ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ: Λύκοι οι αποικιοκράτες!

• Του Δημήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2010

«Wolfman» με δύο προϋποθέσεις. Αν η μονομαχία δύο λυκανθρώπων σάς προκαλεί ναυτία, μην το δείτε γιατί θα τσατιστείτε. Αν όμως σας αρέσει να σκαλίζετε ώστε βαθύτερα νοήματα να βρίσκετε, ε, τότε αυτή είναι η καλύτερη ταινία. Γιατί εξωτερικά η σκηνοθεσία υπηρετεί το είδος του τρόμου και της κτηνωδίας. Στο βάθος η ιδεολογία ανατρεπτική και αιρετική για κάθε αυτοκρατορία. Λυκανθρωπία η αποικιοκρατία!

Δύο σεναρίστες (Άντριου Κέβιν Ουόκερ και Ντέιβιντ Σελφ) «διάβασαν» το πρωτότυπο σενάριο του Κουρτ Σιόντμακ κάπως διαφορετικά. Το κτήνος, ο βαμπίρ, ο δράκουλας και όλα αυτά τα τρομακτικά προκαλούνται και προέρχονται από τα ιμπεριαλιστικά «κακά». Υπογείως μαλώνουν και διορθώνουν τον Μπραμ Στόκερ, συγγραφέα του «Dracula». Όχι, λένε. Τα Καρπάθια Όρη δεν είναι η φωλιά του διαβόλου. Οι δυτικές μητροπόλεις μεταμορφώνουν τον άνθρωπο σε κτήνος και επίγειο σατανά. Από εκεί όλα τα δεινά. Και όποιος νομίζει πως η δική μου διαστροφική ματιά τα βλέπει όλα αυτά, ας κοπιάσει να τα μεταφράσει διαφορετικά!

Δύο οι βασικές μεταμορφώσεις σ΄ αυτό το είδος του σινεμά. Η πρώτη με «Δόκτωρ Τζέκιλ και Μίστερ Χάιντ». Η θρησκευτική πλευρά. Το 1886 στο Λονδίνο δημοσιεύεται για πρώτη φορά το αλληγορικό μυθιστόρημα του Σκωτσέζου Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον «Τhe Strange Case of Dr Jekyll and Μr Ηyde». Έτσι ο προτεσταντισμός αποκτά τη λογοτεχνική και στη συνέχεια την κινηματογραφική του αναφορά. Κι έτσι ο άνθρωπος, χωρισμένος στα δύο, πορεύεται με τον διπλό εαυτό του ενοχοποιημένος. Ο δόκτωρ, ο επιστήμονας, ο καλός. Τhe good guy. Ο κύριος Χάιντ, ο σκοτεινός, περιθωριακός και δολοφόνος, ο κακός. Τhe bad guy. Οκτώ στις δέκα χολιγουντιανές ταινίες αναφέρονται σ΄ αυτόν ακριβώς τον διαχωρισμό. Η μεταφυσική είναι βολική. Έτσι η ανθρωπότητα συμφιλιώνεται με το κακό. Τι να κάνουμε; Είναι της μοίρας μας γραφτό. Η αέναη πάλη του Θεού με τον Διάβολο. Του Καλού με το Κακό. Και το κυριότερο; Μέσα μας είναι εμφυτευμένο το μαύρο και το σκοτεινό. Και ακόμα χειρότερα; Η επιστήμη, όπως στον Φρανκενστάιν της Σέλεϊ, είναι παραγωγός και το εφαλτήριο για την επίγεια κόλαση. Η μεταφυσική αγκαλιά με τον σκοταδισμό.

Η δεύτερη, λογοτεχνική, μεταμόρφωση προκύπτει το 1897 με τον «Δράκουλα» του Ιρλανδού Μπραμ Στόκερ. Σκωτσέζος ο ένας, Ιρλανδός ο άλλος. Καθόλου τυχαία η κοινή καταγωγή των δύο συγγραφέων. Η Βρετανία, η μεγάλη αυτοκρατορία. Ο Στόκερ ενοχοποιεί μια ξένη, «βάρβαρη» χώρα των Βαλκανίων. Ο κόμης Δράκουλας καταφθάνει από τα Καρπάθια στο πολιτισμένο Λονδίνο. Ο ξένος, το μίασμα, ο θάνατος. Το κακό ποτέ δεν πεθαίνει. Ο δυτικός πολιτισμός κινδυνεύει. Έτσι ο φόβος διπλός. Από τη μια η επιστήμη. Από την άλλη ο ξένος. Το Χόλιγουντ μέσα από το κινηματογραφικό είδος του τρόμου πολλαπλασίασε τα κύματα του φόβου. Οτιδήποτε είναι εχθρικό, από τις μέλισσες μέχρι τον καρχαρία και από τα φίδια μέχρι τα πιράνχας. Ακούγεται αστείο. Όμως αυτός ο χάρ τινος φόβος μαστιγώνει το υποσυνείδητο!

