Οικογένεια και ξερό ψωμί

• Του Δημήτρη Δανίκα ,: Πέμπτη 8 Απριλίου 2010
  

• Ουδείς, ουδεμία, ουδέν. Μετά το ξεχαρμάνιασμα το πασχαλινό τίποτα το σπουδαίο, το αριστουργηματικό.

Από εδώ και εμπρός ο πήχυς θα κατεβαίνει προς το μέτριο, ακόμα και το χαζό Ατόμ Εγκογιάν। Του 1960 από την Αίγυπτο, αλλά πολίτης του Καναδά. Ο οποίος μετά το «Γλυκό πεπρωμένο» (Sweet Ηereafter) μεγάλη ταινία έχει να υπογράψει από το 1997. Και ο οποίος, μετά το «Αραράτ» και την αναφορά στη γενοκτονία των Αρμενίων, μπαινοβγαίνει στο εμπορικό σινεμά με γνωστούς σταρ. Μεταξύ μας; Καλά κάνει. Είτε εμπορικό είτε καλλιτεχνικό, ζητούμενο είναι ένα και το αυτό: το αποτέλεσμα το τελικό. Προσωπικά μου είναι παντελώς αδιάφορο το ονοματολόγιο, η προέλευση και η γλώσσα των ταινιών. Σημασία έχει το φιλμ και μόνο αυτό. Πάμε τώρα στην «Υποψία», δηλαδή Chloe ο τίτλος ο αυθεντικός. Από το όνομα της Αμάντα Σέιφριντ, ενός κατάξανθου «μωρού» με χειλάρες επιπέδου Σκάρλετ Γιόχανσον, γεννημένου πριν από 25 χρόνια στο Αλεντάουν της Πενσιλβάνιας των ΗΠΑ. Η Σοφία του «Μamma Μia» και της Μέριλ Στριπ. Η ενδιάμεση δύο κλινών. Της Τζούλιαν Μουρ. Γυναικολόγος το επάγγελμα. Και του Λίαμ Νίσον. Καθηγητής αυτός. Παρεμπιπτόντως πέφτει και στην τρίτη κλίνη, του υιού (Μαξ Θέριοτ) της ίδιας οικογενείας των Στιούαρτ. Καθαρόαιμη περίπτωση ευσεβών, ευυπόληπτων, κουλτουριάρηδων και καλοστεκούμενων αστών. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Το ίδιο στόρι παραπέμπει στο «Θεώρημα» (Τheorema) του Πιερ Πάολο Παζολίνι και του 1968. Δεν σας λέει τίποτα; Κρίμα. Χάνετε. Εκεί λοιπόν- έχει σημασία αυτό- ο Τέρενς Σταμπ, ένας γοητευτικός νέος από το «πουθενά» χτυπάει την πόρτα μεγαλοαστικής φαμίλιας της Ιταλίας. Και τους παίρνει όλους σβάρνα. Αν και δεν θυμάμαι τη σειρά. Τη σύζυγο (Σιλβάνα Μάγκανο, από τις γυναικάρες του ιταλικού σινεμά). Τη θυγατέρα (Αν Βιατζέμσκι, έτσι κι έτσι). Τον σύζυγο (Μάσιμο Τζιρότι). Την οικιακή βοηθό (Λάουρα Μπέτι). Και τον υιό. Ακούγεται σαν σκληρό πορνό. Κι όμως. Με ελάχιστο γυμνό. Διότι είναι εντελώς αλληγορικό. Τι θέλει να πει ο ποιητής; Δύο πράγματα μαζί. Οτι ο Τέρενς Σταμπ είναι άγγελος που πέφτει από τον ουρανό. Να τεστάρει και να απογυμνώσει τον πλούσιο αστό. Και ότι η αστική ηθική είναι διακορευμένη, διεφθαρμένη, σάπια και υποκριτική.

