ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ: Γοητευτικός, κοπανιστός αέρας!

• Του Δημήτρη Δανίκα: Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2010

Τι είναι «επαγγελματική μετάβαση»; Η απόλυση! Τι είναι ο Τζορτζ Κλούνι; Γκουρού στις απολύσεις. Τι είναι η μελαγχολική κομεντί με τον τίτλο «Ραντεβού στον αέρα» (Up in the air);

Γοητευτικός και κοπανιστός αέρας. Τουτέστιν, ποιος ο ταπεινωμένος; Αυτός χωρίς δουλειά ή εκείνος που ξεροσταλιάζει μόνος με άδεια και κρύα καρδιά; Μα φυσικά ο χαμένος συναισθηματικά. Χρυσώνουν το χάπι της οικονομικής κρίσης οι Αμερικανοί!



Film of the week η χρηματοπιστωτική φούσκα. Ο αέρας που λέγαμε παιδιά. Με την εξής αντίφαση. Πασίγνωστη και συνηθισμένη σε πολλές ευπρεπείς παραγωγές Μade in USΑ. Από τη μια, διαπιστώσεις αληθινές και σωστές. Από την άλλη, το επιμύθιο μελαγχολικό και ολίγον αισιόδοξο για τον απολυμένο και τον φτωχό. Καλύτερα ζεστή καρδιά, παρά μια ζωή επιβάτης σε business class!

Τρία τα πλεονεκτήματα κάθε σοβαρής, απαιτητικής αμερικανικής ταινίας. Το πρώτο, το θέμα. Επίκαιρο και καυτό. Να πιάνει τον κοινωνικό σφυγμό. Όπως συμβαίνει στον «Αέρα» τον γοητευτικό. Το κραχ ξεφουσκώνει με τις μαζικές «επαγγελματικές μεταβάσεις». Απολύσεις και όποιον πάρει ο Χάρος μαζί του στον Άδη. Το δεύτερο, οι ατάκες. Οι διάλογοι, το μεγάλο- των Αμερικανών γραφιάδων- μυστικό. Μέσα σε τρεις γραμμές συμπυκνώνουν όσα οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να πουν με τιράντες. Η αμερικανική γραφή με σφαίρες. Η ευρωπαϊκή με σεντόνια. Παράδειγμα; «Η απόλυση είναι αναγέννηση». «Οι σπουδαίοι απολύθηκαν γι΄ αυτό έγιναν σπουδαίοι». Αυτό το μότο του Ράιαν Μπίγκαμ (Τζορτζ Κλούνι). Με αυτή την φράση αναγγέλλει του υποψήφιου μελλοθάνατου την μοίρα. Η απόλυση, μια δεύτερη ευκαιρία. Ρε μπαγάσα, δεν το κατάλαβες; Η καλύτερή σου δηλαδή. Να ευγνωμονείς την εταιρεία.

Παράδειγμα; «Όσο πιο αργά πηγαίνουμε τόσο πιο γρήγορα πεθαίνουμε». Με οκτώ λέξεις τα λένε όλα. Μy compliments στους δύο σεναρίστες (Τζέισον Ράιτμαν- ο σκηνοθέτης- και Σέλντον Τέρνερ). Ας πούμε. Όσο πιο αργά βαδίζει η οικονομία τόσο πιο γρήγορα σπεύδει η Ελλάδα προς χρεοκοπία. Ας πούμε. Όσο πιο αργά λειτουργεί η «μηχανή» (ανθρώπινη ή και κοινωνική) τόσο πιο γρήγορα στην παρακμή. Κοντολογίς, με οκτώ λέξεις ο ορισμός του βουλιμικού, αχόρταγου και άκρως ανταγωνιστικού αμερικανικού καπιταλισμού. Αλέθοντας ανθρώπινες ψυχές και κρέας εργαζομένων τρέχει με φρενίτιδα η οικονομία. Χωρίς ίχνος αναστολών και περιττών συναισθηματισμών. Αυτή η ιδεολογία του Ράιαν Μπίγκαμ. Αυτή, ταυτόχρονα, η δική του μελαγχολία. Γιατί ο κυνισμός κυνικό σε κάνει. Όσο ο Μπίγκαμ σκαρφαλώνει επαγγελματικά τόσο αδειάζει εσωτερικά. Το περιγράφει στους υφισταμένους του, μεταφορικά. Τι κουβαλάμε με το σακίδιό μας; Ανθρώπινες σχέσεις, γονείς, αδέλφια, παιδιά, φίλους, συγγενείς, γνωστούς. Για μπείτε στον κόπο να το σηκώσετε. Επομένως, αδειάστε το. Έτσι μόνο θα πετάτε σαν πουλάκια!