Οι δύο σεναρίστες του «Λυκάνθρωπου» και ο σκηνοθέτης Τζο Τζόνστον εισβάλλουν και ανατρέπουν την ξενοφοβική και μεταφυσική παράδοση του είδους. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τίποτα πρόχειρο και εκ συμπτώσεως καμωμένο. Καμία ταινία της λεγόμενης εμπορικής παραγωγής δεν είναι έτσι, επειδή γιουβέτσι. Όποιος το πιστεύει έχει πέσει σε πλάνη της δικής του επιπόλαιης προσέγγισης. Να τα πάρω από την αρχή.

Οι κάτοικοι μιας μικρής πόλης ανάστατοι. Ένας θηριώδης και άτρωτος λυκάνθρωπος κατασπαράζει ό,τι βρει. Μία η βεβαιότητα των αρχών και του πλήθους. Για όλα φταίει η καταραμένη οικογένεια των Τάλμποτ. Λυκάνθρωπος, - πιστεύουν- ο Λόρενς Τάλμποτ (Μπενίτσιο Ντελ Τόρο). Γόνος του αξιωματικού σερ Τζον Τάλμποτ (Άντονι Χόπκινς). Οικογένεια με καταραμένο παρελθόν. Και η σύζυγος αλλά και ο δεύτερος γιος του σερ Τζον υπήρξαν θύματα αυτού του τερατώδους κτήνους. Προσέξτε τη βαθύτερη προέκταση αυτής της αλληγορίας. Γιατί ηθοποιός ο Λόρενς Τάλμποτ. Επομένως ενοχοποιείται η τέχνη της υποκριτικής και της μεταμόρφωσης. Και γιατί, από την άλλη, αθωώνεται το ιμπεριαλιστικό παρελθόν του σερ Τζον. Στην πραγματικότητα ο πύργος των Τάλμποτ είναι το συμπυκνωμένο σύμβολο της βρετανικής αυτοκρατορίας. Η αποικιοκρατική βαρβαρότητα στην Ινδία επιστρέφει με κτηνώδη βαρβαρότητα στην Αγγλία. Μάχαιραν έδωκας μάχαιραν θα λάβεις. Έφυγε άνθρωπος, επέστρεψε λυκάνθρωπος. Όπως με τους βετεράνους των πολέμων στο Βιετνάμ και το Ιράκ. «Οι μαύρες ώρες της κόλασης είναι μπροστά σου» προειδοποιεί τον γιο του ο σερ Τζον Τάλμποτ. Αυτή η κατάρα και δυστυχία. Αυτή η πρώτη τομή της ταινίας.

Η δεύτερη είναι η πατροκτονία. Πολιτική, κοινωνική και ιδεολογική. Ο λυκάνθρωπος πρέπει να θανατωθεί. Δηλαδή η χώρα από το παρά φύσιν πρέπει να απαλλαγεί. Γιατί παρά φύσιν η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε λυκάνθρωπο. Όπως παρά φύσιν είναι η πολεμική μανία. Έξω από την ανθρώπινη φύση, έξω και κόντρα σ΄ αυτήν. Επομένως, η λυκανθρωπία είναι η μεταμορφωμένη πλευρά της αποικιοκρατίας!

Ο Τζο Τζόνστον, προσηλωμένος στις βασικές αρχές του είδους. Στις συμβάσεις. Είπαμε, είναι ταινία τρόμου. Απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό. Γι΄ αυτό μόνο οι ασημένιες σφαίρες μπορούν να σκοτώσουν το κτήνος, γι΄ αυτό το τέρας είναι μαλλιαρό. Γι΄ αυτό ο πύργος. Γι΄ αυτό το σκοτάδι και η απέραντη απειλή. Γι΄ αυτό και ο ρομαντικός έρωτας του Λόρενς Τάλμποτ με τη Μαλέβα (Έμιλι Μπλαντ). Κι αυτό γιατί ο βρετανικός ρομαντισμός πήγαινε αντίθετα, κόντρα με τη χυδαία, υλιστική, καθημερινή πρακτική. Ταυτόχρονα ο Τζόνστον ξεσκονίζει και εκσυγχρονίζει. Πιο γρήγοροι οι ρυθμοί. Πιο επιδέξια και πειστική η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε λυκάνθρωπο. Λιγότερο σπλάτερ. Περισσότερη ουσία. Τέλος, η μουσική του Ντάνι Έλφμαν καθώς και η επιβλητική παρουσία του Άντονι Χόπκινς μαζί με την αστείρευτη ερμηνευτική του επιδεξιότητα σπρώχνουν τον «Λυκάνθρωπο» στην δεύτερη θέση μετά τον (καλύτερο όλων των εποχών) «Δράκουλα» του Φράνσις Κόπολα. Θέση που κερδίζει με το σπαθί του και άκρως τιμητική!

