"Γυναίκες χωρίς άντρες"

Μια ταινία - ποιητικό σχόλιο για την καταπίεση της γυναίκας στο θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης. Σκηνοθεσία Σιρίν Νεσάτ. Από τις ταινίες της εβδομάδας ξεχωρίζει επίσης και εκείνη με τη βιογραφία του Σερζ Γκενσμπούρ σε σκηνοθεσία Ζοάν Σφαρ. [Η ΑΥΓΗ: 22/04/2010]

«Γυναίκες χωρίς άντρες» (Zanan-e bedun-e mardan)

• Σκηνοθεσία: Σιρίν Νεσάτ (με τη συνεργασία της Σόγια Αζαρί)

Πρωτοπροβλήθηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας τον περασμένο Σεπτέμβριο αποσπώντας το Αργυρό Λιοντάρι για την καλύτερη σκηνοθεσία. Είναι ένα πυκνό, ποιητικό σχόλιο για την καταπίεση της γυναίκας στο θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης και βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Ιρανής συγγραφέως Σαρνούς Παρσιπούρ, απαγορευμένο στο Ιράν από το 1989. Η Σιρίν Νεσάτ, που σήμερα ζει στη Νέα Υόρκη, γεννήθηκε το 1957 στο Ιράν. Το 1974 έφυγε για σπουδές στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ, στις ΗΠΑ. Μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1979 ωστόσο δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στην πατρίδα της παρά μόνο το 1993. Η επιστροφή για εκείνη σε μια χώρα εντελώς διαφορετική από αυτή που άφησε οδηγεί σε ένα πολιτισμικό σοκ. Με δηλωμένες τις επιρροές της από τον μεγάλο Αντρέι Ταρκόφσκι, αλλά και τον συμπατριώτη της Αμπάς Κιαροστάμι ή τον Γουόνγκ Καρ-Βάι από το πολυπολιτισμικό Χονγκ Κονγκ, η Νεσάτ προχώρησε βήμα βήμα στον χώρο του κινηματογράφου. Από το 2004 ξεκινά να δουλεύει τη σειρά “Γυναίκες χωρίς άνδρες”, σαν ξεχωριστά πορτρέτα των γυναικών που περιγράφονται στο βιβλίο της Παρσιπούρ, πριν τα ενοποιήσει στην ταινία. Είναι η Μαχντόχ, η Ζαρίν, η Μουνίς, η Φαεζέ... μορφές ποιητικές, εξαϋλωμένες αλλά και σπαραχτικές στην αυθεντικότητά τους. Η δράση του μυθιστορήματος τοποθετείται το 1953, τη χρονιά που ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός Μοσαντέκ προσπάθησε μάταια να κινητοποιήσει τον λαό και να αποτρέψει ένα πραξικόπημα οργανωμένο από Αμερικανούς και Βρετανούς, με στόχο την επανενθρόνιση του σάχη ως απόλυτου μονάρχη. Για τη Σιρίν Νεσάτ η χρονική στιγμή της απόπειρας του ιρανικού λαού να κατακτήσει τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία ήταν η πιο κατάλληλη για να εστιάσει στην πάλη των γυναικών για επιβίωση μέσα από την τρέλα, τη φυγή, την αντίσταση ή τη συμμόρφωση... Παρά τις αλλαγές που έχουν γίνει σε σχέση με το μυθιστόρημα, διατηρούνται ο μαγικός ρεαλισμός, η ποιητική ατμόσφαιρα, η αίσθηση του υπερφυσικού. Οι γυναίκες της ταινίας αγωνίζονται για ελευθερία και επιβίωση σε μια κοινωνία που θέτει αυστηρούς κανόνες σε ό,τι αφορά την κοινωνική συμπεριφορά. Τελικά όλες “συγκλίνουν” για να ζήσουν ή να πεθάνουν σε έναν κήπο -μια αναλογία με τον Κήπο της Εδέμ: η ιδέα του κήπου βρίσκεται στην καρδιά της μυστικής περσικής λογοτεχνίας συμβολίζοντας έναν τόπο πνευματικής ανάτασης, ενώ, ταυτόχρονα, υπαινίσσεται την έννοια της εξορίας..

«Tο μυστικό στα μάτια της» (El secreto de jus ojos)

• Σκηνοθεσία: Χουάν Χοσέ Καμπανέλα
• Ερμηνεία: Ρικάρντο Νταρίν, Σολεδάδ Βιλαμίλ, Πάμπλο Ράγκο, Χαβιέ Γκοντίνο, Γκιγέρμο Φρανκέλα

Από την Αργεντινή, η ταινία που παραμέρισε τη «Λευκή κορδέλα» στα Οσκαρ. Το άξιζε; Σίγουρα όχι, αλλά δεν έχει νόημα να αναζητεί κανείς «κινηματογραφική δικαιοσύνη» στα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας. Ο σκηνοθέτης είχε δουλέψει για χρόνια στην Αμερική, κυρίως σε τηλεοπτικές σειρές όπως το «Νόμος και τάξη», και φαίνεται πως γνωρίζει καλά την αφηγηματική τεχνική σε όλες τις παραλλαγές της. Η ιστορία της εμμονής στην έρευνα ενός ερωτικού εγκλήματος βγάζει στην επιφάνεια ένα μπορχικό στοιχείο, μια προσήλωση πέρα από την πραγματικότητα. Αλλοτε ακαδημαϊκό, άλλοτε απρόσμενα ενδιαφέρον, το φιλμ βλέπεται μέχρι το τέλος χωρίς να κουράζει. Βασίζεται στο μυθιστόρημα "La pregunta de sus ojos" του Εντουάρντο Σακέρι.