Ακόμα πιο κυνικά. «Οι κύκνοι είναι μονογαμικοί. Οι άνθρωποι καρχαρίες επιθετικοί». Ο mister Απολυτής λοιπόν. Όλους τους έχει ξεφορτωθεί. Αδέλφια, φίλους, ερωμένες, τους πάντες. Έτσι Fly away. Από τη μια πόλη στην άλλη. Για επαγγελματικούς λόγους, να απολύσει «περιττούς». Έτσι σπίτι του το αεροσκάφος. Περιβάλλον του ο αέρας. Αποσκευές του μια κυλιόμενη μικρή βαλίτσα. Στόχος του να καταρρίψει το ρεκόρ των δέκα εκατομμυρίων μιλίων εναερίως. Προσέξτε τώρα την επαγωγική διαδικασία του σεναρίου. Αέρας η οικονομία. Αέρας η δουλειά του. Αέρας το σπίτι του. Αέρας το περιβάλλον του. Αέρας (των 12 εκατομμυρίων μιλίων) το βραβείο του. Όλα, μα όλα μια θηριώδης φούσκα. Κι όμως. Όταν σκάσει, χιλιάδες ανθρώπινες ζωές στα σκουπίδια. Για ένα αδειανό πουκάμισο. Για μια αεριτζήδικη οικονομία. Περίφημα!

Πάμε τώρα στη μελαγχολική αντιστροφή. Γιατί ο αέρας θα σε πουντιάσει. Αέρα έδωκες αέρα θα λάβεις. Τρία θηλυκά πλάσματα θα τον αδειάσουν. Η Νάταλι (Άννα Κέντρικ), η Άλεξ (Βέρα Φαρμίγκα) και η αδελφή του. Η Νάταλι είναι η μαθήτριά του. Υποψήφια γκουρού της αλεστικής μηχανής και αυτή. Μόνο που έχει καρδιά και ψυχή. Έτσι, στο πρόσωπό της βρίσκει μια κόρη. Αυτή η πρώτη ρωγμή σε μια άδεια ζωή. «Τι αξία έχουν γάμος, έρωτας, οικογένεια, παιδιά; Καμία». Όμως η Νάταλι (η ψυχοκόρη που λέγαμε) θέλει και έρωτα και οικογένεια και παιδιά. Πάμε τώρα στην κρυφή, την απρόβλεπτη ερωτική ευαισθησία του. Εναερίως πέφτει πάνω στην Άλεξ. Εναερίως και κεραυνοβόλα. Έτσι από τον αέρα προκύπτει η επιθυμία. Το άδειο σακίδιο γεμίζει. Η καρδιά του ραγίζει. Η ιπτάμενη ζωή του τον τσακίζει. Και έτσι ο Μπίγκαμ τον Μπίγκαμ φυλακίζει. Σε τέτοιο σημείο που στον γάμο της αδελφής του τον υποψήφιο γαμπρό του να συμβουλεύει και να συνετίζει. «Καλύτερα», του λέει, «να ζει κανείς με παρέα. Όλοι χρειαζόμαστε έναν συγκυβερνήτη». Μεγάλη αλήθεια. Ουκ εν τω πολλώ το ευ!