Θρησκευτική τρομολαγνεία

Απίστευτη αντιστροφή. Η καλλιτεχνική ταινία «Ο δρόμος» (Τhe Road) αγκαλιά με τη Βίβλο, τη θρησκεία και τη μεταφυσική. Ο εμπορικός «Λυκάνθρωπος» με τον ρεαλισμό, την αλληγορία και την πολιτική. Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός!

Το σενάριο από το ομότιτλο μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθι («Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους»). Η σκηνοθεσία του Τζον Χίλκοουτ. Το στόρι βιβλική εφιαλτική μελλοντολογία. Δηλαδή κάποτε στο μέλλον όλα γκρεμισμένα, ερειπωμένα, τελειωμένα. Από πυρηνικό όλεθρο; Μπορεί. Από οικολογική καταστροφή; Κι αυτό μαζί. Από επιδημίες και ιούς; Φυσικά. Όλοι οι φόβοι μας εκεί. Άδειοι δρόμοι. Καταστρεμμένα σπίτια. Η Γη να χορεύει σεισμό. Τα δέντρα να πέφτουν σαν χάρτινοι πύργοι. Ο ουρανός σκοτεινός. Η θερμοκρασία below zero. Άκρα του τάφου σιωπή. Λοιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί. Μοναδική κιβωτός σ΄ αυτή την απέραντη κατακλυσμιαία καταστροφή, ένας πατέρας (Βίγκο Μόρτενσεν) παρέα με τον μικρό του γιο. Άστεγοι, άρρωστοι, γυρολόγοι, πρωτόγονοι. Δύο πλάσματα ρακένδυτα, πεινασμένα, τρομοκρατημένα, απελπισμένα. Περικυκλωμένα από αόρατες ομάδες κανίβαλων εχθρών. Οποιαδήποτε στιγμή. Από το πουθενά. Από ένα άδειο σπίτι. Από τα δέντρα. Από παντού. Οι άνθρωποι σαν τα κτήνη. Αναζητούν τροφή. Σκοτώνουν και χορταίνουν με σάρκες ανθρώπου. Η μεγάλη ανατριχίλα. Η πορεία της πιο ανελέητης επιβίωσης. Η επιστροφή της φυλής στην εποχή των σπηλαίων. Η επαλήθευση της προφητείας. Βοήθεια! Είναι κανείς έξω εκεί;

Θεός και φύση συνωμοτούν εναντίον ανθρώπου. Να τιμωρήσουν την αλαζονεία του. Να μαστιγώσουν την απληστία του. Να ξαναφτιάξουν τον κόσμο από μηδενική βάση. Ο συγγραφέας τοποθετεί το πρόβλημα ως εξής: «Όταν βλέπεις εφιάλτες, φοβάσαι, ζεις. Όταν ονειρεύεσαι, ν΄ αρχίσεις να ανησυχείς». Που πάει να πει, ο φόβος σε κρατάει στη ζωή. Επομένως, κυνήγι για τροφή. Επομένως, μ΄ ένα όπλο να πορεύεσαι ώστε από τον ανθρώπινο κίνδυνο να γλιτώσεις. Ο θάνατός σου η ζωή μου. Το πτώμα σου η τροφή μου. Άκρατος ανταγωνισμός. Αχόρταγος κανιβαλισμός. Ο ΜακΚόρμακ ακραία περιγράφει το πρόβλημα. Όμως το βλέπει θρησκευτικά και ολότελα εξωτερικά. Ποια η διαφορά ανάμεσα σε μια ταινία τρόμου και σπλάτερ απ΄ αυτή τη μονότονη καταθλιπτική διαδρομή; Επί της ουσίας , καμιά.

Απαίδευτοι οι Αμερικανοί στην εσωτερική γραφή. Όλα για την εντύπωση, το σοκ, το επιδερμικό, το εύκολο και καταστροφικό. Όλα εξωτερικά.

