Οι ταινίες της εβδομάδας: Αναρχικός Γκοντάρ και αέρινος Τζιν Κέλι

• ΚΡΙΤΙΚΗ: ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 15 Ιουλίου 2010

• Τρεις αριστουργηματικές κλασικές ταινίες δείχνουν τη φτώχεια σε φαντασία και έμπνευση του σύγχρονου κινηματογράφου, ιδιαίτερα του Χόλιγουντ: Από την πλευρά των αριστουργημάτων, το έξοχο αμερικανικό μιούζικαλ «Τραγουδώντας στη βροχή» των Τζιν Κέλι και Στάνλεϊ Ντόνεν, ο πάντα σύγχρονος Ζαν-Λικ Γκοντάρ με την ταινία του «Ο τρελός Πιερό» και ο «δικός μας» Ζυλ Ντασσέν με το πρωτότυπο φιλμ νουάρ «Ριφιφί».

Από την άλλη πλευρά, η φαντεζίστικη «Μαθητευόμενος μάγος» του Τζον Τέρτελτομπ και η περιπέτεια «Επικίνδυνες παρέες» του Τζέιμς Μάνγκολντ. Διαλέγετε και παίρνετε.

• Ο τρελός Πιερό

Pierrot le fou. Γαλλία, 1965. Εγχρωμη. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Ηθοποιοί: Ζαν-Πολ Μπελμοντό, Αννα Καρίνα, Γκρατσιέλα Γκαλβάνι, Σάμιουελ Φούλερ. 110'

*****

Σε μια έρημη πλαζ, δύο μοναχικά, απελπισμένα άτομα προσπαθούν να ζήσουν το ρομαντικό τους έρωτα, σε μια αριστουργηματική ταινία-κολάζ, που συνδυάζει το γκανγκστερικό μελόδραμα με το ρομαντικό δράμα και το πολιτικό άγκιτ-προπ. Σε επανέκδοση.

Η καταστροφή και το χάος, πρόδρομος μιας νέας, διαφορετικής ζωής, είναι το επιμύθιο της δέκατης αυτής ταινίας, και μιας από τις δυο-τρεις καλύτερες που γύρισε ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, το «τρομερό παιδί» της νουβέλ βαγκ. Πρωταγωνιστές, δυο άτομα που εκπροσωπούν αυτό το χάος (διάβαζε: μιας κοινωνίας στα πρόθυρα διάλυσης): ο Φερντινάν, άνεργος και αναρχικός αλητάκος, θύμα μιας καταναλωτικής κοινωνίας, και η Μαριάν, μια τσαχπίνα κοπέλα (αλλά και «μοιραία γυναίκα»), μπλεγμένη σε μια παράνομη αναρχική ομάδα. Ενα τυχαίο (;) έγκλημα τους επανασυνδέει. Ο έρωτάς τους, αλλά και το πάθος τους για καταστροφή θα τους ενώσει σε ένα παράξενο, ρομαντικό ειδύλλιο στην έρημη πλαζ κάπου στην Κυανή Ακτή, όπου η αλλόκοτη, άναρχη σχέση τους, κάτι ανάμεσα σε έρωτα και μίσος, δεν μπορεί παρά να καταλήξει σε τραγωδία.

Με βάση ένα μοντάζ που παραπέμπει στον κλασικό σοβιετικό κινηματογράφο του Αϊζενστάιν και του Τζίγκα Βέρτοφ, και χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα αφήγησης, με πλάνα που σπάνε τον παραδοσιακό τρόπο του μοντάζ, με αναφορές στον κινηματογράφο που αγαπά -από τις κωμωδίες των Λόρελ και Χάρντι μέχρι διάφορες γκανγκστερικές ταινίες, όπως το «Μπόνι και Κλάιντ»- ο Γκοντάρ προχωρεί μεθοδικά (έστω κι αν αυτό μοιάζει αυτοσχέδιο) για να φτιάξει το μοναδικό αυτό, συναρπαστικό κολάζ του. Ενα κολάζ που στηρίζεται στη δημιουργία μιας συγκεκριμένης ατμόσφαιρας, ενός μουσικού τόνου που αναδίνει τη δική του, αληθινή συγκίνηση - συγκίνηση που δεν έχει καμιά σχέση με το μελό. Στοιχεία που ξεκινούν από τα «συναισθήματα» που προκαλεί ο αληθινός κινηματογράφος - όπως πολύ εύστοχα τα χαρακτηρίζει στη σκηνή του διαφημιστικού πάρτι ο Αμερικανός σκηνοθέτης (ίνδαλμα όλης της νουβέλ βαγκ) Σάμιουελ Φούλερ: «Η ταινία είναι σαν πεδίο μάχης. Ερωτας. Μίσος, Δράση. Ωμότητα. Θάνατος, Με μια λέξη, "συναισθήματα"». Αν θέλετε ν' απολαύσετε κάτι το διαφορετικό από τα χολιγουντιανά κατασκευάσματα, η ταινία αυτή είναι για σας: ένα όμορφο, λυρικό, άναρχο γκανγκστερικό μελό συν ρομαντικό δράμα, συν πολιτικό άγκιτ-προπ. Σε επανέκδοση. Με λαμπρές κόπιες.