«Gainsbourg (Vie héroïque)»

• Σκηνοθεσία: Ζοάν Σφαρ
• Ερμηνεία: Ερίκ Ελμοσνινό, Λούσι Γκόρντον, Λετισιά Καστά, Νταγκ

Τζόουνς, Αννα Μουγκλαλίς, Μιλέν Ζαμπανουά, Σάρα Φορεστιέ, Γιολάντ Μορό

Η πιο εντυπωσιακή, «αστραφτερή» ταινία της εβδομάδας, βιογραφία του θρύλου της μουσικής, Σερζ Γκενσμπούρ. Να σημειώσω εδώ πως δεν πρέπει να χάσετε τους τίτλους αρχής, ένα μικρό αριστούργημα σε κινούμενα σχέδια, οι καλύτεροι κινηματογραφικοί τίτλοι που έχω δει τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, για την ταινία, διατηρώ επιφυλάξεις για την προσέγγιση του Σφαρ, ο οποίος αν και είναι μακριά από οποιαδήποτε προσπάθεια «αγιοποίησης» του Γκενσμπούρ έχει υποπέσει σε ένα βασικό σφάλμα, το οποίο «παραμονεύει» σε κάθε είδους βιογραφία: Η ταινία ξεκινά με τον μικρό Γκενσμπούρ στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής, ένα ταλαιπωρημένο αλλά πανέξυπνο εβραιόπουλο που τριγυρνά στο Παρίσι ανάμεσα στα πόδια των Γερμανών. Υπάρχει μια ολόκληρη σκηνή όπου η τερατόμορφη εβραϊκή φιγούρα μιας ρατσιστικής αφίσας «ζωντανεύει» από τον τοίχο κι αρχίζει να κυνηγάει τον μικρό Γκενσμπούρ στους δρόμους. Με άλλα λόγια, η εμβόλιμη σουρεαλιστική στρατηγική του σκηνοθέτη συνδυάζεται αρχικά με την ανάδειξη του ιστορικού-κοινωνικού πλαισίου που προφανώς καθόρισε την διαμόρφωση της προσωπικότητας του Γκενσμπούρ. Όταν όμως η «αβανταδόρικη» ναζιστική περίοδος ξεπεραστεί, ο σκηνοθέτης εγκαταλείπει εντελώς την υπόμνηση έστω στοιχειωδώς του ιστορικού πλαισίου (π.χ. και εντελώς πρόχειρα, «έκρηξη» του καταναλωτισμού στην Ευρώπη, νεανικά κινήματα, Μάης του `68) και «παραδίδει» τον ήρωά του εν κενώ σε μια διαδοχική σειρά γυναικοκατακτήσεων από κρεβάτι σε κρεβάτι, χωρίς να διαφορίζεται στο παραμικρό η κάθε εποχή. Και η ασυνέπεια αυτής της στρατηγικής γίνεται ολοφάνερη όταν, στα 1978, ο Γκενσμπούρ ηχογραφεί μια παρωδία της «Μασσαλιώτιδας», ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από στρατιωτικούς και ακροδεξιούς, που «εισβάλλουν» ξαφνικά στη μονοδιάστατη μυθοπλασία της ταινίας, δημιουργώντας προφανή σύγχυση στον θεατή, καθώς ανατρέπεται το μοντέλο που είχε υιοθετηθεί. Γιατί το έκανε ο Γκενσμπούρ, εκείνη ειδικά την ιστορική στιγμή; Και γιατί οι αντιδράσεις ήταν τόσο έντονες τότε; Όλα μένουν μετέωρα, όπως και το «τέλος» αυτής της φιλόδοξης, το ξαναλέω, εντυπωσιακής, αλλά συνάμα εξαιρετικά άνισης ταινίας. Πολύ καλός ο Ερίκ Ελμοσνινό στον βασικό ρόλο.