Το ίδιο συμβαίνει και εδώ.

Επί δύο ώρες βλέπουμε το ίδιο σκηνικό. Έτσι, μονόχορδη η ουσία, μονότονο το σκηνικό. Η μία σκηνή να επαναλαμβάνει την επόμενη χωρίς εξέλιξη, δραματουργία, χαρακτήρες. Η αντίθεση μία και μοναδική. Εντελώς σχηματική. Ο κόσμος στην καταστροφή. Μοναδική ελπίδα αυτοί οι δύο εκλεκτοί.

Η σχηματική, θρησκευτική, βιβλική αλληγορία καθορίζει και την ερμηνεία. Μονοδιάστατος ο Μόρτενσεν. Αβανταδόρικος ο ρόλος του. Καλώς έκαναν και δεν τον έβαλαν στις υποψηφιότητες για τον καλύτερο ανδρικό ρόλο. Η Σαρλίζ Θερόν εμφανίζεται ελάχιστα λεπτά. Μόνο σε μερικά φλας μπακ. Η νεκρή σύζυγος του Μόρτενσεν. Το όνομά της έτσι και μόνο για την αγορά. Σχηματικό και το επιμύθιο. Μόνο η οικογένεια. Η καλή καρδιά. Οι καλοί άνθρωποι. Οι επίγειοι άγγελοι. Μακάρι να ήταν τόσο απλό. Γιατί με τόσους καλούς και φτωχούς που διαθέτει αυτός ο πλανήτης, ζωή μας θα έπρεπε να ήταν παράδεισος σωστός!

Πόθοι γενίτσαρων σε ειδυλλιακά τοπία

«Μαύρο λιβάδι» του πρωτοεμφανιζόμενου Βαρδή Μαρινάκη. Όπου δύο γκέι στην ανθισμένη ελληνική φύση του 1650. Ευσταλής, γενειοφόρος και μαλλιαρός γενίτσαρος (Χρήστος Πασσαλής), τραυματισμένος από Τούρκους, βρίσκει περιποίηση και προστασία σε γυναικείο μοναστήρι. Τον αλυσοδένουν να μην τους φύγει και τον θεραπεύουν. Η πρώτη που σαν μαινάδα πέφτει πάνω του είναι η αδελφή Αρετή. Το φχαριστήθηκε. Η δεύτερη, που τον βοηθάει να γλιτώσει από τους διώκτες του, είναι η Ανθή (Σοφία Γεωργοβασίλη). Με μια λεπτομέρεια ση μαντική. Διότι Ανθός η... Ανθή. Είναι αγόρι η μικρή μοναχή. Έτσι, οι δυο τους τρέχουν στη φύση σαν ελεύθερα πουλάκια, χωρίς φυλακή. Κι έτσι ο γενίτσαρος καβάλα στην Ανθή! Α, ξέχασα μια λεπτομέρεια. Οι γενίτσαροι, λέει, ξεχαρμανιάζανε στον πόλεμο παρέα με αγοράκια που τα έλεγαν τρυφερούδια. Έτσι μαθαίνουμε και Ιστορία. Η φωτογραφία του Μarcus Waterloo ειδυλλιακή και εξαιρετική. Οι σιωπές εντυπωσιακές. Τα κοστούμια πρώτης γραμμής. Μπράβο στην παραγωγή. Ε και; Δύο πράγματα είχε να επιλέξει ο Μαρινάκης, Το πρώτο, να σαρκάσει την Ηθική. Δεν το έκανε. Τα είδε όλα βαριά και τραγικά. Το δεύτερο, να πλέξει αίσθημα καρδιάς. Δεν το έκανε. Όλα τα είδε εντελώς σεξουαλικά, γαργαλιστικά και σκανδαλιστικά. Δικαίωμά του. Όμως αν του βάσταγε, έπρεπε να πάει την ιστορία στην καλλιτεχνική πορνογραφία. Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους, αγαπητέ Βαρδή!



«Το βουνό μπροστά» του Βασίλη Ντούρου, παραγωγής 2008. Με Γεννάδιο Πάτση, Γιώργο Μωρόγιαννη, Καραφίλ Σένα, Νίκο Γεωργάκη. Στην ελληνική επαρχία η γνωστή αντιπαλότητα ανάμεσα στον Έλληνα και τον Αλβανό μουσουλμάνο. Παλιομοδίτικο και ακατέργαστο!

