Οι ταινίες της εβδομάδας: Αισθηµατικό αριστούργηµα

• Του Δηµήτρη Δανίκα, ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 24 Ιουνίου 2010

• Ευλογηµένη η ώρα της εξαιρετικής επανέκδοσης της «Σύντοµης συνάντησης» (Βrief encounter) του Ντέιβιντ Λιν. Μέσα στα εκατό αριστουργήµατα όλων των εποχών. Γιατί κόντρα στο κραυγαλέο µελόδραµα. Γιατί συµπυκνωµένη δύναµη από το πρώτο µέχρι το 86o λεπτό. Γιατί τόσο απλό, τόσο καθαρό, τόσο ευθύγραµµο, τόσο ευαίσθητο και τόσο κοµψό!

Οκτώ τα must αισθηµατικά ροµάντζα από συστάσεως κινηµατογράφου. Ετσι, ανάκατα, χωρίς αξιολογική σειρά. Ολα µε φοβερές ηρωίδες και σκηνοθέτες άνδρες που καταλαβαίνουν καλύτερα από τις γυναίκες της σκηνοθεσίας την άβυσσο της γυναικείας ψυχολογίας. Δύο από Ιταλία: «Senso» του Λουκίνο Βισκόντι µε την Αλίντα Βάλι του 1954. Και από την άλλη, τη λαϊκή πλευρά, «Εγκληµα αγάπης» (Delitto d' amore) του Λουίτζι Κοµεντσίνι µε Στεφανία Σαντρέλι του 1974. Μόλις 28 ετών το φλογερό κορίτσι. Από Γαλλία «Η γυναίκα της διπλανής πόρτας» (La Femme d’ a cote) του Φρανσουά Τριφό µε Φανί Αρντάν του 1981. Από Ρωσία «Οταν πετούν οι γερανοί» (Lettyat Ζhuravili) του Μιχαήλ Καλατόζοφ µε την πανέµορφη Τατιάνα Σαµοΐλοβα του 1957. Από Αυστρία «Το γράµµα µιας άγνωστης» (Letters fron an uknown woman) του Μαξ Οφίλς µε την Τζόαν Φοντέν του 1948. Δύο και από την Αγγλία. Αµ, τι νοµίζατε. Πως είναι κρυόκωλοι; Μόνο εξωτερικά. Εσωτερικά αιµορραγούν συναισθηµατικά. Μαζί µε το «Βrief encounter» και το «Χορεύοντας µ’ έναν ξένο» (Dance with a stranger) του Μάικλ Νιούελ και τη µοναδική Μιράντα Ρίτσαρντσον του 1985. Οι «αναλφάβητοι» του θείου Οσκαρ έπρεπε να υποκλιθούν σ’ αυτή την ερµηνεία που έγραψε Ιστορία! Το masterpiece του Ντέιβιντ Λιν («Λόρενς της Αραβίας» και «Δόκτωρ Ζιβάγκο») ολοκληρώθηκε το 1945. Ο Λιν ήταν µόλις 37 ετών. Πάνω στα ντουζένια του. Και µάλιστα γκέι. Απίστευτο; Καθόλου. Αριστοκράτης επί της ουσίας. Η ευαισθησία του, η απροσµέτρητη γοητεία του. Η «συνάντηση» –για µένα – είναι η καλύτερη ταινία του. Το σενάριο από το θεατρικό του Νόελ Κάουαρντ «Still Life». Τρεις γραφιάδες – ανάµεσά τους ο Ντέιβιντ Λιν παρέα µε Αντονι Χάβελοκ - Αλαν και Ρόλαντ Νιµ – το ακτινογράφησαν, το τεµάχισαν, το ζωντάνεψαν και ως µινιµαλιστικό, σεναριακό επίτευγµα στη σκηνοθεσία το παρέδωσαν. Το στόρι είναι τόσο απλό όσο και οι τρεις λέξεις που εµπνέουν κάθε κινηµατογραφικό, µικρό ή µεγάλο γεγονός. Τουτέστιν, boy meets girl. Αγόρι συναντάει κορίτσι. Από εκεί και πέρα όλα είναι συνηθισµένα. Κι όµως. Ολα κόντρα καµωµένα. Μα πώς;

Η Λόρα (Σίλια Τζόνσον), νοικοκυρά, σύζυγος και µητέρα δύο µικρών παιδιών, πηγαινοέρχεται µε το τρένο για ψώνια σε µια µεγαλύτερη πόλη από το δικό της χωριό.