Πλαγίως και ξώφαλτσα το ίδιο επιμύθιο περιλαμβάνεται και στο «Ακρωτήρι του φόβου» (Cape Fear, 1991) του Μάρτιν Σκορσέζε. Εντελώς αμερικανικά. Δηλαδή όχι σεξουαλικά αλλά βίαια και αιματηρά. Οπου ο Ρόμπερτ ντε Νίρο ως άγγελος εξολοθρευτής πίπτει με φόρα εναντίον της οικογένειας ενός μεγαλοδικηγόρου (Νικ Νόλτι), της συζύγου του (Τζέσικα Λανγκ, αλήθεια τι απέγινε αυτή η ψυχή) και της κορούλας τους (Τζούλιετ Λιούις). Τρόμος στον δρόμο με τις λεύκες. Με μια διαφορά. Στο «Θεώρημα» η οικογένεια αποσυντίθεται. Λογικό. Στο «Ακρωτήρι» η οικογένεια συντίθεται. Παράλογο. Γιατί αυτό; Διότι ο φόβος που προκαλεί αυτός ο επίγειος διάβολος (Ρόμπερτ ντε Νίρο) συσπειρώνει την υπό διάλυση οικογένεια. Οπως με τους δίδυμους πύργους. Ο τρόμος προκάλεσε εσωστρέφεια, επιθετικότητα, πόλεμο και άφθονο φονικό αθώων ψυχών.

Τι από τα δύο είναι η Χλόη; Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ο τρίτος δρόμος προς τον σοσιαλισμό καταλήγει στη Θάτσερ και τον νεοφιλελευθερισμό. Ο λόγος, ένας και μοναδικός: η τραμπάλα. Ανάμεσα στο εμπορικό και το καλλιτεχνικό. Το ταμείο και το μικρό κοινό. Με λίγα λόγια, ο Εγκογιάν αμολάει μπαλοθιά στον ουρανό. Ασφαιρη. Χωρίς έναν νεκρό. Το εξηγώ.

Η Τζούλιαν Μουρ, μια καλοπληρωμένη γυναικολόγος, διάγει περίοδο υστερίας, κρίσης και στέρησης. Στα όρια της παθογένειας. Υστερα από τόσα, μα τόσα πολλά χρόνια, γιοκ επαφή. Ούτε στο σπίτι ούτε στο κρεβάτι. Κρίσιμο αυτό. Πολύ κρίσιμο. Η πρώτη υποψία για τα ξενοπηδήματα του προκομμένου (Λίαμ Νίσον) προκαλείται από ένα SΜS με την υπογραφή Μιράντα. Ετσι είσαι; Θα σου δείξω εγώ. Και με το στερημένο, δηλαδή διεστραμμένο της μυαλό μισθώνει μια Λολίτα. Την Αμάντα Σέιφριντ, το μωρό που λέγαμε. Να την πέσει στον καθηγητή κι έτσι εκείνη με απόδειξη απτή να τον κάνει οδοντογλυφίδα. Η Λολίτα πηγαινοέρχεται και κάθε τόσο, έναντι παχυλής αμοιβής «ενταφιασμένης» εντός λευκού φακέλου, αφηγείται στην κυρία Στιούαρτ τα δρώμενα. Γαργαλιστικές οι περιγραφές. Ετσι ερεθίζεται η γυναικολόγος. Ετσι με θερμό, παθιασμένο ασπασμό με τη Λολίτα. Ετσι στο κρεβάτι με το μωρό. Ετσι θεόγυμνη η Τζούλιαν Μουρ. Με την Αμάντα από πάνω να περιποιείται τις φακίδες και τα βασικά «εξαρτήματα» της μίσες Στιούαρτ. Εδώ είναι που λένε «αφήστε τα μίση και πιάστε το...».

Συμπέρασμα: μην αφήνετε τους ξένους να εισβάλουν στην προσωπική σας ζωή. Συμπέρασμα: οι νέοι είναι ξεχαρβαλωμένοι. Ιδιαιτέρως οι νέες. Συμπέρασμα: η στέρηση πορεύεται με τη διαστροφή. Συμπέρασμα: οικογένεια και ξερό ψωμί. Συμπέρασμα: ο Λίαμ Νίσον σαν γραία με αρσενική κεφαλή. Συμπέρασμα: εξαιρετικός ο ρόλος και η ερμηνεία της Τζούλιαν Μουρ. Η μοναδική λυτρωτική «στιγμή». Συμπέρασμα: το τζιβιτζιλίκι το μεγάλο αγκίστρι. Συμπέρασμα: Σκάρλετ, πες αλεύρι, η Αμάντα σε γυρεύει. Τελικό συμπέρασμα: η Χλόη yes. Η «Υποψία» έτσι κι έτσι!