Σπρώχνουν το μισό Ισραήλ

Κατάφωρη η αδικία. Γιατί ο «Λίβανος» του Σάμιουελ Μάοζ, η καλύτερη ταινία από το Ισραήλ. Όμως την υποψηφιότητα για Όσκαρ ξενόγλωσσης παραγωγής την κέρδισε στα χαρτιά το «Αjami» («Σταυροδρόμια ζωής») των Σκαντάρ Κοπτί και Γιαρόν Σανί. Οι «Κακόφημοι δρόμοι» δηλαδή!

Ποιο το πλεονέκτημα αυτής της ταινίας που πήρε το Χρυσό Αλέξανδρο στο 50ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (μαζί με βραβείο κοινού και βραβείο σεναρίου); Το ρεσιτάλ επιδέξιας σκηνοθεσίας. Ο φακός σαν αίλουρος μπαινοβγαίνει και όλα τα αναστατώνει. Μπράβο. Τυπικός νατουραλισμός. Που πιθηκίζει προς ντοκιμαντέρ. Μ΄ ένα θέμα αποπροσανατολιστικό. Όλοι, από τους μουσουλμάνους και Παλαιστίνιους μέχρι τους Ισραηλινούς και χριστιανούς, όλοι είναι ανακατεμένοι στη βία, την εκδίκηση, την τοπική μαφία. Είπαμε. Οι κακόφημοι δρόμοι του Ισραήλ. Επομένως, η μαφία τους ενώνει. Η πολιτική τους χωρίζει. Αδύνατον να τους ξεχωρίσεις. Αδύνατον να καταλάβεις who is who. Επί δύο ώρες σε βομβαρδίζει η ίδια ταυτολογία. Ούνα φάτσαούνα ράτσα!

Μπράβο στον διευθυντή φωτογραφίας. Εντυπωσιακές επιδόσεις. Τόσο με το φως όσο και με τη μηχανή. Κερδίζει μεταγραφή στο Χόλιγουντ. Εντυπωσιακές και οι ερμηνείες. Πολυπληθέστατο το καστ. Όλοι εξαιρετικοί. Εντυπωσιακοί και οι ρυθμοί. Όλα καλώς καμωμένα. Με δύο ενστάσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με την ασταμάτητη επανάληψη της ίδιας διαδικασίας. Η παρανομία της παρανομίας. Η δεύτερη με την ιδεολογία. Ο τρόμος προέρχεται από κάποια τοπική μαφία. Το έγκλημα του κοινού ποινικού δικαίου είναι που χωρίζει και ταυτόχρονα ενώνει τους δύο λαούς. Έτσι οι δύο σκηνοθέτες μ΄ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Από τη μια εμφανίζονται να πηγαίνουν κόντρα στον συρμό των ταινιών με τον γνωστό εμφυλιοπολεμικό περιεχόμενο. Και από την άλλη μεταθέτουν την ουσία από την πασίγνωστη πολιτική και βάρβαρη κατοχή. Γι΄ αυτό σας λέω. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Η τέχνη μερικές φορές βλάπτει!

Όλα βαμμένα ροζ

«Valentine΄s day». Σπονδυλωτό, χαζοχαρούμενο και (φυσικά) αμερικανικό. Με σκηνοθέτη τον Γκάρι Μάρσαλ. Πώς λέμε «χαζά κορίτσια όλο χαρά γεμάτα»; Έτσι ακριβώς. Πλήθος περιστατικών την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Σιδερωμένο, πολυπληθές και πλαστικό. Όλοι μέσα. Σε εμφανίσεις των τριών μέχρι των δεκαπέντε λεπτών. Από Τζούλια Ρόμπερτς και Αν Χάθαγουεϊ μέχρι Τζέιμι Φοξ, Άστον Κούτσερ, Κάθι Μπέιτς, Τζένιφερ Γκάρνερ και Σέρλεϊ ΜακΛέιν. Δεν περνάει η ώρα. Μόνο μετά τα ψώνια στο Μall.








«Η πριγκίπισσα και ο βάτραχος». Αnimation των Ρον Κλέμεντς και Τζον Μάσκερ. Μεταγλωττισμένο με τις φωνές Κ. Τσάβαλου, Γ. Ζουγανέλη, Χ. Διαβάτη, Σ. Κραουνάκη. Από το γνωστό παραμύθι με την πριγκίπισσα που ανακαλύπτει τον έρωτα φιλώντας έναν βάτραχο. Όμως η ιστορία, στη Νέα Ορλεάνη, στους βαλτότοπους της Λουιζιάνας. Με ελάχιστα ευρήματα και ακόμα λιγότερα χαχανητά.