«Μου αρέσει να νικιέται η εξουσία από τον επαναστάτη»!

• Επιµέλεια: Παύλος Θ. Κάγιος, ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 13 Ιουλίου 2010

• Η «µαύρη λίστα», τα πέτρινα χρόνια του µακαρθισµού, το κυνήγι µαγισσών του καλλιτεχνικού κόσµου σε Αµερική και Ευρώπη, αλλά και το παρασκήνιο των γυρισµάτων του «Ριφιφί» του, που προβάλλεται σε επανέκδοση, ύστερα από 40 χρόνια, σε ελληνικές αίθουσες, όπως τα περιγράφει ο ίδιος ο Ζυλ Ντασσέν.

Ως εφιαλτικό παραµύθι µοιάζει σήµερα, 50 xρόνια µετά, το χρονικό των διώξεων που υπέστη ο Ζυλ Ντασσέν (1911-2008) – και εκατοντάδες άλλοι – στα χρόνια του µακαρθισµού, για κοµµουνιστική προπαγάνδα, στην «ελεύθερη» Αµερική...

«Πέντε χρόνια µετά τη “Νύχτα και την πόλη”, κατάφερα να γυρίσω το “Ριφιφί” µόνο επειδή πήγα στη Γαλλία» είχε πει ο ίδιος το 2001 στον κριτικό Μπρους Γκόλστιν, µε αφορµή την πρώτη κυκλοφορία σε DVD των ταινιών του στις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής. «Στο ενδιάµεσο υπήρξε ένα µεγάλο κενό. Δεν είχα καθόλου δουλειά, εκτός από τα λιγοστά σενάρια που πουλούσα στον φίλο µου, τον παραγωγό Εντουαρντ Ζάνουκ, χάρη στα οποία επιβίωνα εγώ και οι άλλοι της οµάδας µου. Αλλά εκείνες ήταν µέρες ανεργίας ή µάλλον µέρες που ήταν αδύνατον να εργαστείς. Εχει τόσες πτυχές το θέµα της µαύρης λίστας... Σκέφτεσαι όλους εκείνους τους ανθρώπους που καταστράφηκε η ζωή τους, άνθρωποι που είχαν φίλους, άνθρωποι που δεν µπόρεσαν να εργαστούν ποτέ ξανά».

Θυµάται την περίπτωση του σκηνοθέτη Ρόµπερτ Ρόσεν («Ο κόσµος είναι δικός µου»): «Ηταν ένας δηµιουργός που είχε κάνει µερικές πολύ καλές ταινίες και ήταν από τους πρώτους που είπε: “Δεν µπορείτε να το κάνετε αυτό στους ανθρώπους. Δεν θα συνεργαστώ µε τις εξεταστικές επιτροπές και όλα αυτά µε τις ανακρίσεις”. Γιατί αντιµετωπίσαµε δύσκολες καταστάσεις τότε: βρίσκαµε συνθήµατα γραµµένα στους τοίχους των σπιτιών µας και δεχόµασταν προσβολές, ό,τι µπορείς να φανταστείς. Αργότερα όµως ο Ρόµπερτ λύγισε και κατέδωσε ένα σωρό ανθρώπους»...

Για τον Καζάν και άλλους: «Πιστεύαµε ότι ήταν πολύ λάθος να καλείς ανθρώπους να καταθέσουν και να τους «σπας» και να τους αναγκάζεις να δώσουν ονόµατα. Οπως και να νιώθαµε, περιµέναµε ότι κάποιοι θα γίνονταν οι ήρωές µας και όταν αυτοί έσπαγαν, µας πόναγε πολύ. Μιλάω για ανθρώπους όπως τον Κλίφορντ Οντέτς, τον Ελία Καζάν φυσικά, και άλλους.

Για τον Τζιν Κέλι: Σε ένα φεστιβάλ των Καννών, νοµίζω είχα πάει για το «Ριφιφί», είδα τον Τζιν Κέλι να έρχεται προς το µέρος µου και εγώ έτρεξα να κρυφτώ κάπου για να τον γλιτώσω από την ντροπή. Προτού προλάβω, ένιωσα να µε έχει πιάσει κάποιος σφιχτά. Ηταν ο Τζιν και µου είπε: «Τι νοµίζεις ότι πας να κάνεις;». Εγώ δίστασα αλλά εκείνος δεν µε άφησε. Αλλη µία φορά στο Παλέ στις Κάννες υπήρχαν εκατοντάδες φωτογράφοι στα σκαλιά και ο Τζιν µε κρατούσε σφιχτά, ήταν ο µόνος Αµερικανός που µε πλησίαζε».

Για τη Ζα Ζα Γκαµπόρ: «Με είχαν καλέσει το ‘51 να γυρίσω το φιλµ «Ρublic enemy Νo.1» µε τη Ζα Ζα Γκαµπόρ, που ήταν τότε µεγάλη σταρ στη Γαλλία. Περίπου µία εβδοµάδα πριν από το γύρισµα λοιπόν ήρθε η Ζα Ζα Γκαµπόρ κλαίγοντας και µου είπε: «Δεν µπορώ να παίξω στην ταινία, γιατί µε ειδοποίησαν από την Αµερική ότι αν δουλέψω µε τον Ντασσέν δεν θα µου επιτρέψουν να εργαστώ στο Χόλιγουντ ξανά».