«Υποψία»

Τζούλιαν Μουρ με Αμάντα Σέιφριντ Οικογένεια με... φαντασία Ερωτικό θριλεράκι του Ατόμ Εγκογιάν

ΒΑΘΜΟΙ=5

(So and so)

Κόκκινη κάρτα στον «εκτελεστή» Μάικλ Κέιν

«Ηarry Βrown». Δεν λέω. Μόνος του είναι ολόκληρη κατηγορία. Είδος. Θεσμός. Θηρίο τρομερό. Ο Μάικλ Κέιν. Του 1933. Μόλις...

77 ετών. Τι ήθελε τώρα στα γεράματα να παραστήσει τον Τσαρλς Μπρόνσον του 1974 στον «Εκτελεστή της νύχτας» (Death wish) του Μάικλ Γουίνερ; Κρίμα!

Χάρι Μπράουν είναι το όνομα ενός βετεράνου πεζοναύτη των βρετανικών δυνάμεων. Ο Μάικλ Κέιν φυσικά. Που με το πρώτο πλάνο- κοιμάται, ξυπνάει και με το βλέμμα του χαϊδεύει τη φωτογραφία τής (νεκρής) αγαπημένης του Καθ- σε κάνει να αναστενάζεις πολύ βαθιά. Σαν κι αυτόν πόσοι άλλοι; Μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Πάμε παρακάτω. Επειδή λοιπόν η συνοικία λαϊκή, φτωχική. Επειδή γκέτο. Επειδή Μεταξουργείο. Επειδή πορνεία, ναρκωτικά και βία. Και επειδή ο πιο κολλητός, ο μοναδικός φίλος του, ένας συνταξιούχος με το ένα πόδι στον τάφο, καταλήγει νεκρός. Επειδή η αστυνομία (Εμιλι Μόρτιμερ) σηκώνει τα χέρια ψηλά. Επειδή όλα αυτά. Και επειδή επίσης ο θεατής σφυροκοπείται από αγριάδα και απειλείται από τα πρεζόνια, τα ρεμάλια και όλα αυτά. Ο Χάρι Μπράουν βγάζει από το σεντούκι τα φονικά εργαλεία και αρχίζει να πυροβολεί και να σκοτώνει στην ψύχρα χωρίς λόγια πολλά. Πώς το λένε αυτό; Αυτοδικία. Πώς τη λένε τη σημερινή νεολαία; Αλήτες. Πώς τον λένε τον Χάρι Μπράουν; Ηρωα. Ε όχι. Ο φασισμός δεν περνάει σε όλους παιδιά!

ΒΑΘΜΟΙ=0

(Sorry Μάικλ)

«Ομορφη ζωή» (La Βuena vida) Σπονδυλωτό δράμα του Αντρες Γουντ από τη Χιλή, σκηνοθέτη μιας ξεχωριστής ιστορίας που την έλεγαν «Μatchuca» (2004). Παράλληλες ιστορίες. Η γιατρός του ΑΙDS με έγκυο 15χρονη κόρη. Ο αισθητικός για μεγάλες κυρίες με μια τραπεζική υπάλληλο. Ενας νεαρός κλαρινετίστας συμφωνικής ορχήστρας καταλήγει σε στρατιωτική μπάντα. Κυρίως τα θύματα είναι οι γυναίκες. Η γιατρός χωρισμένη. Η μικρή είναι έγκυος. Η τραπεζική υπάλληλος στο κρεβάτι για μια νύχτα. Η πουτάνα νεκρή. Και μια νόστιμη Γερμανίδα απλώς φωτογραφία. Καλοφτιαγμένο. Καλοσκηνοθετημένο. Καλοπαιγμένο. Στην Ελλάδα θα σάρωνε στα βραβεία. So what?

