Μητρόπολις: Το χρονικό ενός αριστουργήματος

Η Μπριγκίτε Χελμ ως ρομπότ σε χαρακτηριστική σκηνή από το «Μetropolis» του Φριτς Λανγκ

Oγδόντα τέσσερα χρόνια μετά την πρεμιέρα της στο Βερολίνο, η αριστουργηματική «Μητρόπολις» («Μetropolis») του Φριτς Λανγκ επανέρχεται στην οθόνη ακριβώς όπως την είχε φανταστεί και πρωτοπαρουσιάσει ο δημιουργός της.

Επί σειρά δεκαετιών, σκηνές ολόκληρες της εμβληματικής αυτής ταινίας του γερμανικού εξπρεσιονισμού θεωρούνταν χαμένες. Τέσσερις μήνες μετά την πρεμιέρα της στο Βερολίνο, που έγινε στις 10 Ιανουαρίου του 1927, το στούντιο UFΑ αναγκάστηκε να την αποσύρε από τις αίθουσες για εμπορικούς λόγους.

Για την ακρίβεια η ταινία, κόστους 5.000.000 μάρκων - πανάκριβη τότε -, παρ' ολίγον να οδηγήσει την UFΑ σε χρεοκοπία. Το καλοκαίρι του ιδίου έτους προβλήθηκε ξανά, κομμένη.

Στο πέρασμα του χρόνου η «Μητρόπολις», της οποίας ο τίτλος αναφέρεται σε μια φανταστική πόλη του μέλλοντος όπου χιλιάδες εργάτες πειθαρχούν σαν μυρμήγκια υπό εφιαλτικά περιθωριακές συνθήκες, προτού τελικά εξεγερθούν, έχει επηρεάσει την παγκόσμια καλλιτεχνική κοινότητα, και όχι μόνο την κινηματογραφική. Ενα απλό παράδειγμα αποτελεί το ρομπότ της ταινίας του οποίου «κλώνο» βρίσκουμε στον «Πόλεμο των άστρων» του Τζορτζ Λούκας.

Το 1924 ένα διάσημο κινηματογραφικό δίδυμο των γερμανικών στούντιο UFA, ο σκηνοθέτης Φριτς Λανγκ και ο παραγωγός Εριχ Πόμερ βρέθηκαν στη Νέα Υόρκη προκειμένου να παραστούν στην αμερικανική πρεμιέρα της νέας τους ταινίας, «Οι ιππότες της ομίχλης».

Οπως εκμυστηρεύτηκε αργότερα ο Λανγκ, όταν είδε τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης σκέφτηκε για πρώτη φορά τη διασημότερη, όπως έμελλε να αποδειχθεί, ταινία του: τη «Μητρόπολη». «Κοίταζα τους δρόμους, τα αναμμένα φώτα και τα πανύψηλα κτήρια και εκεί μου ήρθε η ιδέα για το Metropolis».

Προτού ακόμη συμβεί αυτό, ο Λανγκ μαζί με τη συν-σεναριογράφο και σύζυγό του Τέα φον Χάρμπου είχαν ήδη αρχίσει να δουλεύουν πάνω σε ένα σενάριο για μια μεγάλη πόλη του μέλλοντος. Ωστόσο στις ΗΠΑ ο Λανγκ ανακάλυψε την οπτικοποίηση του οράματος που είχε στο μυαλό του.

Ο Λανγκ επισκέφτηκε στούντιο του Χόλιγουντ και εντυπωσιασμένος από την τεχνική υπεροχή και την αποτελεσματική οργάνωσή τους, αποφάσισε ότι η επόμενή του ταινία θα έπρεπε να είναι τέτοια σε μέγεθος και όραμα ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί σε τεχνική και θέαμα την αμερικανική κινηματογραφική βιομηχανία.

Παρά τις συνέπειες της τεράστιας οικονομικής κρίσης εκείνη την εποχή στη Γερμανία και παρά τα χρέη που έπνιγαν τα στούντιο της UFA ο Λανγκ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κάνει το «Metropolis», την πιο ακριβή και φιλόδοξη γερμανική ταινία που έγινε ποτέ.

Το στούντιο πίστεψε σε αυτόν, γιατί θεωρούσε ότι ένα γερμανικό μπλοκμπάστερ χολιγουντιανών διαστάσεων θα μπορούσε να βρει πλατιά αγορά στην Αμερική και να κάνει μεγάλη επιτυχία. Ετσι, το «Metropolis» έγινε η πιο ακριβή βωβή ταινία, με την παραγωγή της να κοστίζει 5 εκατ. μάρκα.

Πρόκειται για μια γιγάντια παραγωγή, που πήρε δυο χρόνια για να γυριστεί και είχε αστρονομικό προϋπολογισμό για τα δεδομένα της εποχής. Χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 30.000 κομπάρσοι για να ενσαρκώσουν την τάξη των εργατών σε θεαματικές σκηνές που μας έχουν χαραχτεί στη μνήμη.

Τα ειδικά εφέ της «Μητρόπολης» ήταν επίσης ιδιοφυή, καθώς για τα πελώρια τοπία της χρησιμοποιήθηκαν μινιατούρες της πόλης και η «διαδικασία Schüfftan», η οποία δημιουργήθηκε για αυτήν ειδικά την ταινία: χρησιμοποιήθηκαν καθρέφτες για να «τοποθετήσουν» τους ηθοποιούς μέσα στα μικροσκοπικά σκηνικά.

Το διάσημο ρομπότ που υποδυόταν φορώντας ειδική στολή η ηθοποιός Μπριγκίτε Χελμ, δημιουργήθηκε από τον Βάλτερ Σούλτσε Μίτεντορφ. Με μια τυχαία ανακάλυψη ενός εύπλαστου υλικού σαν «πλαστικό ξύλο», ο Σουλτσε κατάφερε να σμιλέψει τη στολή σαν πανοπλία πάνω στο σώμα της ηθοποιού. Το αποτέλεσμα, με τη στολή βαμμένη σε μια μείξη ασημένιου και μπρονζέ, ήταν κάτι παραπάνω εντυπωσιακό.

Η ιδιαίτερη αξία της ταινίας είναι ότι γυρίστηκε σε μια εποχή καλλιτεχνικού αναβρασμού αγκαλιάζοντας πολλές από τις ιδέες και την αισθητική των ρευμάτων της εποχής - από νταντά ως εξπρεσιονισμό, μοντερνισμό και bauhaus - δημιουργώντας ένα εξαίσιο και εκκεντρικό αισθητικό αποτέλεσμα, ενώ ας μην ξεχνάμε ότι υπήρξε μια από τις αγαπημένες ταινίες του Αδόλφου Χίτλερ - παρ΄ ότι η άνοδος του τελευταίου στην εξουσία ανάγκασε τον Λανγκ να εγκαταλείψει τη χώρα του για τις ΗΠΑ..

• Ζουμπουλάκης Γιάννης
  ΤΟ ΒΗΜΑ:  28/02/2011