Αλλά είχαν συµβεί ακόµη περισσότερα σε ένα επόµενο φιλµ µου που λεγόταν «Ηe who must die». Κάθε χώρα έκανε τη δική της δεξίωση στις Κάννες. Ετσι και οι Αµερικανοί έκαναν µια δεξίωση και είχε πάρει µεγάλη δηµοσιότητα το γεγονός ότι δεν ήµουν κι εγώ προσκεκληµένος.

Στο τέλος, πια, οι Αµερικανοί θεώρησαν ότι ήταν καλύτερο να µας καλέσουν. Και αυτό ήταν πολύ αστείο. Γιατί αυτοί που στέκονταν στη σειρά για να σε χαιρετήσουν, και οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αµερικανοί σταρ, έβρισκαν τόσο έξυπνους τρόπους να σε αποφύγουν! Σκαρφίζονταν ένα σωρό κόλπα: έσκυβαν ή ύψωναν το ποτήρι στο πρόσωπό τους, ώστε τελικά δεν έβλεπες ούτε ένα πρόσωπο! Είχε πολλή πλάκα. Αλλά και στη Ρώµη µού µπλοκάρισαν την ταινία που ετοίµαζα, βασισµένη σε ένα εξαίρετο βιβλίο του Τζοβάνι Βέργκα, και µού ζητήθηκε να φύγω από τη Ρώµη ως ανεπιθύµητος. Πήγα στην αµερικανική πρεσβεία για το θέµα αυτό και δεν µε δέχθηκαν. Ηταν µεγάλη ιστορία, το φιλµ δεν έγινε τελικά, τον παραγωγό τον εκφόβισαν και ύστερα ξαφνικά µε πήρε τηλέφωνο ένας ατζέντης από τη Γαλλία και µου είπε «Σου έχω ένα φιλµ», το οποίο ήταν τελικά το «Ριφιφί»».

ΙΝFΟ

Το «Ριφιφί» του Ζυλ Ντασσέν ξαναπροβάλλεται από την Πέµπτη, ύστερα από 40 χρόνια, στους ελληνικούς κινηµατογράφους..

Η ληστεία και τα παπούτσια του µπαλέτου

«Πολλοί µε έχουν ρωτήσει γιατί η σεκάνς στο “Ριφιφί” που δείχνει τη ληστεία έχει γυριστεί στην απόλυτη σιωπή. Γυρίστηκε όµως έτσι γιατί όλοι αυτοί – υποτίθεται – ήταν επαγγελµατίες ληστές και ο θόρυβος ήταν εχθρός τους. Φορούσαν όλοι ειδικά παπούτσια για να είναι αθόρυβοι και, µάλιστα, έβαλα τον Σεζάρ να φοράει παπούτσια µπαλέτου! Ο συνθέτης που έγραψε τη µουσική της ταινίας, ο υπέροχος Ζορζ Αρίκ, ήθελε να γράψει ένα µουσικό κοµµάτι για αυτήν τη µισής ώρας σιωπηλή σκηνή αλλά εγώ δεν ήθελα. Πίστευε ότι δεν µπορούσε µια ταινία να µείνει χωρίς κανέναν ήχο για τόσο πολύ και ο παραγωγός συµφωνούσε µαζί του.

Τελικά έγραψε ένα µεγάλο µουσικό θέµα για αυτή τη σκηνή. Του ζήτησα να έρθει να δει τη σκηνή µία φορά µε τη µουσική και µία χωρίς, για να δει πώς είναι καλύτερα. Και ήταν ο ίδιος ο Αρίκ που, µόλις την είδε, αναφώνησε: “Χωρίς µουσική!” Και τον εκτίµησα γι’ αυτό. “Αν το όνοµά σου περάσει ποτέ στην κινηµατογραφική ιστορία” µου έλεγαν φίλοι, “θα είναι επειδή επινόησες το είδος των ταινιών ληστείας” που ήταν πραγµατικά δική µου κυρίως επινόηση. Την αναπαρήγαγα δε πιο κωµικά και σε µια άλλη ταινία µου, το “Τοπ Καπί”. Μάλλον είµαι τελικά κατεργάρα καρδιά. Νοµίζω ότι αυτό που αποµένει µέσα µου από τον επαναστάτη είναι ότι µου αρέσει να νικιέται η εξουσία. Θέλω πάντα οι κατεργάρηδες των ταινιών µου να πετυχαίνουν. Και αφού είµαι µε το µέρος τους, προσπαθώ να τους βρω έξυπνα πράγµατα να κάνουν».

«Το γύρισµα της ταινίας ήταν πολύ ευχάριστη εµπειρία για µένα. Για να έχω δε µια πρώτη γνώµη, παρακάλεσα τον φίλο µου, τον σκηνοθέτη Λούις Μάιλστοουν, να τη δει. Οταν την είδε µου είπε: “Ακου. Από τώρα και στο εξής, κάνε µόνο αυτή την ταινία ξανά και ξανά. Οπως ο Χίτσκοκ που ουσιαστικά γύριζε την ίδια ταινία σε όλη του τη ζωή, κάνε κι εσύ αυτή, την ίδια ταινία σε όλη σου τη ζωή”».