- Κύριε Αγγελόπουλε, απότην «Εκπομπή» το 1968 ως τη «Σκόνη του Χρόνου» το 2008 έχουν περάσει 40 χρόνια. Διατηρείτε αυτό το πάθος, αυτή την αφοσίωση και επιμέλεια που είχατε από την πρώτη μέρα. Πώς το έχετε κατακτήσει αυτό;
Δεν ξέρω αν είναι θέμα κατάκτησης ή θέμα εσωτερικής ανάγκης να γίνει έτσι. Δεν δέχομαι τα εύκολα, εξ ου και οι αρνήσεις μου απέναντι στις εύκολες λύσεις που μου προσφέρθηκαν κατά καιρούς. Τις αρνήθηκα. Επιμένω να κρατάω την ίδια επιμέλεια γιατί νομίζω ότι μόνο έτσι αντιμάχεται κανείς το χρόνο. Oταν προσπαθεί αυτό το οποίο κάνει να είναι όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένο. Και είναι κάτι που οφείλει ο καθένας και στον εαυτό του και στους άλλους. Αυτό είναι για μένα αρχή. Και βεβαίως έτυχε να μπορώ να το κάνω. Θεωρώ τυχερό τον εαυτό μου που μπορώ να κάνω αυτή τη δουλειά. Που μπορώ να τη συνεχίζω με την ίδια ενέργεια και το ίδιο πάθος.
- Αυτή η αρχική εικόνα που έχετε στη φαντασία με το αποτέλεσμα που βλέπουμε στο πανί πόσο μοιάζει τελικά; Σε τι ποσοστό μπορείτε να το προσεγγίσετε; Είστε διαρκώς στο κυνήγι του τέλειου;
Αυτή είναι μια επικίνδυνη ερώτηση. Ο Τριφό έλεγε ότι πετυχαίνουμε πάντα περίπου ένα 30% των προθέσεών μας. Εγώ θα ’λεγα, με λίγο περισσότερη διπλωματία, ότι πετυχαίνουμε όχι πάντα ένα 30% αλλά άλλοτε λίγο παραπάνω, άλλοτε λίγο παρακάτω από αυτό. Και αυτό είναι και το μάξιμουμ που μπορούμε. Γιατί το θέμα «κάνω μια ταινία» είναι μια ιστορία που εκτίθεται σε πάρα πολλές δυσκολίες. Και λέω βασικά δυσκολίες, που έχουν να κάνουν με την υλικότητα των πραγμάτων. Με το χώρο, τις συνθήκες, με τους άλλους. Γιατί κανένας σκηνοθέτης δεν είναι μόνος του. Δουλεύει με κάποιους συνεργάτες. Ο βαθμός ικανότητας των συνεργατών σημαδεύει ως ένα σημείο την ταινία. Γι’ αυτό κανείς –εγώ τουλάχιστον – αναζητεί συνεργάτες που να είναι χρόνια μαζί του, να τον ξέρουν καλά, έτσι ώστε να μην οδηγούνται με αυτοσχεδιασμούς αλλά να ξέρουν ακριβώς το δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί για να φτάσουμε στο αποτέλεσμα στο οποίο πρέπει να φτάσουμε.
- Μιας και μιλήσατε για δρόμο. Το έργο σας έχει να κάνει πάντα με το ταξίδι, με την περιπλάνηση. Τελικά, το σημαντικό είναι το ταξίδι, χωρίς να ξέρουμε απαραίτητα πάντα πού θα μας βγάλει;
Αυτή είναι η καβαφική πρόταση... Θα μπορούσα να πω ότι ο Καβάφης το είδε σωστά. Αυτό το αγαπημένο σε όλους ποίημα αυτό λέει... Σημασία έχει ο δρόμος. Γιατί πρέπει να πω κάτι. Ποτέ δεν φτάνει κανείς. Οταν φτάσει, έχει τελειώσει. Με το τέλος του ταξιδιού έχει τελειώσει και ο ίδιος... Τι λέει ο Καβάφης; «Να εύχεσαι να είναι μακρύς ο δρόμος». Ετσι δεν είναι;
- Τελειώσατε μόλις μια ταινία. Και πρέπει να σας ρωτήσω φυσικά για αυτό το θέμα που δείχνει να σας απασχολεί και πάλι. Αυτό το θέμα της ουτοπίας, της σοσιαλιστικής ουτοπίας που χάθηκε και έχει αφήσει πολύ κόσμο χωρίς όραμα, χωρίς προσανατολισμό...