Οπως κάθε Αγγλίδα που εκτελεί τα καθήκοντά της σαν ρολόι ζωντανό. Συνηθισµένο κι αυτό. Συνηθισµένο για κάθε Αγγλο και το τρένο. Συνηθισµένος και ο σταθµός. Συνηθισµένος και ο καπνός από το φουγάρο της ατµοµηχανής. Συνηθισµένη και η καφετέρια. Την ίδια συνηθισµένη διαδικασία ακολουθεί και ένας συνηθισµένος παθολόγος µε το όνοµα Αλεκ Χάρβι (Τρέβορ Χάουαρντ). Συνηθισµένο και το ντύσιµό τους. Συνηθισµένη και η τυχαία συνάντησή τους. Συνηθισµένη και η τυπική συµπεριφορά τους. Συνηθισµένα και τα λόγια τους. Για τον καιρό. Για τις δουλειές τους. Για την οικογένειά τους. Περί ανέµων και υδάτων. Ολα τόσο συνηθισµένα. Ολα τόσο διαφορετικά. Τόσο καταλυτικά. Τόσο αισθηµατικά. «Τίποτα δεν κρατάει για πάντα, ούτε η δυστυχία ούτε η ευτυχία» λέει µέσα της, στον εαυτό της, η Λόρα. Δυσδιάκριτα τα όρια ανάµεσα στην ευτυχία και τη δυστυχία, «λέει» πλαγίως ο Ντέιβιντ Λιν. Ετσι όλα αλλάζουν. Το συνηθισµένο µεταµορφώνεται στο αντίθετό του. Το ξεχωριστό και ανατρεπτικό. Το τρένο σύµβολο σεξουαλικό. Οµως είναι σκοτεινό και εκπέµπει καπνό. Αρα νέφος... Αρα η σχέση δεν ολοκληρώνεται σαρκικά. Αρα ο συµβολισµός εντελώς διαφορετικός. Θέλουν να ενωθούν αλλά το «νέφος», οι συνθήκες και οι συµβάσεις πνίγουν τα αισθήµατα τα δυνατά. Αρα αιµχάλωτοι και όµηροι µιας (κοινωνικής) συµµετρίας. Αφού οι συµβάσεις, οι τύποι, το πρόγραµµα καθορίζουν τα πάντα, ακόµα και την ψυχή. Αφού οι άνθρωποι προορισµένοι, σαν τα τρένα, µονίµως να ακολουθούν την ίδια, συγκεκριµένη διαδροµή. Τότε η ασυµµετρία των αισθηµάτων είναι κίνδυνος - θάνατος. Το τρένο θα εκτροχιαστεί. Ετσι το σύµβολο του «τρένου» από σεξουαλικό αποκτάει βαρύτητα κοινωνική. Μέσα σ’ αυτή τη µονότονη, καθηµερινή διαδροµή, µέσα σ’ αυτά τα συνηθισµένα βαγόνια, τη συνηθισµένη αµαξοστοιχία, τους συνηθισµένους σταθµούς, ο Ντέιβιντ Λιν ανατέµνει τη δική µας ρουτίνα. Οχι µόνο τη βρετανική, αλλά κάθε κοινωνίας, τη µονότονη, συµµετρική, προγραµµατισµένη ζωή!