ΒΑΘΜΟΙ=5

(καλό, χωρίς σκοπό)

Τα θαύματα είναι μέσα μας

Το συνιστώ. Οχι σε όλους. Μόνο σε απαιτητικούς και ολίγους. Εξηγούμαι για να μην παρεξηγηθώ. «Το προσκύνημα στη Λούρδη» (Lourdes) της Τζέσικα Χάουσνερ. Σε μια γαλλο-αυστριακή συμπαραγωγή που κατά τη διάρκεια της προβολής με άφηνε- ενίοτε- με το στόμα ανοικτό!

Τι έκανε αυτό το άγνωστο στο ευρύτερο κοινό θηλυκό; Ακολούθησε πιστά το δίδαγμα του Ρομπέρ Μπρεσόν (1901-1999, ανάμεσα στις άλλες κλασικές, ο «Πορτοφολάς» του 1959). Μόνο το φιλέτο. Χωρίς τίποτε το περιττό.

Πρώτα η εικόνα. Η πράξη. Χωρίς συναισθηματισμούς. Χωρίς πολλά λόγια. Χωρίς ρητορείες. Χωρίς να ασκεί- με κάθε τρόπο- πίεση στον θεατή. Το ακριβώς αντίθετο του Χόλιγουντ και του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού». Ας πούμε. Ο Τζιμ Τζάρμους στα ίδια μονοπάτια με τη δική του ματιά. Η Χάουσνερ λοιπόν στη Λούρδη. Μια πόλη της Νότιας Γαλλίας που από τον 19ο αιώνα αναγορεύθηκε σε πρωτεύουσα των θαυμάτων της Καθολικής Εκκλησίας. Οπως συμβαίνει με την Παναγία της Τήνου. Πριν από δύο αιώνες λοιπόν, μια άρρωστη χωριατοπούλα είδε στο όνειρό της την Παναγία. Την επομένη πίνοντας νερό από μια κρυμμένη πηγή θεραπεύτηκε. Εκτοτε τα πλήθη των πιστών - παραπληγικών, αόμματων και καρκινοπαθών- συρρέουν με έναν σκοπό: το θαύμα το θεϊκό!

Πολλές οι αρετές. Εξαιρετικός ο χειρισμός του πλήθους των πιστών. Εξαιρετικός ο περίγυρος ο επιχειρηματικός. Εδώ είναι το ψητό. Χωρίς μεγαλοστομίες και «αριστερές» καταγγελίες. Ατελείωτες σειρές ξενοδοχείων, εστιατορίων, μπαρ και καφενείων. Ατελείωτα τα μαγαζιά με κάθε είδους εμπορεύματα. Φωτογράφοι, κεριά, στάδια, εκκλησίες, ιαματικά λουτρά, παπάδες. Ενα αξιοσέβαστο πανηγύρι επικών διαστάσεων. Κύριε, σε αγαπάμε. Κύριε, σε δοξάζουμε. Ο τάφος το ενδιάμεσο στάδιο για το πέρασμα στην αθανασία. Από τις πιο οργανωμένες μπίζνες της Γαλλίας, στημένη υπό τις ευλογίες της Εκκλησίας. Χρήμα με ουρά. Εξαιρετικά επίσης τα σχόλια με τους συνοδούς που φλερτάρουν, χορεύουν και μπεκροπίνουν. Ολα φευγαλέα. Διακριτικά. Με βλέμματα που πετάνε μικρά καρφιά.