Δεν είναι μόνο αυτό. Κοιτάξτε. Εγώ έζησα σε μια εποχή, έζησα αυτά τα χρόνια μετά τον πόλεμο, που ως γεγονός από μόνο του ήταν μια δοκιμασία πολύ σκληρή και έχει σημαδέψει τη γενιά μου. Ειδικά όσους τα έζησαν αυτά στην Ελλάδα, όπου μετά τον πόλεμο είχαμε και έναν εμφύλιο. Πέρα από αυτό υπάρχει το εξής: Εζησα μια περίοδο που έμοιαζε να υπάρχει ένα άνοιγμα δρόμου, μια ιστορική προοπτική που θα πήγαινε μακριά και τον τόπο και τους ανθρώπους. Και αυτό δεν ήταν αποκλειστικά ελληνική εμπειρία. Ηταν και ευρωπαϊκή και σχεδόν παγκόσμια. Ξαφνικά σιγά σιγά χλόμιαζε, αδυνάτιζε, χανότανε στο ηλιοβασίλεμα. Και δεν έμεινε τίποτε. Ομως αυτό επηρέασε τις ζωές. Τις ανθρώπινες σχέσεις. Επηρέασε τον τρόπο που βλέπουμε το παρόν, το μέλλον αλλά ακόμα και το παρελθόν. Και οπωσδήποτε διαμόρφωσε πολλά πράγματα. Εγώ λέω ότι η τύχη που έχει ένας καλλιτέχνης είναι να μπορεί όλα αυτά να τα κάνει έργο. Να μπορεί να τα καταγράψει όχι με τον τρόπο ενός ιστορικού αλλά με την ευαισθησία ενός καλλιτέχνη, που είναι μια άλλη πρόταση. Και η οποία πολλές φορές έχει ένα βαθμό ασυνείδητο. Είναι πράγματα που σου βγαίνουν από μέσα σου τα οποία δεν είναι ομολογημένα, δεν είναι συνειδητά εκατό τοις εκατό. Βγαίνουν ξαφνικά και απορείς από πού προέρχονται. Ωστόσο είναι κάποιες εσωτερικές εμπειρίες οι οποίες έμειναν, ξεχάστηκαν και επανέρχονται με το χρόνο και ανυπομονούν να δουν το φως.
- Διάβασα κάπου που αναφέρεστε στην πρώτη εκείνη ταινία που λέγατε ότι σας επηρέασε τόσο και εκείνη την περίφημη φράση...
... Δεν θέλω να πεθάνω.
- Και μου έκανε εντύπωση που έχετε βάλει στην καινούργια σας ταινία ένα παιδί να λέει «θέλω να πεθάνω». Είναι αυτό ένα σημάδι της εποχής μας για το πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένα κοριτσάκι που δεν έχει τόσο σχέση με κάποια γενικότερα τραγικά γεγονότα. Εχει σχέση περισσότερο με την προσωπική της ιστορία, που είναι μια ιστορία διαλυμένης οικογένειας. Και ενός αποτυχημένου έρωτα. Οπως ξέρετε τα παιδιά -και τα νέα κορίτσια κυρίως- ερωτεύονται με πάθος. Και πολύ μικρά ακόμα σε ηλικία. Αυτό είναι ο πρώτος έρωτας. Και ο πρώτος έρωτας είναι κάτι πολύ σημαντικό. Είναι ζωή και θάνατος μαζί.
- Αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση στο «Βλέμμα του Οδυσσέα» ήταν εκείνα τα λόγια που είχατε βάλει στο στόμα του Θανάση Βέγγου: «Η Ελλάδα, φίλε μου, πεθαίνει...».
Είναι μια σεφερική αποστροφή.
- Τώρα ένας ήρωάς σας αυτοκτονεί επειδή δεν βλέπει καμιά προοπτική...