Ταυτόχρονα το «τρένο» και οι «σταθµοί» είναι τα σηµεία µια προσωρινής, διαµετακοµιστικής, διαδροµής. Το όχηµα που µε µεταφέρει από εδώ µέχρι εκεί. Ταξιδιώτης προσωρινός. Εποµένως τα αισθήµατα έχουν ηµεροµηνία λήξεως. Με ελευθερώνουν προς στιγµήν. Ετσι το «κλουβί» (το βαγόνι) λειτουργεί και σαν εφαλτήριο µιας προσωρινής ελευθερίας. Τα αισθήµατα εγκλωβισµένα µέσα στο «βαγόνι» της κοινωνίας.

Ταυτόχρονα όµως ελεύθερα για µια µικρή παρασπονδία. Το ταξίδι µικρό. Η διαδροµή, δηλαδή η συνάντηση, είναι σύντοµη. Δηλαδή το «απαγορευµένο» από τις κοινωνικές προκαθορισµένες συµβάσεις εµπεριέχει µικρή δόση ελευθερίας. Παντρεµένοι και οι δυο. Ε, λίγη απιστία µπορεί στον γάµο τους να κάνει καλό. Αλλά µέχρι εδώ. Οπως λέει και σ’ έναν στίχο του ο Κιτς: «Ενα τεράστιο ειδύλλιο µε σύµβολο το σύννεφο»!

Ο Νόελ Κάουαρντ υπογράφει µια συµπυκνωµένη δραµατουργία που όµοιά της σπανίως έχουµε δει. Το ίδιο και η σκηνοθεσία του Ντέιβιντ Λιν. Η καθαρότητα του στόχου του, µοναδική. Η οικονοµία των εκφραστικών του µέσων τόσο µοντέρνα όσο κάθε πρωτοπορία καλλιτεχνική. Η κλασική, ακαδηµαϊκή, αφήγηση περιέχει δεκάδες νοήµατα που υπογείως ανατρέπουν τη µονόχνωτη και ευθύγραµµη γραφή. Ετσι, κόντρα στο ιταλικό µελόδραµα. Ετσι, οι κορυφώσεις είναι αόρατες. Ετσι, οι καρδιές που σπαράσσουν και προσωρινά τσαλακώνουν το πρόγραµµα και τις συµβάσεις είναι διακριτικές και χαµηλόφωνες. Μόνο το κοντσέρτο για πιάνο Νο 2 του Ραχµάνινοφ είναι δυνατό. Και έτσι η ευαισθητοποίηση του θεατή προκαλείται από υπόγειες, µικρές, ανεπαίσθητες σεισµικές δονήσεις. Γιατί τα µεγάλα, ανιδιοτελή αισθήµατα είναι σαν την καρδιά. Χτυπάει, αλλά κανείς δεν την βλέπει. Αντέστε. Για µια σύντοµη συνάντηση µε το 1945 και το πιο µοντέρνο Σινεµά!

• «Σύντοµη συνάντηση»

• Μέσα στα 8 καλύτερα love story όλων των εποχών .Το συνηθισµένο µπορεί να είναι ξεχωριστό. Σίλια Τζόνσον, Τρέβορ Χάουαρντ, του 1945. Εξαιρετική επανέκδοση Βαθµοί=1.000 (οπωσδήποτε)

• Βόλτες, δράµατα και ροχαλητά

Τελευταίος προορισµός» (Τhe city of your final destination) Κάτι σαν δράµα και ροχαλητό από τον Τζέιµς Άιβορι (82 χρονών) που µετά το κορυφαίο αριστούργηµά του «Τα αποµεινάρια µιας µέρας» του 1993, έπεφτε από το µέτριο στο κακό και από το κακό στο χειρότερο. Το στόρι από το οµότιτλο µυθιστόρηµα του Πίτερ Κάµερον.