Το τρίτο πλεονέκτημα κάθε απαιτητικής αμερικανικής παραγωγής, το καστ και οι ηθοποιοί. Ιδανικός στον ρόλο του ο Τζορτζ Κλούνι. Αυτοσαρκαστικός. Είρων και μελαγχολικός. Ο γοητευτικός κύριος με τα γκρι. Η κόμη, τα πουκάμισα, οι γραβάτες, τα κοστούμια. Όλα μεταξύ άσπρου και μαύρου. Ο golden boy των σαρανταφεύγα. Συσκευασμένος. Τοποθετημένος στον καταψύκτη. Ανοίγεις το ψυγείο και πέφτεις πάνω σε ένα χαμόγελο κοκαλωμένο. Έξοχα. Αυτοκόλλητη με το πρότυπο μιας χυμώδους, αισθησιακής και εργασιομανούς σαραντάρας η Βέρα Φαρμίγκα. Η Άγνωστη. Το αίνιγμα. Πώς σε λένε; Άλεξ. Εσένα; Ράιαν. Αυτό. Μετά κρεβάτι σε πεντάστερη σουίτα. Πότε θα σε ξαναδώ; Όποτε! Ποια είναι; Και τι με κόφτει εμένα. Καλή στο κρεβάτι. Καλή η ώρα να μας ξανάρθει. Έτσι η Φαρμίγκα περίπου στα όρια μοιραίας γυναίκας.

Από πτήση σε πτήση και από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο. Απαραίτητη η δική της παρουσία. Δυσαναπλήρωτη η απουσία. Ερωτευμένος ο Μπίγκαμ. Χωρίς να το φωνάζει. Χωρίς εξωτερικά αυτή η γνωριμία να τον παθιάζει. Χωρίς το μάξιμουμ να κάνει. Έτσι και η ταινία. Όπως η σχέση Ράιαν με Άλεξ. Όπως η εναέρια πτήση. Όπως το ζωγραφισμένο και ακούνητο χαμόγελο του Κλούνι. Όπως η αόρατη, υπόγεια μελαγχολία. Περίπου- έτσι το λέω, ολίγον αυθαίρετα μπας και από τη σύγκριση καταλάβει ο θεατής- περίπου λοιπόν όπως «Χαμένοι στη μετάφραση». Με μια ένσταση στο όνομα της αλήθειας. Εντάξει, η φτώχεια θέλει καλοπέραση. Αλλά η φτώχεια φέρνει γκρίνια. Η γκρίνια δυστυχία. Η δυστυχία απελπισία. Και ενίοτε η απελπισία καταλήγει σε αυτοκτονία. Αυτά όμως είναι για μια άλλη ταινία!

Πρώτα ο βιασμός, ύστερα η εκδίκηση μιας γυναίκας

Τελευταία πρεμιέρα, η πολυευρωπαϊκή «Εκδίκηση της Καταλίν Βάργκα» (Κatalin Varga). Του πρωτοεμφανιζόμενου Άγγλου, ελληνικής καταγωγής, Πίτερ Στρίκλαντ. Με Ρουμάνους πρωταγωνιστές και ρουμανική παραγωγή, αλλά με ιστορία που λαμβάνει χώρα στην Ουγγαρία.

Καμία ανισορροπία. Το «θέμα» παγκόσμιο και διαχρονικό. Όπου μια νέα, παντρεμένη γυναίκα της απομακρυσμένης και καθυστερημένης αγροτικής επαρχίας (Χίλντα Πέτερ), όταν το σκοτεινό παρελθόν της έρχεται στο φως, αναγκάζεται να πάρει των ομματιών της παρέα με τον 11χρονο γιο της. Γιατί το παιδί της προέρχεται από βιασμό. Και γιατί μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε κρύψει το τραγικό γεγονός κάτω από το χαλί. Τώρα η κατάλληλη στιγμή να αντιμετωπίσει κατάματα αυτό το στίγμα. Τώρα η στιγμή τους βιαστές της να εκδικηθεί!