Είναι ο Μπρούνο Γκαντς, που είναι Γερμανοεβραίος και είναι τραυματισμένος απ’ όλα. Από τις πολιτικές, που τις είδε να ξοδεύονται και να γκρεμίζονται, από έναν έρωτα ζωής που διαλύθηκε και δεν υπάρχει πια και από το γεγονός ότι έχει και μια προσωπική ιστορία. Την ιστορία της οικογένειάς του που χάθηκε στο Αουσβιτς. Είναι λοιπόν πολλές απώλειες ταυτόχρονα. Και κάποια στιγμή φτάνει σε ένα σημείο που τίποτε δεν έχει πια νόημα...
- Πιστεύετε ότι υπάρχουν σήμερα άνθρωποι στην Ελλάδα που σκέφτονται έτσι;
Εγώ έχω ζήσει στην Ελλάδα την περίπτωση ενός ανθρώπου ακριβώς έτσι, που αυτοκτόνησε. Δηλαδή, ο ρόλος του Ζακόμπ μέσα στην ταινία είναι κατά κάποιο τρόπο εμπνευσμένος από μια πραγματική ιστορία...
- Είναι μια εποχή που μιλάμε στην Ελλάδα για απαξίωση θεσμών, απαξίωση προσώπων. Βγαίνουν κάποια τρομακτικά αποτελέσματα που βγάζουν πολίτες χωρίς καμιά εμπιστοσύνη στη Δημοκρατία. Ζούμε σε μια επικίνδυνη εποχή πιστεύετε;
Οταν ο ορίζοντας είναι κλειστός, οι άνθρωποι τρελαίνονται. Μπορούν να κάνουν οτιδήποτε. Πολλές φορές λειτουργούν τελείως αυτοκαταστροφικά. Και αυτό συμβαίνει πάρα πολύ στην πολιτική ζωή και όχι μόνο στην προσωπική ζωή. Είναι ένας κλειστός ορίζοντας. Και εκείνο που κάνει τεράστια εντύπωση είναι γιατί δεν γίνεται αντιληπτό αυτό. Και εξακολουθεί να λειτουργεί ένας μηχανισμός, μια «κρατική ενδοχώρα», η οποία μοιάζει σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Σαν να μην καταλαβαίνει την απώλεια μέλλοντος.
- Μπορεί η Αριστερά να βρει, να αρθρώσει μια πρόταση;
Δεν το ξέρω... Μακάρι. Οι προθέσεις υπάρχουν. Σημασία έχει να υπάρξει ένας λόγος. Να υπάρξει ένας πολιτικός λόγος που θα είναι μια πολιτική πρόταση και όχι μόνο μια άρνηση. Και η οποία θα ανοίξει δρόμο. Αλλά δεν ξέρω αν αυτό θα μπορέσει να προέλθει από την Ελλάδα, μιας και δεν είμαστε και μόνοι μας σε αυτόν τον κόσμο. Δεν ξέρω επίσης αν θα είναι ένα κίνημα που θα γεννηθεί σιγά σιγά, σχεδόν αδιόρατα, και θα εκραγεί όπως συμβαίνει πολύ συχνά στην Ιστορία και θα καλύψει αν όχι όλο τον πλανήτη τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος του και θα ανοίξει μια ιστορική προοπτική.
- Εσάς πόσο σας εντυπωσιάζει όταν βρίσκεστε σε κάποια άλλη χώρα, όπως εδώ στην Πολωνία, και βλέπετε ότι το έργο σας αγγίζει και άλλους λαούς;
Είναι πολύ συγκινητικό και ταυτόχρονα σου δίνει μια αίσθηση ότι ακόμα πατάς καλά και μπορείς να επικοινωνείς.
- Για τις ανάγκες μιας σκηνής της ταινίας σας καταστρέψατε κάποια στιγμή μόνος σας πολλές τηλεοράσεις. Πόσο κακό πιστεύετε ότι μας έχει κάνει η τηλεόραση;
Δεν θέλω να αναφερθώ πολύ σε αυτό. Απλά πιστεύω ότι η τηλεόραση έχει λειτουργήσει αρνητικά στον κόσμο γενικότερα και στην ελληνική κοινωνία επίσης. Είναι τραγική η γλώσσα που χρησιμοποιεί, η ηθική που προτείνει, όχι με τη στενή έννοια της ηθικής αλλά με την έννοια του ethic που λένε οι Γάλλοι αλλά και με την έννοια της αισθητικής. Είναι μια πλήρης διαστροφή. Το αποτέλεσμα είναι ότι διαμορφώνει ολόκληρες γενιές. Γενιές που δεν ξέρουν άλλο λόγο, που βυθίζονται μέσα σε αυτή ή μπορούν να αναγνωρίζουν μόνο αυτή ως γλώσσα.