Οπου νεαρός πανεπιστηµιακός καθηγητής Λογοτεχνίας (Οµάρ Μετβάλι) καταφθάνει σε αγρόκτηµα στην Ουρουγουάη προκειµένου να συγγράψει τη βιογραφία του εκλιπόντος συγγραφέα Τζούλιους Γκαντ. Ετσι πέφτει πάνω σε τρεις τεµπέληδες της εύφορης κοιλάδας. Τη χήρα Γκαντ (Λόρα Λίνεϊ), την επίσηµη ερωµένη (Σάρλοτ Γκενσπούµργκ), τον γκέι αδελφό (Αντονι Χόπκινς) και τον γιαπωνέζο εραστή του (Χιρογιούκι Σανάντα). Ε και; Τίποτα. Τρώνε, πίνουν, βολτάρουν, φλερτάρουν. Εγώ ξυνόµουνα διαρκώς!

Βαθµοί=0 (εντελώς)

• Θεριό ανήµερο οΤζονΤραβόλτα 

Εντελώς trash. Για τα σκουπίδια το «From Ρaris with love» (Από το Παρίσι µε αγάπη) του γάλλου Πιερ Μορέλ σε σενάριο του Λικ Μπεσόν. Περιλαµβάνει ό,τι χειρότερο έχω δει στο σινεµά. Οµως δύο πράγµατα κάνουν τη διαφορά. Η σφιχτή σκηνοθεσία και η σαρωτική εµφάνιση του Τραβόλτα!

Για να καταλάβετε τι συµβαίνει σ’ αυτή τη ρεπλίκα Τζέιµς Μποντ, που χωρίς ίχνος υπερβολής είναι καλύτερη από πολλές ιστορίες του 007: Η Γαλλία – δηλαδή η Ευρώπη – σφηκοφωλιά πάσης φύσεως άθλιων µαφιόζων, σατανικών πρακτόρων και τροµοκρατών. Κάθε θηλυκό κίνδυνος - θάνατος για τον Αµερικανό. Και ταυτοχρόνως µ’ αυτό το παραλήρηµα το πολιτικό, ένας ο σωτήρας των ευρωπαίων αµνών. Ο πράκτωρ Γουάξ, ο Τζον Τραβόλτα. Ξυρισµένος γουλί ως Κότζακ.

Σαρωτικός, µάγκας, ακαριαίος, µοναδικός. Μέσα σε δύο ώρες να καθαρίζει έτσι µε το καληµέρα και στην ψύχρα τον µισό πληθυσµό. Με συγχωρείτε, αλλά θα το πω. Μπροστά σ’ αυτό το ανήµερο θεριό ο Ντάνιελ Κρεγκ φαντάζει σαν κοµπάρσος Βρετανός. Sorry guys. Αυτό αισθάνθηκα, αυτό γράφω και το εννοώ!

Με µπαζούκας στον αυτοκινητόδροµο. Με σκουλαρίκι σαν πουροπάνκ. Να εξαερώνει καµιά εκατοστή Ασιάτες και άλλα αποβράσµατα Αραβες. Μ’ έναν ψάρακα των µυστικών υπηρεσιών (Τζόναθαν Ρις Μάγιερς ο πρωταγωνιστής του «Μatch point» του Γούντι Αλεν) που κουβαλάει ένα βάζο γεµάτο κοκαΐνη. Με το Παρίσι να παίζει διαρκώς ως ζωντανό ντεκόρ. Και µε ένα µωρό µε το όνοµα Κάσια Σµούτνιακ, µόλις τριάντα, από την Πολωνία παρακαλώ. Στέλνει στην κόλαση ακόµα και τον πιο άγιο µοναχό. Αν υπάρχει τέτοιος εδώ. Μ’ ένα λόγο, µια περιπέτεια χωρίς προµοτάρισµα διαφηµιστικό µε άφθονα κότσια να διασκεδάσω σε σινεµαδάκι καλοκαιρινό!

