Σαν σπασμός και σαν κραυγή

• Της Μαριας Kατσουνακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 11/02/2010
  

• Το μαύρο λιβάδι **1/2, ΔΡΑΜΑ. Σκηνοθεσία: Βαρδής Μαρινάκης. Ερμηνείες: Σοφία Γεωργοβασίλη, Χρήστος Πασσαλής, Δέσποινα Μπεμπεδέλη, Μαρία Πανουργιά, Δέσποινα Κούρτη, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Hakan Boyav.

ΚΡΙΤΙΚΗ. Mε το «Μαύρο Λιβάδι» του Βαρδή Μαρινάκη δεν πλουτίζουν οι γνώσεις μας για τον 17ο αιώνα στην Ελλάδα, ούτε αντλούμε επιπλέον πληροφορίες για το παιδομάζωμα. Η διευκρίνιση απαραίτητη για όσους θελήσουν να προσεγγίσουν την ταινία με όρους «εποχής». Ο σκηνοθέτης, στην πρώτη μεγάλου μήκους παραγωγή του, αξιοποιεί τα πραγματολογικά στοιχεία που του προσφέρει η περίοδος αυτή για να στήσει ένα δράμα γύρω από το φύλο, την ταυτότητα και τη σεξουαλικότητα μέσα στις αρχετυπικές εικόνες μιας φύσης οργιώδους, παρθένας και απρόβλεπτης.

Τόπος, ένα απομακρυσμένο γυναικείο μοναστήρι, γύρω στα 1600. Η Ελλάδα υπό οθωμανική κατοχή, οι δύο ήρωες ανήκουν σε αντίθετους κόσμους αλλά όχι και αντίθετα φύλα. Η μοναχή Ανθή δεν είναι παρά ένα λεπτοκαμωμένο αγόρι που οι γονείς του έχουν οδηγήσει εκεί για να γλιτώσει από το παιδομάζωμα. Κανείς, εκτός από την ηγουμένη, δεν γνωρίζει το μυστικό ώς τη στιγμή που ένας γενίτσαρος πέφτει τραυματισμένος στην πύλη της μονής και οι μοναχές αποφασίζουν να τον περιθάλψουν. Ανάμεσα στον αιχμάλωτο και τη σιωπηλή Ανθή γεννιούνται η φλόγα και το βάσανο. Ο γενίτσαρος θα ανακαλύψει την αλήθεια όταν οι δυο τους κλεφτούν και αποδράσουν.

Ο αδιέξοδος έρωτας γεμίζει με οργή τον άντρα, γίνεται τυραννικός στο αγόρι στην προσπάθειά του να το εκπαιδεύσει για να πολεμάει και να επιβιώνει. Δύο άνθρωποι θύματα του παιδομαζώματος: ο ένας μεγαλώνει σαν κορίτσι και ο άλλος απάγεται από ελληνικό χωριό και μεταμορφώνεται σε τουρκική πολεμική μηχανή. Η συνάντησή τους, σαν σπασμός και σαν κραυγή. Παλεύουν για να αγγίξουν ο ένας τον άλλον, η δύναμη και η αδυναμία αλλάζουν συχνά μέτωπο, όπως και ο πόθος και η συντριβή.

Σ’ αυτήν την εικαστικά λυρική ταινία, η εποχή -όσο δηλώνεται- προσφέρει το υπόβαθρο για τη διερεύνηση της ταυτότητας μέσα σε συνθήκες φόβου, βαρβαρότητας και διαρκούς απειλής. Οι μοναχές, εγκλωβισμένες σε μια σάρκα που μαραίνεται χωρίς να απολαμβάνει. Οι δύο άντρες, εγκλωβισμένοι σε μια φύση που συγκρούεται με τους κανόνες, λοξοδρομώντας στο συναίσθημα και στο ένστικτο.

Το σκηνογραφικό μέρος (ως προς το ντεκόρ και τη φωτογραφία, όχι ως προς την ιστορική πιστότητα) είναι εντυπωσιακά άρτιο. Ο 39χρονος σκηνοθέτης διαθέτει αίσθηση του χώρου και των σωμάτων.

Οταν ο φακός εστιάζει στα δύο πρόσωπα, η ταινία θερμαίνεται και αποκτά ενέργεια. Οταν κινηματογραφεί σύνολα (όπως οι σκηνές με τις μοναχές), προδίδεται η απειρία του σκηνοθέτη στην καθοδήγηση και στην κίνηση των ηθοποιών.

Ο Βαρδής Μαρινάκης αξίζει την προσοχή μας. Κάνει ένα πρώτο μεγάλου μήκους βήμα, σχεδόν άλμα. Μπορεί να μετεωρίζεται, να εμφανίζει αμηχανίες και κενά, αλλά το διεκπεραιώνει με φόρα, αντισυμβατική πρόθεση και ευαισθησία.