- Και πόσο κακό έχει κάνει στον κινηματογράφο;
Πολύ. Ας πούμε εδώ στην Πολωνία μιλώντας με τους υπεύθυνους, μου είπαν για το διαγωνιστικό μέρος του φεστιβάλ ότι κάθε χρόνο εμφανίζονται όλο και λιγότερο καλές ταινίες. Και μιλάμε για μια χώρα που είχε κάποτε έναν πολύ ενδιαφέροντα κινηματογράφο. Και όταν αυτό συμβαίνει εδώ, συμβαίνει εκεί, συμβαίνει παρακάτω... Σκεφτείτε μια ολόκληρη Ρωσία, τον κάποτε κινηματογράφο της Ρωσίας. Ολες εκείνες τις μεγάλες ταινίες που υπήρχαν κάποτε. Τι έχει σήμερα να παρουσιάσει η Ρωσία; Είναι μια τραγική μοίρα. Σκεφτείτε τη Γερμανία με ένα ολόκληρο κίνημα εξπρεσιονισμού ανάμεσα στους δύο πολέμους... Τεράστια κινηματογραφική έκρηξη με κινηματογραφιστές που τροφοδότησαν το Χόλιγουντ για χρόνια... Και τώρα τι έχει να παρουσιάσει η Γερμανία...
- Μήπως πρέπει να πιάσουμε εντελώς πάτο για να σηκωθούμε πάλι;
Κοιτάξτε, δεν ξέρω... Ισως να έχει δίκιο ο Παλαμάς αλλά δεν το ξέρω...
- Ξέρω ότι ασχολείστε τώρα με πρακτικά ζητήματα της «Σκόνης του Χρόνου» που μόλις ολοκληρώσατε... Αλλά, κλείνοντας, ήθελα να ρωτήσω αν έχετε ήδη το επόμενο ταξίδι στο μυαλό σας.
Οχι. Εχω κάποιες πολύ αόριστες ιδέες ακόμα. Καταρχήν θέλω να ξεκουραστώ. Εχω ανάγκη να ξεκουραστώ. Ο τελευταίος χρόνος ήταν ολόκληρος, κάθε μέρα...
- Και ήταν και από τις πιο δύσκολες ταινίες...
Ναι, εντάξει... Θα ’λεγα ότι ο «Θίασος» και ο «Μεγαλέξανδρος» ήταν από τις πιο δύσκολες. Ο «Θίασος» ήταν μέσα στη δικτατορία, τα πράγματα ήταν πάρα πολύ δύσκολα. Στο δε «Μεγαλέξανδρο» δεν είχαμε δεκάρα. Κάναμε μια υπερπαραγωγή με το τίποτα. Δεν πληρωνόταν κανένας.
- Αναρωτιόμουν πάντα ποιο είναι το αγαπημένο σας παιδί...
Η «Αναπαράσταση»...
Είναι το πρώτο βλέμμα. Η πρώτη ταινία. Το πρώτο βλέμμα. Η ανακάλυψη του κόσμου μέσα από το viseur. Ηταν μια άλλη ανακάλυψη. Εκανα αργότερα μια ταινία, «Το βλέμμα του Οδυσσέα», που είναι ακριβώς η αναζήτηση του πρώτου βλέμματος. Ξέρεις με τα χρόνια, καμιά φορά η ματιά, το βλέμμα, θολώνει. Χάνεται η διαύγεια. Και χρειάζεται κάτι καινούργιο, κάτι συνταρακτικό, να δώσει ένα καινούργιο άνοιγμα στο βλέμμα.
Τότε αφήνω να λειτουργήσει κάτι. Είτε αυτό είναι μια συγκίνηση, που ξαφνικά σε μετατοπίζει και στο χρόνο και στο χώρο και σου δημιουργεί αφετηρίες για καινούργια πράγματα, είτε η ανακάλυψη μιας φλέβας λησμονημένης...
- Σας ευχόμαστε να ανακαλύψετε κι άλλες τέτοιες φλέβες...
Ευχαριστώ.
- Κι εμείς σας ευχαριστούμε.
PHOTO GALLERY 
No comments:
Post a Comment