Αποκορύφωμα αυτής της διακριτικής απομυθοποίησης είναι η περίπτωση της παραπληγικής ηρωίδας. Το θαύμα συμπίπτει με το φλερτ. Από τη στιγμή που ο ωραίος τής συνοδείας τής δίνει σημασία, η Κριστίν σηκώνεται, περπατάει και στο αποχαιρετιστήριο πάρτι αρχίζει να χορεύει. Τα αισθήματα λοιπόν. Η ευαισθησία. Η στέρηση. Η συνάντηση με τον Αλλο. Ο έρωτας. Η ελπίδα. Η συντροφιά. Ολα αυτά. Τα ανθρώπινα. Τα καθημερινά. Τα απαραίτητα. Τα στοιχειώδη. Αυτό είναι το κίνητρο της Κριστίν. Αυτό το κουράγιο. Αυτό το θαύμα. Εδώ και η εξαιρετική αναγωγή. Γιατί η Λούρδη είναι όπως το Παρίσι, το Λονδίνο, η Αθήνα. Μια αγορά γιγαντιαίων διαστάσεων. Εκατομμύρια κουβαλάνε τον σταυρό του μαρτυρίου τους. Ψωνίζουν εμπορεύματα. Ψωνίζουν μεταφυσική πίστη. Ψωνίζουν ελπίδα. Πελάτες μιας σχιζοφρενικής, υποκριτικής κοινωνίας. Ελπίζοντας σ΄ ένα θαύμα από το πουθενά. «Λάθος», λέει η Χάουσνερ. «Πλάνη. Το θαύμα κατοικεί μέσα μας». Λίγα ψίχουλα αγάπης σου γυρεύω. Ολα τ΄ άλλα είναι περιττά!

«Προσκύνημα στη Λούρδη»

Το θαύμα μέσα μας Φιλέτο χωρίς τίποτα το περιττό Ο Ανθρωπος ο Θεός!

ΒΑΘΜΟΙ=8

(μόνο για εκλεκτικό κοινό)

«Καλτ» και υπερτιμημένη

«Αστραπή πάνω στο νερό» (Νick΄s movieLightning over water). Σκηνοθετημένο ντοκιμαντέρ του Βιμ Βέντερς και του 1980 που για πρώτη φορά προβάλλεται σε ελληνικές αίθουσες (είχε προβληθεί από την κρατική τηλεόραση). Τον Απρίλιο του 1979, όταν ο γερμανός σκηνοθέτης, μόλις 34 τότε, άρχιζε αμερικανική συνεργασία με τον Φράνσις Κόπολα που κατέληξε στο ναυάγιο με τον τίτλο «Χάμετ» (1982), βρέθηκε με το συνεργείο του στη Νέα Υόρκη, στο διπλανό δωμάτιο από τον επιθανάτιο ρόγχο του αμερικανού φίλου του Νίκολας Ρέι (1911-1979). Υποτίθεται ταινία «καλτ» και υπερτιμημένη. Για δύο λόγους. Ο πρώτος, ο αγοραίος- με περιτύλιγμα, βαριάς κουλτούρας- τρόπος με τον οποίο ο Βέντερς διαχειρίζεται για να πουλήσει θάνατο. Αληθινό. Από το πρώτο μέχρι το τελευταίο λεπτό. Ο Νίκολας Ρέι για την υστεροφημία του. Ο Βέντερς για την αγοραία κουλτούρα του. Ο δεύτερος, η μακροσκελής διάρκεια με αργούς ρυθμούς και με την ίδια σκηνή. Μια παραμορφωμένη, από τη χημειοθεραπεία, ζωντανή νεκροκεφαλή, ένα ζωντανό λείψανο. Θεέ μου. Να βήχει, να παραληρεί, να αναστενάζει και να καπνίζει σαν φουγάρο πάντα με το χέρι το αριστερό. Μοναδική στιγμή η ατάκα που λέει ο Νίκολας Ρέι: «Ονειρεύτηκα μια ιστορία για ταινία όπου ένας καλλιτέχνης με καρκίνο, για να κερδίσει τον αυτοσεβασμό του και την ταυτότητά του, κλέβει τους πίνακες που είχε πουλήσει». Τιμώ το έργο και το όνομά του. Ομως παιδιά με συγχωρείτε. Πολύ καλός αλλά όχι και τόσο, μα τόσο μεγάλος σκηνοθέτης!

ΒΑΘΜΟΙ=5

(αφόρητα θλιβερό)

Οι προάγγελοι της Τζούλιας

«Το σινεμά γυμνό» Ντοκιμαντέρ του Βάσου Γεώργα. Οι προάγγελοι της Τζούλιας. Με εξαιρετική προμετωπίδα, μια ρήση του Ζαν Κοκτό: «Τα φορέματα φοριούνται για να αφαιρούνται»! Και με μια δεύτερη ξεκαρδιστική πλάκα διά στόματος Βerto (το ψευδώνυμο ενός εκ των μεγιστοτεράστιων σκηνοθετών του ελληνικού πορνό): Σήκω να βγάλουμε το μεροκάματο. Εννοώντας εκατοντάδες νεανίες που με το που έμπαιναν μπροστά στον φακό τους έπεφτε το εργαλείο το αρσενικό.