«Μπέκετ» (Becket)

• Σκηνοθεσία: Πίτερ Γκλένβιλ
• Ερμηνία: Πίτερ Ο' Τουλ, Ρίτσαρντ Μπάρτον

Σε επανέκδοση το βρετανικό ιστορικό δράμα παραγωγής 1964 που βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Ζαν Ανούιγ, έργο που δίνει την ευκαιρία σε δύο πολύ μεγάλους ηθοποιούς να ξεδιπλώσουν το ταλέντο. Στη Μεσαιωνική Αγγλία, ο βασιλιάς Ερρίκος Β` (Πίτερ Ο' Τουλ) αντιμάχεται καθημερινά πολιτικές ίντριγκες, με σταθερό σύμμαχό του τον στενό του φίλο Τόμας Μπέκετ (Ρίτσαρντ Μπάρτον) ο οποίος όμως τελικά από τη θέση του αρχιεπισκόπου θα συγκρουστεί μαζί του «μέχρι θανάτου»…

«Ξένες σε ξένη χώρα»

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Παναγιωτάτος

Από τον μέγα γνώστη και λάτρη του κινηματογράφου του φανταστικού Δημήτρη Παναγιωτάτο ένα ντοκιμαντέρ – φόρος τιμής στα «παραγνωρισμένα» κινηματογραφικά είδη του μυστηρίου, του ερωτισμού, του φανταστικού, που άνθησαν στη χώρα μας τα τελευταία πενήντα χρόνια (1959-2009). Αναφορά σε 50 ταινίες, 45 σκηνοθέτες, σεναριογράφους, συγγραφείς. Μια κριτική, διεισδυτική ματιά σε ταινίες που άδικα αγνοήθηκαν όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν. Μαζί προβάλλεται και η βραβευμένη στο Φεστιβάλ Δράμας ταινία μικρού μήκους του Δημήτρη Αθανίτη «Φιλοσοφία».

«Kick-Ass»

• Σκηνοθεσία: Μάθιου Βον
• Ερμηνεία: Νίκολας Κέιτζ, Μαρκ Στρονγκ, Άαρον Τζόνσον

Παρωδία της κουλτούρας των κόμικς, μεταφορά στην οθόνη της ομώνυμης κομικ-ιστορίας όπου ένας συνηθισμένος έφηβος, κολλημένος με τα κόμικς, αποφασίζει να κάνει την εμμονή του… πραγματικότητα και να γίνει υπερ-ήρωας. Το αποτέλεσμα είναι κωμικο-τραγικό.

«Σιωπηλός εχθρός» (Centurion)

Σκηνοθεσία: Νιλ Μάρσαλ

Ερμηνεία: Όλγκα Κιριλένκο, Ντόμινικ Ουέστ, Μάικλ Φασμπίντερ, Ντέιβιντ Μόρισεϊ, Ούλριχ Τόμσεν

Ρωμαίοι στην Αγγλία, το 117 μ.Χ., συγκρούονται με τους Πίκτες, πρωτόγονη φυλή που προσπαθεί να μείνει ανεξάρτητη. Την περίοδο εκείνη η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εκτείνεται από την Αίγυπτο ως την Ισπανία και ανατολικά μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Μια ομάδα Ρωμαίων στρατιωτών αγωνίζεται για την επιβίωσή της, μετά από μια μάχη που αφάνισε ολόκληρη λεγεώνα. Βέβαια, το «μοντέλο» συμπεριφοράς των στρατιωτών μού θύμισε περισσότερο Αμερικανούς πεζοναύτες στο Ιράκ. Μέτρια παραγωγή, «βλέπεται» απλώς σαν περιπέτεια.

«Το κορίτσι στη φωλιά της σφήκας» (Luftslottet som sprängdes)

• Σκηνοθεσία: Ντάνιελ Άλφρεντσον
• Ερμηνεία: Νούμι Ραπάς, Μάικλ Νίκβιστ, Λένα Έντρε, Μιχάλης Κουτσογιαννάκης
  

Το τρίτο και τελευταίο μέρος της σκανδιναβικής τριλογίας για το “Κορίτσι του Millennium” που βασίζεται στο διεθνές εκδοτικό μπεστ σέλερ του δημοσιογράφου Στιγκ Λάρσον. Είχα δεχθεί ευνοϊκά το πρώτο μέρος της κινηματογραφικής τριλογίας, καθώς εστίαζε στους «κρυμμένους σκελετούς» της σουηδικής κοινωνίας από την εποχή του ναζισμού, με τη συνεργασία της οικονομικής ολιγαρχίας με το Τρίτο Ράιχ. Ωστόσο, το δεύτερο μέρος ήταν απογοητευτικό, μπλέκοντας σοβιετικούς πράκτορες με οικογενειακά δράματα επιπέδου φωσκολειάδας, και το τρίτο μέρος τώρα δεν προσθέτει κάτι ουσιαστικό στα όσα είδαμε μέχρι τώρα, παρά την «κάθαρση» με την τιμωρία των κακών, που κρύβονται σαν παρακράτος μέσα στις κρατικές δομές.

«Το τελευταίο τραγούδι» (The last song)

• Σκηνοθεσία: Τζούλι Αν Ρόμπινσον
• Ερμηνεία: Μάιλι Σάιρους, Κέλι Πρέστον, Γκρεγκ Κίνεαρ

Οικογενειακό δράμα με μπόλικη μουσική, «όχημα» για την καριέρα της Μάιλι Σάιρους, είδωλο των Αμερικανών τινέιτζερ τα τελευταία χρόνια. Η επανασύνδεση μιας 17χρονης με τον πατέρα της, έπειτα από χρόνια «απόστασης»…