλαμίλ) και τον αλκοολικό συνάδελφό του, Πάμπλο.

Μέσα από διάφορα φλας μπακ, παρακολουθούμε τις έρευνες του Μπενιαμίν και του Πάμπλο, καθώς και την προσπάθεια κάλυψης του εγκλήματος από την αστυνομία, ώσπου οι δυο τους ανακαλύπτουν τον πραγματικό δολοφόνο, και τον συλλαμβάνουν ύστερα από ένα κυνηγητό σ' ένα γήπεδο -από τις πιο εντυπωσιακές σκηνές της ταινίας. Μόνο που λίγο αργότερα το δικτατορικό καθεστώς αποφυλακίζει τον δολοφόνο, αναθέτοντάς του διάφορες βρώμικες δουλειές.

Ο Καμπανέλα προσεγγίζει το θέμα του με ξεχωριστή φροντίδα για να καταγράψει, περνώντας με άνεση από το παρόν στο παρελθόν, τη δικαστική αυτή εφιαλτική περιπέτεια και να δημιουργήσει ένα σκοτεινό θρίλερ, με αρκετό σασπένς, αλλά και χιούμορ, από το οποίο δεν λείπει και το ρομαντικό στοιχείο (ο παθιασμένος έρωτας ενός υπαλληλάκου για τη δολοφονημένη γυναίκα του), ενώ παράλληλα καταφέρνει να υποβάλει με δεξιοτεχνία την καταπιεστική περίοδο του δικτατορικού καθεστώτος.

Kick-Ass

ΗΠΑ, 2010। Σκηνοθεσία: Μάθιου Βον. Σενάριο: Τζέιν Γκόλντμαν, Μάθιου Βον. Ηθοποιοί: Αρον Τζόνσον, Νίκολας Κέιτζ, Γκρέις Μόρετζ, Μαρκ Στρονγκ. 117'***½

Ενας νεαρός, φαν των κόμικς, προσπαθεί να γίνει σούπερ ήρωας, με τη βοήθεια μιας 11χρονης σούπερ ηρωίδας και του πατέρα της, σε μια απολαυστική, σατιρική κωμωδία.

Με τον κόσμο των κόμικς ιδωμένο μέσα από μια χιουμοριστική, σατιρική ματιά, από την οποία δεν λείπει και μια υπερβολική βία -τακτικό στοιχείο στα κόμικς- καταπιάνεται στην απολαυστική αυτή περιπέτεια, βασισμένη στο κόμικς των Μαρκ Μίλαρ και Τζον Ρομίτα Τζούνιορ, ο σκηνοθέτης Μάθιου Βον.

Ο νεαρός Ντέιβ Λιζέφσκι (Αρον Τζόνσον), φαν των κόμικς, αποφασίζει, φορώντας μάσκα, μια κάπως γελοία στολή και χρησιμοποιώντας το όνομα Kick-Ass να καταπολεμήσει το έγκλημα, για ν' ανακαλύψει πως δεν έχει τις ιδιαίτερες δυνάμεις που απαιτεί ένας τέτοιος ρόλος. Κάποια όμως στιγμή, εμφανίζονται δύο, σοβαροί τη φορά αυτή, σούπερήρωες, η 11χρονη Hit Girl (Κλόις Μόρετζ) και ο πατέρας της, Big Daddy (Νίκολας Κέιτζ), για ν' αντιμετωπίσουν, μαζί, έναν κυνικό αρχιμαφιόζο.

Ο Βον έφτιαξε μια έξυπνη, με σατιρικές αιχμές, νεανική κωμωδία, διανθισμένη με πρωτότυπα ευρήματα και ωραία στημένες σκηνές, που συχνά παρωδούν άλλες ταινίες - παράδειγμα εκείνες με την 11χρονη Hit Girl να αποκρούει με βίαιο τρόπο τους πιο επικίνδυνους εχθρούς της, είναι αναφορά σε ταινίες όπως το «Matrix» αλλά και στην Ούμα Θέρμαν του «Kill Bill».