• Τραγουδώντας στη βροχή

Singin' in the Rain. ΗΠΑ, 1952. Σκηνοθεσία: Τζιν Κέλι, Στάνλεϊ Ντόνεν. Σενάριο: Μπέτι Κόμντεν, Αντολφ Γκριν. Ηθοποιοί: Τζιν Κέλι, Ντόναλντ Ο'Κόνορ, Ντέμπι Ρέινολντς, Τζιν Χέιγκεν, Σιντ Τσαρίς. 98'

*****

Επανέκδοση μιας κλασικής μουσικής κωμωδίας με φόντο το Χόλιγουντ, στην περίοδο από το πέρασμα του βωβού στον ηχητικό κινηματογράφο. Ρυθμός, χορός, τραγούδι, μουσική, χιούμορ, ερμηνείες, όλα σε τελειότητα.

Κάποτε το Χόλιγουντ έσφυζε από ταλέντο σε όλα τα επίπεδα: στα σενάρια, στη σκηνοθεσία, στους ηθοποιούς, στη φαντασία, στα κινηματογραφικά είδη. Ανάμεσα σ' αυτά και το μιούζικαλ, η μουσική κωμωδία. Χορός, ρυθμός, ζωντάνια, τραγούδι, μουσική, η ομορφιά του κορμιού και των κινήσεών του, με την κάμερα να το ακολουθεί και να καταγράφει την αέναη πορεία του σε σεκάνς όπου δεν υπήρχε ανάγκη του γρήγορου μοντάζ για να καλύψει τις αδυναμίες των χορευτών, όπως δυστυχώς γίνεται τα τελευταία χρόνια. Γιατί τότε οι ηθοποιοί του ήξεραν να χορεύουν: οι Φρεντ Αστέρ, Τζίντζερ Ρότζερς, Τζιν Κέλι, Σιντ Τσαρίς ήταν ευέλικτοι χορευτές που νόμιζες πως χόρευαν στον αέρα. Φτάνει να δεις μια ταινία τους για να καταλάβεις τη θλιβερή κατάσταση του σύγχρονου μιούζικαλ.

Δείγμα του μιούζικαλ της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ -ένα από τα δυο-τρία καλύτερα- το «Τραγουδώντας στη βροχή», που συν-σκηνοθέτησαν δύο από τους καλύτερους του είδους, ο Τζιν Κέλι και ο Στάνλεϊ Ντόνεν, και που τώρα προβάλλεται σε επανέκδοση. Η ιστορία είναι απλή, όπως σε όλα τα μιούζικαλ. Ενας διάσημος ηθοποιός του σινεμά (Τζιν Κέλι) γυρίζει ταινία με μια διάσημη σταρ του βωβού (Τζιν Χέιγκεν). Μόνο που βρισκόμαστε στην περίοδο της μεγάλης αλλαγής, όταν τον βωβό κινηματογράφο αντικαθιστούσε ο ομιλών και η στριγκλιά φωνή τής σταρ είναι ακατάλληλη. Γι' αυτό το στούντιο αποφασίζει να την αντικαταστήσει (τουλάχιστον τη φωνή της) μια άγνωστη νεαρή (Ντέμπι Ρέινολντς), που η σταρ εκμεταλλεύεται για τη δική της φήμη. Γύρω από την πλοκή αυτή το διάσημο την εποχή του δίδυμο Αντολφ Γκριν και Μπέτι Κόμντεν έγραψε ένα σενάριο σπιρτόζο, με άφθονο χιούμορ, με κωμικά γκαγκ που αγγίζουν το σλάπστικ και με δώδεκα ωραία τραγούδια και δώδεκα το ίδιο όμορφα χορευτικά, που σε παρασύρουν με τη ζωντάνια των χορευτών-τραγουδιστών του και το ρυθμό και τη φαντασία της σκηνοθεσίας.