• «Από το Παρίσι µε αγάπη»

• Καλύτερο από τον τελευταίο Τζέιµς Μποντ Τζον Τραβόλτα εξαφανίζει Ντάνιελ Κρεγκ Τrash αλλά διασκεδαστικό

• Βαθµολογία= 6 1/2 (σκουπίδι διασκεδαστικό)

• Τρίτο και καλύτερο «Τoy Story»

Μέσα στο top 10 των πιο διασκεδαστικών στιγµών του 2010. «Τoy Story 3» του Λι Ούνκριχ, όλα τα λεφτά. Μια παρέα πολυχρησιµοποιηµένων, παλιοµοδίτικων παιχνιδιών σε καρφώνει στο κάθισµά σου από το πρώτο λεπτό! Ολα αρχίζουν και σχεδόν τελειώνουν από ένα σενάριο αστραφτερό. Γραµµένο από τον Μάικλ Αρντ, τον τύπο που κέρδισε Οσκαρ πρωτότυπου σεναρίου το 2007 για το «Little Μiss Sunshine», µια από τις πιο ιδιαίτερες κοµεντί των τελευταίων αµερικανικών εποχών. Σπεύσατε το συντοµότερο δυνατό στο πλησιέστερο DVDάδικο της γειτονιάς.

Αυτό το «Τoy Story», το καλύτερο των δύο προηγούµενων «παιχνιδιών». Γιατί η ιστορία είναι ανάποδη και αλληγορική. Γιατί αν και εύκολη, εύπεπτη και εντελώς αφελής, στη βάση της σύνθετη και συµβολική. Και γιατί µερικοί χαρακτήρες είναι ταυτόχρονα διασκεδαστικοί και ολότελα εξωφρενικοί. Εχουµε και λέµε: ο Αντι, ο µικρός ιδιοκτήτης ενός µπαούλου σκουριασµένων και ξεπερασµένων παιχνιδιών, πρόκειται να µετακοµίσει σε κολέγιο πανεπιστηµιακό. Η µητέρα του πετάει την παλιατζούρα σε µια σακούλα σκουπιδιών και εκείνα, τα άψυχα ξεχαρβαλωµένα παιχνιδάκια, προκειµένου να αποφύγουν την κρεµάλα δραπετεύουν και καταλήγουν σε µια παιδική χαρά.

Οµως ο αρχηγός τους, ο Γούντι ο σερίφης, ακλόνητος στη σχέση του µε τον Αντι: «Θα µας πάρει µαζί του, δεν πρέπει να προδώσουµε το αφεντικό». Εις µάτην. Ετσι φεύγουν και καταλήγουν να εκσφεδονίζονται από τοίχο σε τοίχο σ’ αυτόν τον παιδικό σταθµό όπου επικρατεί αναρχία. Και το χειρότερο; Πέφτουν στα χέρια του αγκαλίτσα-αρκούδου µε το όνοµα Λότσο, που έχει bodyguard και εκτελεστή ένα θηριώδες µωρό. Γιατί ο Λότσο είναι προδοµένος κι αυτός από το δικό του αφεντικό. Βαρύτατο το ψυχολογικό σοκ από την απώλεια µιας σχέσης που του κατέστρεψε κάθε πίστη και αίσθηµα αληθινό. Η δικτατορία του Λότσο είναι η εκδίκηση προς κάθε παιχνίδι που θέλει να είναι ευαίσθητο και πιστό. Τώρα, το εµπόδιο διπλό. Και να ελευθερωθούν από αυτόν τον στυγνό δικτάτορα και να επιστρέψουν ακέραιοι στο παλιό τους αφεντικό!

Διπλό και το αλληγορικό νόηµα µιας ιστορίας που εξωτερικά µοιάζει να απευθύνεται αποκλειστικά σε µικρά παιδιά. Από τη µια, η απόλυτη ελευθερία καταλήγει σε κοινόβιο, σε υπαρκτό σοσιαλισµό, αναρχία και, φυσικά, δικτατορία. Από την άλλη, πίστη στη σχέση, αλλά µια σχέση µονιµότητας και ιδιοκτησίας. Τα Τoys πρέπει πάση θυσία να επιστρέψουν στο αφεντικό τους. Ετσι θα είναι χρήσιµα. Κι έτσι µέσα από τη χρησιµότητά τους θα βρουν την ελευθερία τους.