Ξένες σε ξένη χώρα

Ελλάδα, २००९.। Σκηνοθεσία: Δημήτρης Παναγιωτάτος. Σενάριο: Βίκυ Χασάνδρα. Με τους: Νάνσυ Μπούκλη, Στάλλα Νούλη, Αναστασία Σπυροπούλου, Δήμητρα Λημνίου, Αγγελική Φράγκου. 92'***

Τα διάφορα κινηματογραφικά είδη (θρίλερ, φιλμ νουάρ, ταινίες επιστημονικής φαντασίας και τρόμου) στο ελληνικό σινεμά, σε μια ταινία που συνδυάζει το ντοκιμαντέρ με σκηνές μυθοπλασίας.

Μετά το πρόσφατο «Το γυμνό στο σινεμά» έρχεται το ντοκιμαντέρ «Ξένες σε ξένη χώρα» του Δημήτρη Παναγιωτάτου να μας δώσει μια εικόνα του ελληνικού κινηματογράφου μέσα από τα διάφορα (συχνά θεωρούμενα «κατώτερα») είδη του: ταινίες επιστημονικής φαντασίας & τρόμου, θρίλερ, φιλμ νουάρ. Με έξυπνα μονταρισμένες σκηνές, με άλλες έντεχνα δραματοποιημένες (αν και προσωπικά βρήκα τον επίλογο κάπως υπερβολικό, χωρίς να προσθέτει τίποτα στο ήδη ενδιαφέρον υλικό), με διάφορους «ειδικούς» και μη (σκηνοθέτες, σεναριογράφους, συγγραφείς, κριτικούς κ.ά.) να καταθέτουν τις απόψεις και τις εμπειρίες τους, ο σκηνοθέτης («Εραστές στη μηχανή του χρόνου») έφτιαξε μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία-ντοκουμέντο.

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήκας

Millennium 3: The Girl Who Kicked the Hornet's Nest। Σκηνοθεσία: Ντάνιελ Αλφρεντσον. Σενάριο: Τζόνας Φρίκμπεργκ, Ούλαφ Ράιμπεργκ. Ηθοποιοί: Ναόμι Ραπάσε, Μίκαελ Νίκβιστ, Λένα Εντρε. 148'**½

Ατμοσφαιρικό πολιτικό θρίλερ, ο επίλογος στην οδύσσεια της βασανισμένης νεαρής Σαλάντερ που τελικά καταφέρνει να εκδικηθεί δολοφόνους και πολιτικούς, που προσπαθούσαν να την εξοντώσουν.

Στο τρίτο μέρος της γνωστής τριλογίας του Στιγκ Λάρσον («Το κορίτσι με το τατουάζ» και «Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά»), ο πρωταγωνιστής-δημοσιογράφος συνεχίζει την έρευνά του γύρω από μια σειρά δολοφονίες, ενώ η νεαρή Λίσμπετ Σαλάντερ, μετά την ανάρρωσή της από το νοσοκομείο, αρχίζει να σχεδιάζει την εκδίκησή της ενάντια στον άνθρωπο που προσπάθησε να τη σκοτώσει, αλλά και στους κυβερνητικούς πολιτικούς που θέλησαν να την καταστρέψουν. Τη φορά αυτή ο σκηνοθέτης Ντάνιελ Αλφρεντσον, εκτός από το σασπένς και το μυστήριο, στρέφει το ενδιαφέρον του και στις πολιτικές ίντριγκες και τα βρώμικα παιχνίδια που παίζονται όταν κινδυνεύει να αποκαλυφθεί η συμμετοχή κρατικών και άλλων σημαντικών οργανώσεων σε μια σειρά φόνων.

Gainsbourgh

Gainsbourgh (Vie heroique)। Γαλλία, 2010. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ζοάν Σφαρ. Ηθοποιοί: Ερίκ Ελμονινό, Λαετίσια Κάστα, Λούσιλ Γκόρντον, Αννα Μουγκλάλις. 130'**½

Αρκετά πρωτότυπη βιογραφία του γνωστού Γάλλου τραγουδιστή-τραγουδοποιού που σκηνοθέτησε ο γνωστός κομίστας Ζοάν Σφαρ.