Ευκαιρία για τον ίδιο τον Τζιν Κέλι, άλλοτε μόνο του, άλλοτε με την Ντέμπι Ρέινολντς, άλλοτε με τον κολλητό του (Ντόναλντ Ο'Κόνορ) κι άλλοτε με την έξοχη χορεύτρια Σιντ Τσαρίς (η χορεύτρια με τα πιο όμορφα πόδια του Χόλιγουντ) να μας προσφέρει μερικά από τα πιο όμορφα, αξέχαστα και εντυπωσιακά χορευτικά: «Make Them Laugh», «Good Morning», «You Are My Lucky Star», «Moses» και «Broadway Melody», και βέβαια το τραγούδι του τίτλου, «Singin' in the Rain», με τον Κέλι να κλείνει την ομπρέλα του και να χορεύει ξέγνοιαστος και με χάρη μέσα στη βροχή, σ' ένα από τα πιο όμορφα και πιο πρωτότυπα μουσικοχορευτικά που μας έδωσε το Χόλιγουντ. Χαρείτε το και ξανα-χαρείτε το. Δεν θα μετανιώσετε!

• Ριφιφί

Du rififi chez les homes. Γαλλία, 1955. Σκηνοθεσία: Ζυλ Ντασσέν. Σενάριο: Ρενέ Ουιλέρ, Ογκίστ λε Μπρετόν, Ζυλ Ντασσέν. Ηθοποιοί: Ζαν Σερβέ, Καρλ Μόνερ, Ρεμπέρ Μανουέλ, Μαρί Σαμπουρέ, Ρομπέρ Οσέιν, Πέρλο Βίτα. 122'

****½ -

Μια συμμορία διαρρηκτών αναλαμβάνουν ένα μεγάλο «κόλπο», που τελικά τους οδηγεί στην καταστροφή τους. Μοναδικό φιλμ νουάρ, κλασική ταινία γύρω από τη διάρρηξη ενός χρηματοκιβωτίου, από την οποία εμπνεύστηκαν όλες τις ταινίες του είδους. Σε επανέκδοση.

Ευπρόσδεκτη επανέκδοση της ταινίας που, μαζί με το «Μπομπ ο χαρτοπαίκτης» του Μελβίλ, στάθηκε έμπνευση για μια σειρά από ταινίες με θέμα τη διάρρηξη χρηματοκιβωτίων: από την «Κλοπή» του Κιούμπρικ μέχρι το «Reservoir Dogs» του Ταραντίνο, τη «Συμμορία των 5» των αδερφών Κοέν, τις διάφορες εκδοχές της «Συμμορίας των 11» και δεκάδες άλλες γαλλικές και αμερικανικές ταινίες.

Η ταινία του Ζυλ Ντασσέν, γυρισμένη με χαμηλό προϋπολογισμό (γύρω στα 200.000 χιλιάδες δολάρια) στο μεγαλύτερο μέρος της σε φυσικούς χώρους, στο Παρίσι (όπου ο Ντασσέν είχε καταφύγει, κυνηγημένος από το μακαρθισμό), εστιάζει γύρω από τη διάρρηξη ενός χρηματοκιβωτίου, χωρίς όμως να παραμερίζει το δράμα των προσώπων που εμπλέκονται σ' αυτήν. Γιατί ο Ντασσέν ενδιαφέρεται πάνω απ' όλα για τους χαρακτήρες των προσώπων του και τα όσα ακολουθούν μετά την επιτυχημένη τους διάρρηξη.

Η ταινία έχει τη μορφή της αρχαίας τραγωδίας. Στην πρώτη πράξη γνωρίζουμε τον κεντρικό ήρωα, τον Τονί (ένας εξαιρετικός Ζαν Σερβέ) και τους διάφορους διαρρήκτες που αυτός μαζεύει για την επικείμενη κλοπή (ανάμεσά τους και τον ειδικό στις διαρρήξεις Σεζάρ, που ερμηνεύει, με το ψευδώνυμο Περλ Βίτα, ο ίδιος ο Ντασσέν). Η δεύτερη πράξη καλύπτει την εφιαλτική τους διάρρηξη, με όλες τις προσχεδιασμένες με ακρίβεια λεπτομέρειές της (σε μια σκηνή διάρκειας 28 λεπτών, δοσμένη χωρίς μουσική υπόκρουση, με εκπληκτικό, χορευτικό θα έλεγα, ρυθμό και ασταμάτητο σασπένς). Και στην τρίτη πράξη παρακολουθούμε μια απαγωγή, που θα οδηγήσει σε συγκρούσεις, προσωπική εκδίκηση, σκοτωμούς και την αναμενόμενη λύτρωση.