Καπιταλισµός παιχνιδιών µε δίδαγµα εντελώς πολιτικό. Πανούργος ο Μάικλ Αρντ. Καλύτερος και πιο διασκεδαστικός χαρακτήρας όλων ο Μπαζ, ο εξωγήινος αστροναύτης µε τη φωνή του Τιµ Αλεν. Οταν του γυρίζεις τον διακόπτη µεταµορφώνεται σε κάτι διαφορετικό. Στο τέλος - έτσι λέει το πρόγραµµα - µεταλλάσσεται σε ισπανό Μatador. Εξοχος. Δεύτερος ο Λότσο, µε τη φωνή του Νεντ Μπίτι. Ηρεµη δύναµη, δόλιο, σατανικό µυαλό.

Τρίτος ο Κεν, µε τη φωνή του Μάικλ Κίτον. Ο ανεγκέφαλος αρσενικός Μπάρµπι. Απαιχτος. Τέταρτη εξαιρετική φιγούρα η Μπάρµπι, µε τη φωνή της Τζόντι Μπένσον. Ο πλήρης ορισµός της αφασίας, που µέσα σε αυτή την επαναστατική διαδικασία αποκτά πολιτική συνείδηση και συµβουλεύει τα «παιδιά» πως κάθε πρόταση πρέπει πρώτα να την ψηφίζει ο λαός! Τελευταίος όλων - το εννοώ - ο Γιούντι µε τη φωνή του Τοµ Χανκς. Προβλέψιµος, επίπεδος, ρηχός. Οµως, έτσι κι αλλιώς το καταφχαριστήθηκα από το πρώτο µέχρι το τελευταίο λεπτό!

• «Τoy Story 3»

• Σερίφης ο αρχηγός Δικτάτορας ο Αγκαλίτσας Πολιτικοποιηµένη η Μπάρµπι Μatador ο αστροναύτης

• Βαθµοί=8 (χα χα χα)

• Μεταξύ δράµατος και κοµεντί

«Οικογένεια σε παράνοια» (City Ιsland) του Ρεϊµόντ ντε Φελίτα. Κάτι µεταξύ δράµατος και κοµεντί. Στην πραγµατικότητα «Μυστικά και ψέµατα» ως Φωσκολιάδα. Οπου ο Αντι Γκαρσία αρχιδεσµοφύλακας. Οπου ένας νεαρός φυλακισµένος είναι παράνοµος – χωρίς ο ίδιος να το ξέρει – γιος του... Οπου τον µετακοµίζει στο σπίτι του και τη γυναίκα του (Τζουλιάνα Μαργκούλις). Οπου εκείνη του την πέφτει. Οπου ο Γκαρσία στον ελεύθερο χρόνο του µαθαίνει την υποκριτική τέχνη. Οπου µια ατζέντισσα (Εµιλι Μόρτιµερ) τη σπρώχνει να παίξει σε ταινία του Σκορσέζε. Και όπου η γυναίκα του θυµώνει και ορµάει επειδή πιστεύει πως ο άντρας της µε άλλη γυναίκα τον κοροϊδεύει. Βαρέθηκα!

• Βαθµοί=4 (κουλουβάχατα)

• Αθάνατη κωµωδία

«Το [-1713 αδελφάτο των ιπποτών της ελεεινής τραπέζης» (Μonty Ρython’s Ηoly Grail) Αθάνατη ξεκαρδιστική κωµωδία των Τέρι Γκίλιαµ και Τέρι Τζόουνς του 1975. Ο τρισάθλιος βασιλιάς Αρθούρος µε εξίσου τρισάθλιους ιππότες χωρίς άλογα και πανοπλίες εφορµούν για το Αγιο Δισκοπότηρο. Αν έλληνας σκηνοθέτης τολµούσε να χλευάσει αρµατολούς και κλέφτες του ’21 θα τον είχαν καταδικάσει σε ισόβια!

• Βαθµοί=Κλασικό (προσοχή στην κόπια)