Η βιογραφική αυτή ταινία του Ζοάν Σφαρ καταγράφει την καριέρα του Γκενσμπούργκ από τα παιδικά και νεανικά του χρόνια, όταν άρχισε να ζωγραφίζει, για να καταλήξει στην περίοδο όπου γίνεται διάσημος, τόσο με τα προκλητικά συχνά τραγούδια του όσο και τους έρωτές του (Ζιλιέτ Γκρεκό, Μπριζίτ Μπαρντό, Τζέιν Μπέρκιν κ.ά.) - με την Μπαρντό της Λαετίσια Κάστα να μοιάζει να βγήκε από ταινία του Βαντίμ. Ο Σφαρ αναπλάθει πειστικά την όλη ατμόσφαιρα του Παρισιού και του κόσμου γύρω από τον πρωταγωνιστή του (αν και, δυστυχώς, παραλείπει το κοινωνικό-πολιτικό πλαίσιο) και συνδυάζει (όχι πάντα με επιτυχία) το πραγματικό με το φανταστικό (την παρουσία ενός δεύτερου, παραμυθένιου προσώπου του Γκενσμπούργκ). Από τα καλύτερα στοιχεία της ταινίας: η ερμηνεία του Ερίκ Ελμονινό, που όχι μόνο μοιάζει εκπληκτικά στον Γκενσμπούργκ αλλά και δίνει με πάθος και δύναμη τις διάφορες πλευρές του χαρακτήρα του.*

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

ΜΠΕΚΕΤ (Becket) ΗΠΑ, 1964. Σκηνοθεσία: Πίτερ Γκλένβιλ. Σενάριο: Ζαν Ανούιγ, Λουσιέν Χιλ. Ηθοποιοί: Ρίτσαρντ Μπάρτον, Πίτερ Ο'Τουλ, Τζον Γκίλγκουντ, Τσίνο Τσέρβι. 148'

*** Σε επανέκδοση η βραβευμένη με Οσκαρ (σεναρίου) ταινία. Ιστορικό δράμα, βασισμένο στο θεατρικό έργο του Ανούιγ, γύρω από τη σχέση φιλίας ανάμεσα στον βασιλιά Ερρίκο Β' και τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι, Τόμας Μπέκετ, που μετατρέπεται σε πολιτική αντιπαλότητα. Σκηνοθετικά αργή, αν και πολύ ενδιαφέρουσα από πλευράς ερμηνειών, ιδιαίτερα των Ο'Τουλ (βασιλιάς) και Μπάρτον (Μπέκετ).

ΣΙΩΠΗΛΟΣ ΕΧΘΡΟΣ (Centurion). ΗΠΑ, 2010. Σκηνοθεσία-σενάριο: Νιλ Μάρσαλ. Ηθοποιοί: Μάικλ Φασμπίντερ, Ολγκα Κουριλένκο, Ντόμινικ Γουέστ. 97'

*½- Ο γνωστός από τις ταινίες τρόμου σκηνοθέτης Νιλ Μάρσαλ («Η κάθοδος») φτιάχνει μια το ίδιο ωμή στη μορφή της περιπέτεια εποχής με την 9η Ρωμαϊκή Λεγεώνα να αντιμετωπίζει την άγρια φυλή των Picts στην προσπάθειά της να επιβιώσει σε μια αυτοκρατορία (δεύτερο αιώνα μ.Χ.) που έχει αρχίσει να φθίνει.

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ (The Last Song). ΗΠΑ, 2010. Σκηνοθεσία: Τζούλι Αν Ρόμπινσον. Σενάριο: Νίκολας Σπαρκς, Τζεφ Βαν Γουί. Ηθοποιοί: Μάιλι Σάιρους, Γκρεγκ Κινίαρ, Κέλι Πρέστον. 107'

½- Στη νέα της αυτή, αδιάφορη εμφάνιση, η Μάιλι Σάιρους/Χάνα Μοντάνα ερμηνεύει ένα 17χρονο ατίθασο, με ταλέντο στο πιάνο, κορίτσι που στέλνεται από τη μητέρα της σε μια παραλιακή πόλη της Τζόρτζια, για να περάσει τις καλοκαιρινές διακοπές με τον πατέρα της. Σκηνοθετημένη από την πρωτοεμφανιζόμενη Τζούλι Αν Ρόμπινσον, με ένα σενάριο που περιέχει όλα τα διάφορα στοιχεία (κωμωδία, μελό, ρομαντισμό, θάνατο), σύμφωνα με τα στούντιο της Ντίσνεϊ και τις χολιγουντιανές φόρμουλες.