Με άλλα λόγια, έχουμε να κάνουμε με ένα είδος αλληγορίας που χρησιμοποιεί τη μορφή του φιλμ νουάρ, με την ωμότητα και την όλη του ατμόσφαιρα, για να μας μιλήσει, μ' ένα στιλ που συχνά αγγίζει την ποίηση, για τα ανθρώπινα πάθη, τη φιλία, την προδοσία αλλά και τη μεταμέλεια. Με τις σκηνές του τοποθετημένες σ' ένα Παρίσι σκοτεινό, απειλητικό, με τους μικροαπατεώνες, τους γκάνγκστερ αλλά και τους μπάτσους του, ένα Παρίσι βουτηγμένο σε μια κατάμαυρη ατμόσφαιρα, που αναπλάθει τόσο όμορφα ο Φιλίπ Αγκοστινί με τη μαυρόασπρη φωτογραφία του.

• ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΜΑΓΟΣ (The Sorcerer's Apprentice). ΗΠΑ, 2010. Σκηνοθεσία: Τζον Τέρτελτομπ. Σενάριο: Ματ Λόπεζ, Νταγκ Μάιρο, Κάρλο Μπερνάρντ. Ηθοποιοί: Νίκολας Κέιτζ, Τζέι Μπάρουσελ, Αλφρεντ Μολίνα, Μόνικα Μπελούτσι, Τερέζα Πάλμερ. 109'

* ½

Μάγοι και τέρατα ζωντανεύουν για να σώσουν τον κόσμο μας από καταστροφή σε μια περιπέτεια χωρίς πραγματική μαγεία. Το μέλλον του πλανήτη μας κινδυνεύει και πάλι, και τη φορά αυτή ο αρχιμάγος Μπαλτάζαρ Μπλέικ (Νίκολας Κέιτζ), μαθητής του πανάρχαιου μάγου Μέρλιν, αναλαμβάνει, μαζί με το μαθητευόμενο νεαρό Ντέιβ (Τζέι Μπάρουσελ), να σώσει το Μανχάταν και τον υπόλοιπο κόσμο από τον σατανικό Μάξιμ Χάρβαθ (Αλφρεντ Μολίνα)... Ο παραγωγός Τζέρι Μπρούκχαϊμερ και η εταιρεία Ντίσνεϊ αντλούν σκηνές από άλλες πετυχημένες εμπορικά ταινίες για να δημιουργήσουν την υποτιθέμενη μαγεία και να ζωντανέψουν αυτή την καλοκαιρινή περιπέτεια από την οποία τελικά λείπει η αληθινή μαγεία.

Επικίνδυνες παρέες

Knight and Day. ΗΠΑ, 2010. Σκηνοθεσία: Τζέιμς Μάνγκολντ. Σενάριο: Πάτρικ Ο'Νιλ. Ηθοποιοί: Τομ Κρουζ, Κάμερον Ντίαζ, Πίτερ Σάρσγκαρντ, Πολ Ντέινο. 109'

*½

Ενας πρώην πράκτορας της CIA και μια κουτή ξανθιά ενώνουν (;) τις δυνάμεις τους ενάντια σε μια στρατιά εχθρών σε μια ταινία με άσκοπα κυνηγητά, αφελές σενάριο και μέτρια σκηνοθεσία. Ο Τομ Κρουζ επιστρέφει στο ρόλο του Ρόι Μίλερ, ενός αποστάτη κατασκόπου της CIA (;) που μπλέκει σε μια περιπέτεια με πολλά ειδικά εφέ και ατελείωτα κυνηγητά για την ανακάλυψη και προστασία ενός ιδιοφυούς επιστήμονα, ενώ, παράλληλα, προσπαθεί να σώσει τη χαζή ξανθιά της Κάμερον Ντίαζ (αλήθεια, γιατί πάντα οι γυναίκες στα καλοκαιρινά αυτά μπλοκ-μπάστερ να είναι κουτές;) από αμέτρητους «κακούς» που ίπτανται ή και κατεβαίνουν απ' όλα τα σημεία... Μόνο που όλα τα έχουμε ξαναδεί σε καλύτερες και πιο συναρπαστικές περιπέτειες. Κρίμα.