Ο Στρίκλαντ υπογράφει μια χριστιανική ελεγεία. Πώς φαίνεται αυτό; Από τα απέραντα ανθισμένα τοπία. Ο άνθρωπος και η φύση. Του Θεού δημιουργήματα. Οι ήρωες της ιστορίας στον Θεό και τον Χριστό αναφέρονται. Ο βιασμός παρέκκλιση της φύσης. Παρά φύσιν. Ανθρώπινη αμαρτία. Γι΄ αυτό η Καταλίν με ψυχραιμία οργανώνει το σχέδιό της. Με ψυχραιμία το εκτελεί. Θέλημα Θεού. Αποκατάσταση της ισορροπίας. Και αυτή όμως πρέπει να πληρώσει. Γιατί παρέκκλιση από τον Λόγο του Θεού η ανθρωποκτονία. Θάνατον έδωκες θάνατον θα λάβεις. Η εκδίκηση της Καταλίν Βάργκα είναι η θεωρητική διόρθωση όλων των αμερικανικών ταινιών με ανάλογο θέμα εκδίκησης. Ο Στρίκλαντ συνεπής με τις ιδέες του. Συνεπής με τις εικόνες του. Ελάχιστοι διάλογοι. Άφθονη τοπογραφία. Το οδοιπορικό ενός αιώνιου χριστιανικού, κύκλου. Η βία. Με σκοτώνεις; Σε σκοτώνω. Η πτώση του ανθρώπου από την Εδέμ. Ανθρωποκτόνοι οι άγγελοι που για φτερά έχουν μαχαίρια! Εξαιρετική η φωτογραφία. Πλαστική, ανάγλυφη, απειλητική, σιωπηρή. Η κόντρα εκκωφαντική. Υπέρτατος της φύσης οργασμός. Ο Παράδεισος. Υπέρτατος των ανθρώπων εσωτερικός καταστροφικός σεισμός. Η Κόλαση. Θεία ευλογία από τη μια. Ανθρώπινη κακία από την άλλη. Στη μέση, μια καταρρακωμένη Εύα. Αυτή η αμαρτία. Αυτή η εξιλέωση. Αυτή ταυτόχρονα και η αέναη δυστυχία!

Το συμπέρασμα εντελώς φεστιβαλικό. Άρτια επεξεργασμένο το έργο αλλά μικρό. Ό,τι πρέπει για πρώτο βραβείο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και πού ΄σαι. Αν ήταν δική μας παραγωγή θα παραμιλούσε η ελληνική κριτική!

Συνταγή νανοταινίας

Με συνοπτικές διαδικασίες οι σεναριακές συνταγές στις «Επικίνδυνες μαγειρικές». Συνοπτική και η κατάληξη της Κριτικής. Δηλαδή, σε διπλανά ρετιρέ οι μάγειροι και σεφ. Μαγειρεύω, τρώω και πηδάω τον Δαμοκλή. Τη μία. Μαγειρεύω, τρώω και πηδάω τον Δημήτρη. Την άλλη. Έτσι περνάει την ώρα της η Νανά. Έτσι και νανοταινία!

Πειράζει που δεν έχω διαβάσει το ομότιτλο βιβλίο του Ανδρέα Στάικου; Καθόλου. Το σινεμά με τη δική του αυτονομία. Μωρέ δεν πά΄ να είναι Ντοστογιέφσκι και Σοφοκλής! Κανένα άλλοθι. Καμία ασυλία. Τι έπραξε η Μαρία Πάουελ η σεναρίστα; Το σχεδόν τίποτα. Πέφτει ο Ηλίας Μαμαλάκης- με όψη και γκρίζα γοητεία Γιώργου Χωραφά- πάνω στη θεά με το όνομα Κάτια Ζυγούλη και κατευθείαν στην κατσαρόλα και από εκεί στο κρεβάτι. Πέφτει η Νανά στο ασανσέρ πάνω στον δεύτερο Μαμαλάκη στο ύψος και τη μαγκιά του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη και κατευθείαν σουβλάκι και από εκεί πάλι στο κρεβάτι. Τυχεροί οι μάγκες. Μόνο οφθαλμόλουτρο ο θεατής. Κάτια Νever Μind.