Ντοκιμαντέρ λοιπόν για τη διαδρομή του ελληνικού πορνό. Οπου δεκάδες του χώρου το ονομάζουν «αισθησιακό» και «ερωτικό σινεμά». Ανθησε μετά το γκρέμισμα της βιοτεχνίας του ελληνικού σινεμά. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα. Και όπου από τα μπαλκόνια τα γυμνά, προχωράμε στα σκληρά, τα σαδομαζοχιστικά, λεσβιακά και διαστροφικά. Με τίτλους «Κυνηγημένοι εραστές», «Η εκδίκηση μιας παρθένας», «Το κρυφό σπίτι της Αγγέλας», το θρυλικό «Το κορίτσι με το άλογο», «Εξι διεστραμμένες», «Το ρετιρέ της Καβάλας» και άλλα τέτοια.

Με γνωστά ονόματα καθώς και μία σταρονόματα δεν λέμε- που στη συνέχεια αγόρασε την ταινία και την έριξε στην πυρά. Τη δουλειά τους έκαναν οι άνθρωποι. Πού να φανταστούν πως ύστερα από σαράντα χρόνια θα τους έπαιρναν στα σοβαρά. Και, τέλος, ακούσαμε και αυτό: «Από το σινεμά μάθαμε να πηδάμε». Ελεος. Δηλαδή, οι πριν από τον Ομηρο Ευστρατιάδη προφανώς δεν ήξεραν να κάνουν έρωτα.

Η γνώμη μου; Οσο περισσότερο πορνό τόσο λιγότερο σεξ αληθινό. Με τούτα και με εκείνα, ένα έχω να πω. Αυτό το άκρως ενδιαφέρον ποτ πουρί, κατάλληλο για δημοσιογραφικό ρεπορτάζ. Ενα το συμπέρασμα το τραγελαφικό. Αυτό το επίπεδο το γνωστό... της πλάκας, καφενείο ελληνικό. Ολα, μα όλα έγιναν στο πόδι, με φραγκοδίφραγκα και για ακόμα περισσότερα φραγκοδίφραγκα. Αλαλούμ μοναδικό. Εκαναν την τρίχα τριχιά. Και πού ΄σαι... Ελάχιστη τσόντα. Ατελείωτη φλυαρία. Απέραντη αμπελοφιλο- σοφία!

ΒΑΘΜΟΙ =

Ψωροπορνό όπως Ψωροκώσταινα!

Δίσεκτοι έρωτες

«Ζητείται γαμπρός» (Leap Year). Κομεντί του Αναντ Τάκερ με Εϊμι Ανταμς και Μάθιου Γκουντ. Νοστιμούτσικη. Οπου μια νταρντάνα (Εϊμι Ανταμς) του κουτιού από τη Βοστώνη, λυσσασμένη για γαμπρό και για στεφάνι, αποφασίζει τον Ατλαντικό να διασχίσει για να καταλήξει στην Ιρλανδία. Γιατί ένα έθιμο λέει πως σε κάθε δίσεκτο έτος όταν η γυναίκα κάνει πρόταση γάμου, το υποψήφιο θύμα πέφτει χάμω. Ομως αντί για Δουβλίνο- όπου βρίσκεται ο λεγάμενος, ένας πλούσιος αμερικανός- εκείνη καταλήγει μετ΄ εμποδίων σε απομονωμένο χωριό με το όνομα Ντιγκλ. Και αντί σε γαμπρό πέφτει πάνω σε έναν άξεστο, αδέκαρο Ιρλανδό (Μάθιου Γκουντ). Από εδώ το γλέντι το πολεμικό. Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε. Ο,τι πρέπει για τα κορίτσια. Το συνιστώ!

ΒΑΘΜΟΙ=6

(καθόλου κακό)