Μία η διαφορά. Από την πρώτη ματιά. Ο μεν Χωραφάς-Μαμαλάκης, της γαλλικής κουζίνας. Ο οποίος ενίοτε και λόγω δυστυχίας, επειδή μοιράζεται τη Νανά, καταδέχεται φασολάδα. Ακόμα και πατσά. Ο δε δεύτερος Μαμαλάκης, της ναυτικής γυφτιάς. Αρνάκι με αρακά. Λακέρδα, σαρδέλα και άλλα τέτοια. Όλα δηλαδή από τη μέση και κάτω. Στομάχι και εργαλεία. Πλην της Κάτιας. Στήθος μεγέθους Κίρας Νάιτλι. Καλό. Πολύ καλό. Sorry guys. Τo γούστο δεν κρύβεται. Άντε, τυχεροί. Σας αφήνω ολόκληρη μια Μπελούτσι!

Μοναδική εγκεφαλική εξαίρεση- το νιονιό που λένε- αυτής της επαναλαμβανόμενης ρουτίνας, μερικές ατάκες. Υποθέτω από το γραπτό κείμενο του συγγραφέα. Όπως- η Κάτια το λέει αυτό- «ό,τι μου έχουν πει να μην κάνω ποτέ το έχω κάνει». Fire walk with me λένε εδώ. Όπωςο Χωραφάς το λέει αυτό- «τα γεμιστά σαν τη γυναίκα. Τα τυλίγεις για προστασία με το δέρμα της ντομάτας». Όπως- πάλι ο Χωραφάς- «η κόλαση της πιπεριάς». Ως εκ τούτου ένας πλάγιος, δεύτερος τίτλος γι΄ αυτό το οφθαλμόλουτρο που μπερδεύεται με κινηματογραφική ταινία. Οι Αμερικανοί με «9 εβδομάδες». Εμείς με 9 πιπεριές!

Η σειρά τώρα της σκηνοθεσίας. Τι έπραξε ο Βασίλης Τσελεμέγκος; Τον άριστο σκηνοθέτη διαφημιστικής ταινίας. Αίλουρος. Μπράβο του. Κορμιά ιδρωμένα, ημίγυμνα. Μερικές φορές θεόγυμνα (της Κάτιας εννοείται). Χείλη σαρκώδη. Κοντινά πλάνα από κατσαρόλες, σάλτσες, κουτάλια, πιρούνια. Και όλα αυτά στεγασμένα σε Loft του κέντρου της Αθήνας. Έτσι, Down Τown της Νέας Υόρκης η Ομόνοια. Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια. Η εξάρτηση πορεύεται με τον μαϊμουδισμό. Δεν κατηγορώ. Κι εγώ στη θέση του το ίδιο θα έκανα. Πώς θα πουλήσεις σε αγόρια και κορίτσια; Μαγειρική και κρεβάτι, του Νεοέλληνα η ανησυχία. Γι΄ αυτό ο Μαμαλάκης, ο γκουρού της σύγχρονης ιδεολογίας. Α ρε Μπουλμέτη. Τους έβαλες ιδέες. Πάρε τώρα νά ΄χεις γυαλιστερή και soft πολίτικη κουζίνα!

Ολοκληρώνω, τελειώνω. Η Ζυγούλη τα έχει όλα. Πλην, δεν τα λέει. Με δάσκαλο θα τα πει. Και τότε θα καθιερωθεί. Ο Χωραφάς κυκλοφορεί στητός. Και ομιλεί στητός. Προφανώς του είπαν «θα παριστάνεις τον Γάλλο αριστοκράτη» και αυτός κατάπιε μπαστούνι του γκολφ.

Ο Μαρκουλάκης, ο μόνος αληθινός ηθοποιός. Να κάνουν τον σταυρό τους.

Η παρουσία του Μαρκουλάκη. Η διαφημιστική σκηνοθεσία του Τσελεμέγκου και τα looks της Ζυγούλη έσωσαν την παραγωγή από τον γκρεμό.

Έτσι κι αλλιώς, θα πάει σφαίρα ταμειακώς. Επομένως περιττός ο κριτικός.

Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα!